Fakt genealogiczny
Z Wikipedii
Spis treści |
Fakt genealogiczny (także l.mn. fakty genealogiczne, informacje genealogiczne bądź dane genealogiczne) — w genealogii przedmiot badań (poszukiwań) związanych z określonymi osobami bądź rodzinami, ewentualnie przedmiot prezentacji rezultatów tych badań. W podstawowym znaczeniu to fakt (dowód) filiacji i koicji zachodzących pomiędzy danymi członkami rodziny, oznaczający tym samym możliwość wykazania pochodzenia osób, ich pokrewieństwa i powinowactwa oraz możliwość wykreślenia tablic genealogicznych.
[edytuj] Rodzaje faktów
[edytuj] Fakty podstawowe
Z filiacją i koicją w ogólności związane są dalsze fakty, pozwalające potwierdzić bądź odtworzyć cały wywód przez inną osobę, nadając badaniom genealogicznym cechę rzetelności i weryfikowalności (dotyczy to również genealogii hobbystycznej). Podstawowymi faktami są narodziny, małżeństwo (ślub) i śmierć (zgon), a w kulturze chrześcijańskiej także chrzest i pogrzeb osoby.
Z punktu widzenia jednego probanta, ustala się dla niego nie tylko fakt urodzin, pierwszego ślubu oraz śmierci, lecz także wszystkich zdarzeń wpływających na filiację i koicję, w szczególności:
- przyczyny ustania każdego kolejnego małżeństwa (rozwód, unieważnienie, wdowieństwo),
- narodziny każdego zstępnego (choćby z tzw. nieprawego łoża),
- wejście do rodziny wcześniej obcych osób (zwłaszcza przysposobienie, osoby powinowate).
[edytuj] Fakty dodatkowe
Katalog faktów genealogicznych jest otwarty, co oznacza, że można tutaj zaliczać inne zdarzenia związane z życiem jednostki i rodziny, np. przyjęcie pierwszej Komunii Świętej, Bierzmowanie, dwa rodzaje ślubów (kościelny i cywilny), edukacja, zatrudnienie, przejście na emeryturę, śluby zakonne lub kapłańskie, zamieszkiwanie (adres), emigracja, imigracja, naturalizacja (obywatelstwo, narodowość), znajomość języków (ojczystych, obcych), znajomości towarzyskie czy emocjonalne (przyjaźń, narzeczeństwo, koleżeństwo itp.) itd.
[edytuj] Informacje szczegółowe o faktach
Fakty genealogiczne wskazuje się poprzez podanie:
- daty (czas) zdarzenia: roku, miesiąca i dnia (czasami także godziny) w określonym kalendarzu (zazwyczaj gregoriańskim i juliańskim). Często ustalenie dokładnej lub pewnej daty nie jest możliwe; można ustalić co najwyżej rok lub zakres lat, w którym nastąpiło zdarzenie (np. około ... r., od ... r. do ... r., przed ... r., po ... r.);
- np. data narodzin - 2 marca 1903 r. (według kalendarza gregoriańskiego)
- miejsca zdarzenia: nazwa miejscowości (wioski, miasta) lub jej części (osady, kolonii, przysiółka), dokładny adres (dawniej numer domu; w miastach nazwa lub numer ulicy, numer budynku) oraz rodzaj miejsca (np. dom, szpital, szkoła, kościół);
- np. miejsce śmierci - szpital sióstr felicjanek w Tarnobrzegu, ul. Sandomierska 3 (miejsce fikcyjne);
- dane identyfikujące osoby: płeć, imiona, nazwiska i nazwiska rodowe, w przypadku szlachty - herb i zawołanie; dawniej także przydomki. Należy pamiętać, że dziedziczność nazwisk utrwaliła się w Polsce powszechnie (tj. także wśród chłopów) dopiero w XIX w.
Osobami takimi są w przypadku:- narodzin — dziecko, ojciec, matka (ewentualnie osoba zgłaszająca),
- chrztu — dziecko, ojciec, matka, ojciec chrzestny, matka chrzestna,
- ślubu — kobieta i mężczyzna (nupturienci), świadkowie (zazwyczaj dwóch),
- śmierci — osoba zmarła (ewentualnie zgłaszająca).
