Alfabet gruziński

Z Wikipedii

Alfabet gruziński - rodzaj pisma głoskowego, służący do zapisywania języka gruzińskiego oraz kilku innych języków z rodziny kartwelskiej.

Alfabet gruziński powstał najprawdopodobniej w IV w. n.e. Za podstawę do jego tworzenia służył alfabet grecki, jednak szczegółowe pochodzenie znaków nie jest znane. Zgodnie z tradycją, za twórcę alfabetu gruzińskiego uważany jest legendarny pierwszy gruziński władca - Parnawaz. Istnieje również przekaz, według którego alfabet gruziński opracował Mesrop Masztoc, którego autorstwa jest również alfabet ormiański.

Alfabet gruziński posiada trzy kroje pisma, dość różniące się od siebie. Są to asomtawruli (gruz. 'majuskuła'), zwany też mrgwlowani (gruz. 'zaokrąglony'), chucuri (gruz. 'kościelny') określany niekiedy jako nuschuri (gruz. 'minuskuła') oraz mchedruli (gruz. 'rycerski').

Najstarsze zabytki zapisane alfabetem gruzińskim pochodzą z V w. n.e. i zapisane są w asomtawruli. Obecnie jest używana forma mchedruli , stworzona w XI w., która ostatecznie wyparła pozostałe kroje w XVIII w.

Współczesny alfabet gruziński składa się z 33 znaków. Nie są rozróżniane wielkie i małe litery.

Litera	Unicode	Nazwa	ISO 9984	BGN[potrzebne źródło]	Wymowa
ა	U+10D0	an	A a	А а	[a]
ბ	U+10D1	ban	B b	B b	[b]
გ	U+10D2	gan	G g	G g	[ɡ]
დ	U+10D3	don	D d	D d	[d]
ე	U+10D4	en	E e	E e	[ɛ] (polskie e)
ვ	U+10D5	vin	V v	V v	[v] (polskie w)
ზ	U+10D6	zen	Z z	Z z	[z]
თ	U+10D7	tan	T t	T t	[tʰ] (przydechowe³ t)
ი	U+10D8	in	I i	I i	[ɪ]
კ	U+10D9	k’an	K’ k’	K’ k’	[kʼ] (glottalizowane² 'k')
ლ	U+10DA	las	L l	L l	[l]
მ	U+10DB	man	M m	M m	[m]
ნ	U+10DC	nar	N n	N n	[n]
ო	U+10DD	on	O o	O o	[ɔ] (polskie o)
პ	U+10DE	par	P’ p’	P’ p’	[pʼ] (glottalizowane² p)
ჟ	U+10DF	žan	Ž ž	Zh zh	[ʒ] (polskie ż)
რ	U+10E0	rae	R r	R r	[r]
ს	U+10E1	san	S s	S s	[s]
ტ	U+10E2	t’ar	T’ t’	T’ t’	[tʼ] (glottalizowane² t)
უ	U+10E3	un	U u	U u	[ʊ] (osłabione u)
ფ	U+10E4	par	P p	P p	[pʰ] (przydechowe³ p)
ქ	U+10E5	kan	K k	K k	K’ k’ [kʰ] (przydechowe³ k)
ღ	U+10E6	ɣan	Ɣ ɣ	Gh gh	[ɣ] (dźwięczny odpowiednik ch - nie mylić z "gardłowym" dźwięcznym h czeskim i kresowym)
ყ	U+10E7	q’ar	Q’ q’	Q’ q’	[qʼ] (języczkowe k glottalizowane²)
შ	U+10E8	šin	Š š	Sh sh	[ʃ] (polskie sz)
ჩ	U+10E9	čin	Č č	Ch ch	[ʧʰ] (przydechowe³ cz)
ც	U+10EA	can	C c	Ts ts	[ʦʰ] ((przydechowe³ c))
ძ	U+10EB	ʒil	Ʒ ʒ	Dz dz	[ʣ] (polskie dz)
წ	U+10EC	c’il	C’ c’	Ts’ ts’	[ʦʼ] (glottalizowane² c)
ჭ	U+10ED	č’ar	Č’ č’	Ch’ ch’	[ʧʼ] (glottalizowane² cz)
ხ	U+10EE	xan	X x	Kh kh	[x] (polskie ch)
ჯ	U+10EF	ǯan	Ǯ ǯ	J j	[ʤ] (polskie dż)
ჰ	U+10F0	hae	H h	H h	[h] (angielskie i niemieckie h)

¹ Tam, gdzie nie zostały podane informacje dotyczące wymowy, pokrywa się ona z polskim odpowiednikiem.
² Glottalizacja oznacza dodatkowe zwarcie krtani w momencie wymawiania danej spółgłoski.
³ Przydech oznacza krótkie h po spółgłosce.

Spotyka się też użycie połączeń dz, dž dla ძ, ჯ i kreskę przy przydechowych, a nie glottalizowanych.^{[potrzebne źródło]}