Edward Abramowski
Z Wikipedii
| Edward Abramowski | |
.jpg/220px-Edward_Abramowski_(1868-1918).jpg) |
|
| Urodzony | 17 sierpnia 1868 Stefanin |
| Zmarł | 21 czerwca 1918 Warszawa |
 Teksty na Wikiźródłach |
|
 Kolekcja cytatów w Wikicytatach |
|
Edward Józef Abramowski (ur. 17 sierpnia 1868 w Stefaninie, pow. wasylkowski, gub. kijowska - zm. 21 czerwca 1918 w Warszawie) – polski myśliciel polityczny, filozof, psycholog i socjolog. Bliski przyjaciel Stefana Żeromskiego, pierwowzór Szymona Gajowca w powieści "Przedwiośnie".
Spis treści |
[edytuj] Życiorys
[edytuj] Młodość i lata nauki
Edward Abramowski urodził się 17 sierpnia 1868 roku w Stefaninie, w zamożnej rodzinie ziemiańskiej. Był wychowywany w duchu romantyzmu i w atmosferze powstańczych wspomnień. Edward miał dobry kontakt z obojgiem rodziców. Matka Jadwiga zmarła, gdy miał on zaledwie 10 lat. Jego ojciec, Edward, był z wykształcenia prawnikiem. Edward miał także starszą siostrę Marię.
Po śmierci matki, wraz z ojcem i siostrą przeniósł się w 1879 roku do Warszawy. Tam rozpoczął prywatną edukację u takich nauczycieli jak: Maria Konopnicka, poprzez którą poznał członków I Proletariatu, Zygmunt Pietkiewicz i Konrad Prószyński. W tym czasie zaczytywał się także w literaturze pozytywistycznej, w dziełach Spencera, Darwina, a także Marksa. Na skutek obserwacji biedy, wykształca się w nim zmysł społeczny. W artykułach Pogadanki o rzeczach pożytecznych (1883) i Pogadanki z gospodarstwa społecznego (1884) głosił idee społecznej edukacji, pomocy i współdziałania oraz samodoskonalenia. Skupiał się w nich na idei braterstwa ludzi, która była istotna w całej jego późniejszej twórczości.
Abramowski był dobrym mówcą i nierzadko udawało mu się przekonywać starszych działaczy I Proletariatu do swoich racji.
[edytuj] Studia
W 1885 roku Abramowski rozpoczął studia fizyczne i biologiczne na Wydziale Przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zakładał tam kółka młodzieży socjalistycznej, współorganizował przemyt nielegalnej literatury z zagranicy.
W latach 1886-1889 studiował filozofię na uniwersytecie w Genewie. Był aktywistą w grupie polskich studentów należących do Zjednoczenia Młodzieży Polskiej. Poświęcił się pracy agitacyjnej, utrzymywał kontakty z kołami rewolucyjnymi w kraju, nauczał w kółkach robotniczych. Te zajęcia pochłonęły go tak bardzo, że wreszcie porzucił studia.
[edytuj] Działalność polityczna i publicystyczna
Na początku 1889 roku Abramowski wrócił do Warszawy. Zaangażował się w pracę nad II Proletariatem i w działalność publicystyczną. Jego artykuły ukazywały się w Bibliotece Robotnika Polskiego i w Tygodniku Powszechnym. W takich publikacjach jak Rewolucja robotnicza, Odkrycie dra Kocha, Dzień roboczy Abramowski skupiał się na marksistowskiej krytyce kapitalizmu. Wskazywał, że własność prywatna jest źródłem wyzysku, pisał także o rewolucji społecznej jako o drodze do nowego ustroju. W związku ze sprzeciwem wobec stosowania terroru Abramowski, wraz z kilkoma innymi działaczami, opuścił szeregi II Proletariatu i założył nową organizację – Zjednoczenie Robotnicze, które koncentrowało się na pracy propagandowo-oświatowej w środowisku robotniczym.
Po śmierci żony Stanisławy Motz wiosną 1893 roku Abramowski wpadł w głęboką depresję. W listopadzie 1894 roku wziął udział w paryskim zjeździe zjednoczeniowym socjalistów polskich, na którym powstała Polska Partia Socjalistyczna. Został wybrany do władz nowo utworzonego Zagranicznego Związku Socjalistów Polskich.