- W aktach metrykalnych znajdują się zazwyczaj zawsze dane rodziców (nupturientów, zmarłego), a mogą się znaleźć także informacje o dziadkach (dziecka, nupturientów);
- np. Urodziło się dziecko płci męskiej o imieniu Antoni, syn Łukasza Zająca i Michaliny z Tomczyków
- dane identyfikujące źródło danych (zwłaszcza akt metrykalny lub jego odpis): rodzaj księgi i aktu, rok zdarzenia, numer aktu (zazwyczaj w obrębie jednego roku), ewentualnie numer strony (w dawnych księgach numeracji aktów czy stron mogło nie być). Ponadto także nazwa i adres instytucji przechowującej (urzędu stanu cywilnego, kancelarii parafialnej, archiwum państwowego lub kościelnego, centrum historii rodziny Mormonów, zbioru prywatnego) oraz miejsce przechowywania (repozytorium w inwentarzu).
- np. odpis aktu chrztu: Sandomierz, Par. S. Bartolomae, Liber Natorum XII, 1883 p. 84.
- np. akt urodzenia USC 346/1948
[edytuj] Typowe informacje na tablicy genealogicznej
Najczęściej spotykanymi szczegółowymi informacjami genealogicznymi są:
- imię i nazwisko rodowe (lub inne określenia osoby)
- data i miejsce urodzenia (w jej braku, zwłaszcza przed XVII w. - chrztu),
- data i miejsce ślubu kościelnego,
- data i miejsce śmierci (w jej braku - pogrzebu).
[edytuj] Zakres wykorzystywanych faktów
W konkretnych przypadkach decyzja o tym, jakie fakty genealogiczne są poszukiwane, jakie są odnotowywane (zapisywane), a jakie są później prezentowane, należy zawsze do genealoga pracującego nad daną rodziną. Inne dane ustala się o osobach zmarłych, o faktach sprzed 30, 70 czy 100 lat (dostępność w archiwach, umowne momenty łagodzenia ochrony danych osobowych) — a inne o osobach żyjących. W przypadku genealogów rodzinnych, badających własne rodziny, na zakres przedmiotu zainteresowania wpływa także stopień pokrewieństwa.
Kwestią należącą do rozstrzygnięcia w indywidualnej sytuacji jest to, czy za przedmiot swoich badań genealog bierze wyłącznie kryterium pokrewieństwa genetycznego, czy też bierze pod uwagę także relacje rodzinne powstałe wskutek:
- pokrewieństwa prawnego, lecz nie faktycznego (zobacz więcej → pokrewieństwo prawne a faktyczne)
- wychowywania prawnie cudzego dziecka (nieślubne dzieci; opieka, kuratela; faktycznie wychowywane przez dziadków bądź innych krewnych, w domu dziecka, w rodzinie zastępczej, inne przypadki losowe),
- posiadania potomstwa przez powinowatych wchodzących do rodziny z krewnym z rodziny (por. rodzeństwo przyrodnie) albo też
- posiadanie własnych dzieci przez tego powinowatego (por. dzieci przybrane).
[edytuj] Źródła informacji genealogicznych
Dane genealogiczne są ustalane (poszukiwane) podczas badań genealogicznych na podstawie różnych źródeł danych, specyficznych dla genealogii. Często szczegółowe informacje o jednym fakcie pochodzą z różnych źródeł (np. data urodzin z metryki chrztu, a miejsce z aktu małżeństwa), wzajemnie się potwierdzają (tożsamość informacji źródłowych) lub wykluczają (sprzeczność w źródłach) lub nie można ich nigdzie odnaleźć (dane o przodkach chłopów sprzed XVI w., kiedy to zaczęto prowadzić księgi metrykalne). Do pracy genealoga należy właściwy dobór źródeł do ustalenia (potwierdzenia) faktów genealogicznych.
