Antoni Heda
Z Wikipedii
| Antoni Heda- Szary | |
|---|---|
| Szary | |
| Życie |  generał brygady |
| Data urodzenia | 11 października 1916 Małomierzyce |
| Data śmierci | 14 lutego 2008 Warszawa |
| Kariera | |
| W służbie od | 1937 |
| Pełniona funkcja | |
| Główne wojny i bitwy | II wojna światowa |
| Odznaczenia | |
   |
|
Antoni Heda[1] - Szary ps. Szary (ur. 11 października 1916 w Małomierzycach koło Iłży, zm. 14 lutego 2008 w Warszawie) - generał brygady WP, był jednym z najwybitniejszych polskich dowódców oddziałów partyzanckich ZWZ i AK, w okresie powojennym formacji niepodległościowych ROAK, DSZ i NIE. Działał głównie na terenie okręgu kieleckiego i radomskiego.
Spis treści |
[edytuj] Dzieciństwo, młodość
Urodził się wsi Małomierzyce koło Iłży, w rodzinie rolników[2] Jana i Antoniny z Dziurów. Miał ośmioro rodzeństwa, pięciu braci i trzy siostry. W 1923 r. rozpoczął naukę w czteroklasowej szkole w Małomierzycach, ostatnie klasy szkoły powszechnej ukończył w Rzeczniowie. Od 1931 r. kształcił się w Kolejowej Szkole Technicznej w Radomiu, którą ukończył w 1936 r. na wydziale elektryczno-mechanicznym z dodatkowym kursem zbrojeniowym.
We wrześniu 1936 r. otrzymał pracę w Fabryce Zbrojeniowej w Starachowicach w Izbie Pomiarów.
We wrześniu 1937 r. został powołany do Szkoły Podchorążych Rezerwy 2 Dywizji Legionów w Sandomierzu, służbę odbywał zaś w Kielcach, w 4 pułku piechoty[3], dowodzonym przez mjr Ogłozę, w plutonie karabinów maszynowych. W tym czasie, w jednostce dowódcą kompanii działek przeciwpancernych był kpt. Gruszecki, a dowódcą plutonu cekaemów por.Leon Pająk).Służbę wojskową zakończył we wrześniu 1938 r. i powrócił do pracy w Starachowicach
[edytuj] Kampania wrześniowa i konspiracja antyniemiecka
Podczas wojny obronnej 1939 r. ppor. A. Heda walczył w składzie 12 DP pod Iłżą, a następnie na Lubelszczyźnie. Po klęsce próbował przejść przez zieloną granicę, ale został schwytany przez NKWD. Osadzono go w twierdzy Brześć. Po wybuchu wojny sowiecko–niemieckiej trafił do obozu jeńców rosyjskich, skąd udało mu się zbiec.
Po powrocie w strony rodzinne podjął działalność konspiracyjną w ZWZ. Został komendantem Podobwodu "Dolina". Wsławił się wówczas zdobyciem więzienia niemieckiego w Starachowicach i uwolnieniem około 80 przetrzymywanych tam więźniów. Spośród 60, którzy nie chcieli wracać do domów, utworzył oddział. Po tym wyczynie komenda Okręgu Kielecko-Radomskiego AK wyraziła zgodę na przejście Hedy do partyzantki. Walczył w składzie zgrupowania AK Jana Piwnika ps. "Ponury".
Spośród wielu akcji zbrojnych, które przeprowadził, można wymienić następujące:
- 6 sierpnia 1943 r. – zdobycie bez strat własnych niemieckiego więzienia w Starachowicach i uwolnienie wszystkich ok. 80 aresztowanych[4],
- 15 września 1943 r. – zdobycie w biały dzień po ponad 3 godzinnym boju ufortyfikowanego kompleksu budynków majątku Pakosław[5], odległego o 5 km od Iłży, obsadzonego plutonem 45 niemieckich frontowych żołnierzy, terroryzujących okoliczną ludność. Zdobycie znacznej ilości broni, amunicji i zaopatrzenia. Straty własne: jeden ranny żołnierz ps."Szczodry".
