Anarchokomunizm

Z Wikipedii

Anarchokomunizm (anarchizm komunistyczny) – doktryna polityczna zakładająca, że po obaleniu władzy ludzie powinni połączyć się w komunistyczne wspólnoty, kooperujące ze sobą na zasadach federacji, równocześnie nie pozbawiając jednostki wolności osobistej.

[edytuj] Historia

Powstanie pierwszej grupy określającej się mianem "komunistów wolnościowych" zbiegło się w czasie ze spadkiem autorytetu Bakunina wśród anarchistów po 1876 r. Wtedy to właśnie Francis Dumartheray opublikował w broszurze „Aux Travailleurs manuels partisans de l'action politique” kluczową formułę, dla przyszłych anarchokomunistów: "od każdego według jego siły, każdemu według potrzeb". W ślad za nim, Włoska Federacja Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, rozwinęła tę myśl na: "Każdy powinien służyć społeczeństwu na miarę swoich zdolności oraz mieć prawo wymagać od społeczeństwa zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb dostosowanych do istniejących udogodnień socjalnych" .

Piotr Kropotkin późniejszy czołowy ideolog ruchu, postrzegał świat zorganizowany federacyjnie na zasadzie dobrowolnego zrzeszania się i współpracy. Uważał on, iż potrzeby ludzkie zbiegają się z potrzebami społeczeństwa. Obserwując świat ożywiony, doszedł do wniosku, iż "współzawodnictwo jest zawsze szkodliwe dla gatunku, zaś pomoc wzajemna stanowi najbardziej niezawodny środek zapewnienia każdemu największego bezpieczeństwa [...], najpewniejszą gwarancję postępu, zarówno fizycznego, jak umysłowego i moralnego".

Doktryna anarchokomunistyczna znalazła dogodny grunt w Rosji. Ruch widział tam dla siebie szanse rozwoju, w związku z zaistniałymi zmianami społeczno-politycznymi. Mimo początkowej umiarkowanej współpracy z bolszewikami i nie wchodzeniu sobie w drogę, w kwietniu 1918 anarchistyczny ośrodek w Moskwie został zbrojnie zaatakowany przez bolszewików. W ciężkich walkach zginęło kilkunastu anarchistów, a ponad 600 zostało aresztowanych. Oskarżono ich o "niekontrolowanie", gdyż odmówili uznania przywództwa komunistów autorytarnych i powołali "Czarną Gwardię" do walki z atakami Czeki (późniejszej KGB). Z czasem nastąpił jednak rozłam w szeregach anarchokomunistów. Część z nich zaczęła współpracować z bolszewikami, reszta trwała na niezmiennym stanowisku przeciwstawiania się nowej władzy. Rok 1921 stał się krytyczny w walce o nowy kształt struktur społecznych po rewolucji październikowej. Anarchokomuniści zdali sobie sprawę z przegranej walki w obliczu przewagi wroga. Wyciągając wnioski ze swojej porażki i aby uniknąć na przyszłość dalszego rozmycia ideologicznego, napisali pamflet, który stał się znany jako "Platforma". Zawarto w niej wskazówki o sposobie i środkach walki, które byłyby bardziej efektywne i przychylnie przyjmowane przez społeczeństwo. Uznawali w niej również szkodliwość istnienia różnych organizacji o wspólnych korzeniach, a dzielących je antagonizmach, ze względu na różne rozumienie słowa „anarchizm”. Określili także zasady członkostwa, rolę ideologów i organizatorów w tworzeniu struktur ruchu anarchistycznego, słowem efektywnej organizacji demokratycznej. Za przyczynę upadku rosyjskich anarchokomunistów uznano brak wspólnej organizacji i polityczną niepewność. Pamflet został jednak ostro zaatakowany przez najbardziej znanych w tym czasie anarchistów - Errico Malastetę i Aleksandra Berkmana. Oskarżyli oni autorów "Platformy" o "bolszewicki anarchizm", który maszeruje "krok przed bolszewikami". Krytyką objęto także propozycje utworzenia "Powszechnego Związku Anarchistycznego", nie określając jasno, jak wyglądałaby praktycznie współpraca organizacji i grup anarchistycznych na zewnątrz. Jednak mimo tylu wad i słabych punktów „Platforma” uzyskała pewien wpływ na międzynarodowy ruch anarchokomunistycznym.

W 1926 grupa rosyjskich anarchokomunistów zmuszona została wyemigrować do Francji, gdzie powstała jedna z bardziej znanych publikacji kierunku - "Sprawa Pracy". Została ona napisana nie w wyniku studiów akademickich, ale doświadczeń Rewolucji Rosyjskiej 1917 r., w której anarchiści brali aktywny udział w obalaniu Rządu Tymczasowego. Głównym jej tematem był wolnościowy komunizm, według którego jedynymi społecznymi wartościami są praca fizyczna i intelektualna oraz możliwość kontroli przez jednostkę życia społecznego i ekonomicznego. Chce on skończyć z wszelką eksploatacją i przemocą i to zarówno w stosunku do jednostki, jak i do masy ludzkiej, przez wprowadzenie ekonomicznej i społecznej bazy, równości praw jednostek w całym społeczeństwie. Zapewnione miało być każdemu maksimum możliwej w danych warunkach wolności. Podstawą tej bazy miało być wspólne posiadanie środków produkcji (przemysł, transport, ziemia, surowce) oraz budowa ekonomicznej organizacji klasy robotniczej opierającej się na założeniach równości i praw każdej jednostki. W demokratyczno-liberalnym ustroju formalnie władza należy do narodu, którego przedstawicielstwem jest parlament. Proklamowana jest wolność słowa, pracy, związków i równość wszystkich przed prawem. Jednak anarchokomuniści widzieli w tych słowach płytkie slogany, dopuszczając tolerowanie ich tylko do momentu niewystępowania konfliktów interesów klasy panującej. Anarchiści uznawali, że burżuazyjna praworządność, chroniona przez państwo, polega na zniewoleniu większości przez mniejszość i że państwo jest organem przemocy klasy panującej nad robotnikami sankcjonowanym przez państwo. Główną różnicą między anarchokomunistami a innymi kierunkami skrajnie lewicowymi, było podejście do władzy i państwa. Socjaliści i bolszewicy utrzymywali, iż choć państwo jest w tym momencie złe, można je tak przekształcić, aby służyło proletariatowi za pomocą komunistycznej partii z czym anarchiści się nie zgadzają. Państwo i władza według nich odbiera masom inicjatywę, pozbawia ducha tworzenia i wolnej aktywności, utrzymuje ich w fałszywej świadomości nie „państwa i wyzysku”, lecz nadziei na awans społeczny, ślepej wiary w przywódców i iluzji uczestnictwa we władzy.

