Maria Göppert-Mayer

Z Wikipedii

Maria Göppert-Mayer lub Maria Goeppert-Mayer (ur. 28 czerwca 1906 w Katowicach, zm. 20 lutego 1972 w San Diego, Kalifornia) – fizyk amerykański pochodzenia niemieckiego, laureatka Nagrody Nobla 1963.

Pochodziła z zasłużonej dla Śląska rodziny uczonych. Ojciec, lekarz i profesor pediatrii Friedrich Goeppert, przyczynił się do zwalczenia epidemii zapalenia opon mózgowych w Katowicach w 1905 i odkrył nowatorską metodę walki z tą chorobą, jej dziadkiem był profesor prawa Heinrich Robert Goeppert (1838-1882) a pradziadkiem profesor botaniki Heinrich Göppert, twórca Muzeum Botanicznego we Wrocławiu, natomiast pra-pradziadkiem profesor farmacji.

Rodzice Fryderyk Göppert i Maria Wolf pobrali się 19 września 1901 r. Maria Göppert-Mayer urodziła się 28 czerwca w Katowicach w domu przy ulicy Młyńskiej 5. Została ochrzczona w czynnym po dziś dzień ewangelickim kościele Zmartwychwstania Pańskiego, w tym samym w którym jej rodzice wzięli ślub.

W 1910 przeniosła się z rodzicami do Getyngi, gdzie jej ojciec na Georg-August Universität otrzymuje odpowiednik dzisiejszej habilitacji oraz stanowisko profesora. Dla jej rodziców było jasne, iż będzie po maturze 1924 studiować na tym renomowanym uniwersytecie, co w owym czasie nie było dla kobiet czymś codziennym. Najpierw chciała zostać matematykiem, jednak po trzech latach zmieniła kierunek na fizykę.

W 1930 zrobiła doktorat z fizyki kwantowej. Jakie znaczenie miała wtedy Getynga świadczy fakt, że przy jej Rigorosum byli obecni trzej nobliści: jej promotor, Max Born, James Franck i Adolf Otto Reinhold Windaus. Po wyjściu za mąż za Josepha Edwarda Mayera (1904-1983), który następnie został prezydentem amerykańskiego towarzystwa fizycznego, wyjechała 1930 do USA gdzie urodziła dwoje dzieci – Marię Ann Wentzel i Petera Conrada.

W latach (1931-1939) wykładała bezpłatnie (w czasach światowego kryzysu gospodarczego nie było środków na jej pensje), na Johns Hopkins University potem (1939-1946) na Columbia University. W latach 30. współpracowała ściśle z Karlem Herzfeldem a w czasie II wojny światowej brała udział w pracy nad bombą atomową w ramach Projektu Manhattan. Od 1946 była profesorem Enrico Fermi Institute of Nuclear Studies przy Uniwersytecie w Chicago, a od 1960 profesorem Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley.

Zajmowała się przede wszystkim teorią jądra atomowego. Wraz z Hansem Jensenem opracowała model powłokowy jądra atomu, za co została wyróżniona Nagrodą Nobla w 1963. Wraz z nią wyróżnieni zostali Jensen oraz – niezależnie – Eugene Wigner.

Była autorką m.in.:

Statistical Mechanics (1940, z mężem)
The Elementary Theory of Nuclear Shell Structure (1951, z Jensenem)

Chociaż opuściła Śląsk w trzecim roku życia i nigdy już tam nie powróciła, zajmowała się m.in. pomocą dla śląskich uchodźców w USA po II wojnie światowej oraz wspierała organizację Górnoślązaków w Pensylwanii – World Association of Upper Silesians. W 1967 gościła w Warszawie w związku z obchodami 100-lecia urodzin Marii Skłodowskiej-Curie. Zapytana wtedy przez sekretarza naukowego PAN prof. Henryka Jabłońskiego czy ma jakieś szczególne życzenia, odparła bez namysłu chcę zobaczyć Katowice. Zmarła na atak serca i została pochowana na cmentarzu El Camino Memorial Park w San Diego.

Amerykańskie towarzystwo fizyczne utworzyło po jej śmierci wyróżnienie nazwane jej imieniem, którym premiuje się młode pracowniczki naukowe fizyki na początku ich kariery. Wiąże się z nim nie tylko uznanie, lecz również pieniądze na badania i wsparcie w przyszłej pracy naukowej.

Imię Marii Goeppert-Mayer nosi m.in. jedna z sal wykładowych Wydziału Fizyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; została także uczczona skromną tablicą pamiątkową na ścianie katowickiego domu, w którym się urodziła.

[edytuj] Źródła

Wulf von Bonin, Erich Bagge, Robert Herrlinger, Laureaci nagrody Nobla. Chemia, fizyka, medycyna, Warszawa 1969.
Beata Tarnowska (red.), Nagrody Nobla. Leksykon PWN, Warszawa 2000.
Piotr Greiner, Nobliści z Górnego Śląska, Wrocław 1999.