- 23 września 1943 r. – udana akcja odwetowa na niemieckich kolonistach we wsi Gozdawa koło Sienna, za represje na okolicznej ludności polskiej,
- 30 października 1943 r. – udana akcja na terenie Zakładów Zbrojeniowych w Starachowicach, podczas której partyzanci przebrani za Niemców opanowali fabrykę i wynieśli 2 mln zł oraz broń[6],
- 1 kwietnia 1944 r. – zakończone sukcesem całodzienne walki w okolicy Jeleńca z niemiecką obławą; jedno z najwspanialszych zwycięstw partyzanckich w Okręgu AK Kielecko-Radomskim,
- 5/6 czerwca 1944 r. – opanowanie miasta Końskie, rozbicie niemieckiego aresztu i uwolnienie ok. 70 osób. Straty własne: 4 zabitych, 2 rannych, niemieckie: 17 zabitych, 8 rannych,
- 19 lipca 1944 r. – w okolicach Wólki Plebańskiej opanowanie niemieckiego pociągu, zdobycie znacznej ilości amunicji i trotylu[7],
- w okresie akcji "Burza" – walki m.in. pod Radoszycami, Trawnikami i Szewcami; oddział A. Hedy wchodził wówczas w skład II batalionu 3 pp Leg. AK pod dowództwem kpt. Stanisława Poręby ps. "Świątek".
- 5 sierpnia 1945 r. – najsłynniejsza akcja bojowa - ok. 250 osobowy oddział AK pod dowództwem kpt. "Szarego" podczas ok. 4 godzinnej operacji rozbił główne ubeckie więzienie w centrum Kielc, przy ul.Zamkowej i uwolnił ok.700 więźniów[8] z niemal wszystkich cel (zabrakło trotylu do otwarcia 3 cel).
[edytuj] Konspiracja antykomunistyczna
Po zakończeniu wojny A. Heda pozostał w konspiracji, działając w ramach Ruchu Oporu Armii Krajowej, a następnie Delegatury Sił Zbrojnych. Na czele swojego oddziału wsławił się rozbiciem w nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 r. komunistycznego więzienia w Kielcach, w którym UB i sowieccy funkcjonariusze "Smiersza" osadzili 374 więźniów. W wyniku tej akcji uwolniono kilkuset więźniów, przeważnie byłych AK-owców. W odwecie UB aresztowało rodzinę Hedy, a dwa jego bracia zostali zamordowani.
Po akcji w Kielcach zaprzestał działalności konspiracyjnej – pod zmienionym nazwiskiem, jako Antoni Wiśniewski, wyjechał na Wybrzeże, a później do Ostródy. Był poszukiwany przez UB i w 1948 r. został aresztowany w Gdyni. Otrzymał cztery wyroki śmierci, w końcu dzięki interwencji byłych oficerów AL, którzy współdziałali z nim w 1944 r., karę śmierci zamieniono na dożywocie. Siedział w więzieniach na Rakowieckiej, w Rawiczu i we Wronkach.
[edytuj] Okres powojenny
Wyszedł na wolność w 1956 r. objęty amnestią. W dalszym ciągu prowadził jednak działalność niepodległościową, m.in. działając w NSZZ "Solidarność". W 1981 r. został wybrany na Przewodniczącego Niezależnego Związku Kombatantów przy NSZZ "Solidarność". Podczas stanu wojennego został internowany w Białołęce. Przez wiele lat był doradcą kardynała Stefana Wyszyńskiego.
W 1990 r. doprowadził do zjednoczenia ok. 30 organizacji kombatanckich w Światową Federację Polskich Kombatantów i został jej prezesem. W tym samym roku został także awansowany do stopnia pułkownika przez Prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego.
Antoni Heda "Szary" był także Głównym Komendantem Związku Strzeleckiego, nawiązującego do tradycji Drużyn Strzeleckich Józefa Piłsudskiego. W dowód uznania jego zasług 13 grudnia 2004 r. został awansowany do stopnia generała brygady Polskich Drużyn Strzeleckich.
W 2006 podczas obchodów Święta Narodowego 3 Maja Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński awansował Antoniego Hedę "Szarego" na stopień generała brygady.
Jest autorem dwóch książek: Wspomnienie Szarego i Szary przeciw zdrajcom Polski. Za swoje zasługi wojenne został odznaczony wieloma odznaczeniami, w tym dwukrotnie krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. W latach 90. związał się z narodowym środowiskiem Tygodnika "Ojczyzna". Zaliczany jest do najwybitniejszych polskich dowódców partyzanckich i podziemia niepodległościowego.
[edytuj] Msza św. żałobna i pogrzeb
Generał Antoni Heda "Szary" zmarł w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 21 lutego 2008 r. Rozpoczęła je Żałobna Msza Święta w Katedrze Polowej Wojska Polskiego o godzinie 10:30, koncelebrowana przez ks. bp gen. dyw. Tadeusza Płoskiego.
W jej trakcie Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Władysław Stasiak poinformował, że tego dnia Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński nadał pośmiertnie gen. bryg. w st. spocz. Antoniemu Hedzie-Szaremu, za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski i w imieniu Prezydenta RP przekazał order rodzinie zmarłego.