[edytuj] Choroba i rewizja poglądów
Z powodu gruźlicy Abramowski wyjechał na leczenie do Szwajcarii. Zrezygnował z praktycznej działalności politycznej i poświęcił się studiom psychologicznym i socjologicznym. W tym czasie dokonuje także rewizji swoich poglądów - odchodzi od ruchu robotniczego i marksizmu. Głosi potrzebę wyjścia poza marksizm i uzupełnienia go niezbędnymi dla teorii społecznej treściami. Akcentuje podmiotowy charakter ludzkiego istnienia i konieczność przemiany moralnej przed proponowanymi zmianami społecznymi.
Na początku 1897 roku wrócił do Warszawy. Jego przemiana światopoglądowa jest wyraźna.
| Cytat: |
|
Wyjechał jako ortodoksyjny marksista i działacz partyjny, wracał z nową teorią socjalizmu bezpaństwowego, własną, apolityczną, wracał jako utopijny zwolennik natychmiastowego wcielenia w życie ideałów komunizmu i bezpaństwowości, jako anarchista, choć może nie chciał sobie tego uświadamiać.[1]
|
Abramowski za najważniejsze zadanie uważał teraz refleksję badawczą, działalność publiczną i rozpowszechnianie nowej idei etyki. W takich pracach jak: Zagadnienia socjalizmu, Pierwiastki indywidualne w socjologii, Program wykładów nowej etyki czy Etyka a rewolucja, zwracał uwagę na istotną rolę zmian etycznych w procesach społecznych i konieczność pierwszeństwa rewolucji moralnej przed zmianami społecznymi, samoorganizację i zmianę moralności ludzkiej.
W latach 1898-1900 Abramowski prowadził wszechstronną działalność. Angażował się w pracę kół samokształceniowych i tajnych kursów szerzących niezależną oświatę oraz myśl niepodległościową, podejmował inicjowanie grup kształcących się etycznie i propagujących hasła odnowy moralnej. Organizował także komuny głoszące i realizujące postulaty życia etycznego. W tym czasie, poza działalnością społeczną, rozwijał także swoje zainteresowania psychologiczne.
W 1904 roku opublikował rozprawę Socjalizm a państwo. Zindywidualizowany, wolny i twórczy człowiek jest dla niego podstawową wartością. W dziele tym znajduje się także krytyka socjalizmu państwowego (i samego państwa) oraz postulat bezpaństwowej organizacji społeczeństwa w formie wolnych zrzeszeń.
Abramowski wpółpracował także z Polskim Związkiem Ludowym, napisał postępowy program dla wsi.
Po 1905 roku, zwłaszcza po upadku rewolucji, poświęcił się idei kooperacji, o której napisał takie prace jak: Zasada respubliki kooperatywnej, Znaczenie współdzielczości dla demokracji, Idee społeczne kooperatyzmu oraz Kooperatywa jako sprawa wyzwolenia ludu pracującego. Abramowski opowiadał się za likwidacją państwa i zastąpieniem go związkiem kooperatywnym zrzeszającym – na zasadzie dobrowolności – wolnych wytwórców, odpowiadających w granicach swych obowiązków za kształtowanie losów własnych oraz świadomie angażujących się w życie społeczne. Przyczynił się do powstania Towarzystwa Kooperatystów, był współzałożycielem pisma spółdzielczego Społem. Kontynuował także ruch etyczny w postaci Związków Przyjaźni.
[edytuj] Ostatnie lata życia
W 1910 roku Abramowski założył w Warszawie pierwszą pracownię psychologiczną, która została przemianowana na Instytut Psychologiczny. W roku 1915 objął Katedrę Psychologii na Uniwersytecie Warszawskim. W 1917 roku rozpoczął wykłady z metafizyki doświadczalnej.
Jego stan zdrowia systematycznie się pogarszał, ale nie zrezygnował z aktywności. W maju 1918 roku ciężko zachorował. Umarł 21 czerwca 1918 roku w Warszawie.
Przypisy
- ↑ K. Krzeczkowski „Wstęp”, w: E. Abramowski, Pisma. Pierwsze zbiorowe wydanie pism o treści filozoficznej i społecznej, Warszawa 1924, s. XXVI
[edytuj] Bibliografia
- U. Dobrzycka, Abramowski, Warszawa 1991