Anarchokomuniści odrzucali pokojową drogę obalenia kapitalizmu, inaczej niż partie socjalistyczne. Według nich prowadziły one jedynie politykę reform, co w rzeczywistości sprowadzało się do ulepszania dotychczasowego systemu. "Władza socjalistyczna" w drodze budowy i organizowania tzw. "proletariackiego państwa", też nie służy emancypacji pracy. Nowa władza tworzy nowe uprzywilejowane grupy i kasty, stabilizując podstawy kapitalizmu.

Anarchiści postrzegają państwo jako głównego wroga, uzurpatora, który przywłaszcza sobie prawo wypełniania wszystkich funkcji w życiu ekonomicznym i społecznym. W przyszłości państwo musi zniknąć i to stosunkowo szybko. Ma ono być zastąpione przez federacyjny system komun produkcyjno-konsumpcyjnych. Program działania anarchokomunistów dzielił się na etapy przed i podczas rewolucji – w obu anarchiści mogą wypełniać tylko role organizacyjne i edukacyjne. Podstawowym zadaniem Powszechnego Związku Anarchistów w okresie przedrewolucyjnym musi być przygotowanie robotników i chłopów do rewolucji społecznej, nawoływanie do walki klas, odkrywanie w masach świadomości klasowej. Ideą anarchokomunizmu jest antypaństwowa i antykapitalistyczna edukacja mas, która ma polegać na krzewieniu idei wolnościowego komunizmu, organizowaniu wspólnej produkcji i konsumpcji robotników i chłopów. Anarchiści nie aspirowali do politycznej władzy czy dyktatury. Ich głównym, zadaniem jest pomoc przy wejściu na autentyczną drogę do rewolucji społecznej i utworzenia anarchistycznego komunizmu.

Idee anarchokomunizmu znalazły podatny grunt w czasie wojny domowej w Hiszpanii w 1936, gdzie CNT/FAI wprowadziła je w życie ze sporymi sukcesami.

[edytuj] Anarchokomunizm a kapitalizm

Stosunek anarchokomunistów do trzech zasadniczych kierunków społeczeństwa kapitalistycznego:

1. Produkcja

Przemysł krajowy to produkt kilku generacji robotników i połączonych różnych gałęzi przemysłu. Środki produkcji muszą należeć do całej klasy robotników. Każdy, kto bierze udział w produkcji otrzyma to, czego potrzebuje w zależności naturalnie od możliwości produkcyjnych. Nowy system zastąpi biurokrację i wprowadzi w życie zasadę współpracy i solidarności. Pierwszymi krokami na drodze do wolnościowego komunizmu będą więc:

• wspólna praca,
• środki produkcji należące do wszystkich,
• równe prawa dla robotników we wszystkich pracach,
• produkcja kierunkowa.

2. Konsumpcja

Zaspokajanie potrzeb będzie zapewnione przez rezerwy dóbr konsumpcyjnych, a gdy ich będzie brakować, rozdział będzie opierał się o gradację potrzeb od podstawowych (jedzenie, ubranie, mieszkanie) po dobra luksusowe, zaspokojenie potrzeb dzieci, inwalidów i rodzin pracujących. Trudniejsze będzie tworzenie podstaw konsumpcji. Na początku rewolucji gospodarstwa rolne nie zapewnią w całości produkcji żywnościowej. Chłopi mają żywność, miasto nie, dlatego między miastem a wsią muszą istnieć ścisłe więzy i kooperacja.

3. Ziemia

Kwestie agrarne rozwiązaliby pracujący chłopi, niewykorzystujący pracy innych, dokonując redystrybucji ziemi na wsi, w celu jej eksploatacji na zasadach komunistycznych. Ziemia uprawiana przez pokolenia należy do wszystkich.
Ziemia nie będzie kupowana, sprzedawana, czy zastawiana, nie będzie służyła jako środek do wyzysku cudzej pracy. Ziemia jest wspólnym środkiem pracy, więc ostatecznie zniknie prywatna własność i prywatne zawłaszczanie wartości dodatkowej i to zarówno w rolnictwie, jak i przemyśle.
Współpracując z chłopami, indywidualnie i zbiorowo, robotnicy przemysłowi, rozumiejąc potrzeby wsi, muszą zaopatrzyć wieś w przedmioty powszechnego użytku, narzędzia i maszyny do uprawy roli.