Po Mszy trumnę z ciałem generała przewieziono do Podkowy Leśnej. Tu, zgodnie z wolą generała, został pochowany obok swojej żony w grobie rodzinnym na cmentarzu parafialnym. Ceremonię pogrzebową prowadził ks. prałat płk Sławomir Żarski.
Tego dnia generała Antoniego Hedę "Szarego" żegnała rodzina, żołnierze z jego oddziału, przyjaciele, licznie przybyłe poczty sztandarowe i delegacje organizacji kombatanckich, harcerzy, strzelców, szkół, urzędów i instytucji, leśnicy, strażacy i wiele, wiele innych osób z całej Polski i zza granicy.
[edytuj] Minuta ciszy w Sejmie
29 lutego 2008 r. Sejm 6 kadencji na swoim 9 posiedzeniu uczcił pamięć generała Antoniego Hedy "Szarego" minutą ciszy. Oto sejmowy zapis stenograficzny tego fragmentu obrad:
"Marszałek: Chciałbym prosić wszystkich państwa o powstanie. (Zebrani wstają)
Wysoka Izbo! 15 lutego[9] br. w wieku 91 lat zmarł gen. brygady Antoni Heda ˝Szary˝. Chciałbym prosić o uczczenie minutą ciszy bohaterskiego żołnierza września 1939 r., dzielnego dowódcę oddziałów Armii Krajowej, partyzantki Armii Krajowej na Kielecczyźnie, i wybitnego dowódcę powojennego podziemia zbrojnego. Chciałbym prosić o uczczenie minutą ciszy człowieka, który konsekwentnie przez całe życie walczył o wolność Polski, o niepodległość ojczyzny, był więźniem politycznym w okresie PRL, w najtwardszym, najgorszym okresie stalinowskim, wielokrotnie zresztą skazywanym na karę śmierci. Był także działaczem ˝Solidarności˝, internowanym w okresie stanu wojennego.
Żegnamy więc dzisiaj wielkiego Polaka, wielkiego patriotę i jednego z najdzielniejszych ludzi podziemia okresu okupacji i okresu powojennego. Żegnamy także jednego z ostatnich tej rangi dowódców podziemia polskiego w okresie okupacji powojennej. To pokolenie powoli odchodzi. Żegnamy pana generała Hedę ˝Szarego˝ jako jednego z ostatnich wybitnych dowódców podziemia polskiego. (Chwila ciszy)
Dziękuję bardzo."
Przypisy
- ↑ Antoni Heda jako jedyny w rodzinie posługiwał się nazwiskiem pisanym przez "samo h", bo tak zapisano je w metryce urodzenia
- ↑ Antoni Heda, w swoich Wspomnieniach "Szarego" stwierdza, że jego zdaniem okręslenie chłop jest niestosowne, on osobiście uzywa słowa rolnik
- ↑ zapis nazwy jednostki zgodny z zapisem A.Hedy w pamiętnikach "Szarego" str.8
- ↑ Antoni Heda, Wspomnienia "Szarego". Oficyna Wydawnicza Interin, Warszawa 1991, ISBN 83-85083-18-9. Rozdział: "Akcja na więzienie w Starachowicach", s.66
- ↑ Antoni Heda, Wspomnienia "Szarego". Oficyna Wydawnicza Interin, Warszawa 1991, ISBN 83-85083-18-9. Rozdział: "Pakosław", s.76
- ↑ Antoni Heda, Wspomnienia "Szarego". Oficyna Wydawnicza Interin, Warszawa 1991, ISBN 83-85083-18-9. Rozdział: "Kasa po raz drugi", s.97
- ↑ Antoni Heda, Wspomnienia "Szarego". Oficyna Wydawnicza Interin, Warszawa 1991, ISBN 83-85083-18-9. Rozdział: "Zdobywanie amunicji - ciąg dalszy", s.158
- ↑ Antoni Heda we Wspomnieniach "Szarego" opisując tę akcję na str. 219, cytuje zapis Tadeusza Żenczykowskiego w książce "Dramatyczny rok 1945" podający liczbę ok.700 osób, sam zaś dalej, na str. 222 wspomina: Ubeckie źródła (Stefan Skwarek "Na wysuniętych posterunkach") przyznały się jedynie do 298 wypuszczonych więźniów. Według moich ocen uwolnionych zostało 600-700 osób.
- ↑ Przez kilka dni nie była ogólnie znana dokładna data śmierci Antoniego Hedy, serwisy informacyjne podawały daty: 14, 15 i 16 lutego. Oficjalny akt zgonu podaje dzień 14 lutego.
