Antoni Henryk Radziwiłł
Z Wikipedii
Antoni Henryk Radziwiłł | |
Ks. Antoni Henryk Radziwiłł jako Namiestnik |
|
Trąby |
|
Data urodzenia | 10 października 1744 |
Miejsce urodzenia | Krakow |
Data śmierci | 28 marca 1831 |
Miejsce śmierci | Warszawie |
Rodzina | Radziwiłł |
Rodzice | Michał Hieronim Radziwiłł Helena Przeździecka |
Małżeństwo | Fryderyka Dorota Ludwika von Hohenzollern |
Dzieci | z Fryderyką Dorotą Ludwiką von Hohenzollern: Wilhelm Paweł Radziwiłł Ferdynanyt Fryderyk Radziwiłł Bogusław Fryderyk Radziwiłł Wladyslaw Radziwiłł Eliza Fryderyka Ludwika Marta Radziwiłł Wanda Augusta Wilhelmina Radziwiłł |
Antoni Henryk Radziwiłł herbu Trąby (ur. 13 czerwca 1775 w Wilnie, zm. 7 kwietnia 1833 w Berlinie) – książę, polityk, kompozytor, książę-namiestnik (niem. Statthalter) Wielkiego Księstwa Poznańskiego, I ordynat na Przygodzicach, XII ordynat na Nieświeżu. Najwybitniejszy w XIX. w. przedstawiciel orientacji polsko-pruskiej. Bezpodstawnie tytułował się także hrabią szydłowieckim.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Syn Michała Hieronima i Heleny z Przeździeckich. Młode lata spędził głównie w Berlinie, co zaowocowało jego późniejszą propruską postawą. W 1796 poślubił Fryderykę Dorotę Ludwikę Hohenzollern (1770-1836), córkę Augusta Ferdynanda, brata Fryderyka II Wielkiego – króla Prus.
Zgodnie z umową przedślubną córki były ewangeliczkami po matce, synowie katolikami po ojcu. Mieli razem sześcioro dzieci:
- Wilhelma Pawła Radziwiłła;
- Ferdynanda;
- Bogusława Fryderyka Radziwiłła;
- Władysława;
- Elizę Radziwiłłównę;
- Wandę, żonę ks. Adama Konstantego Czartoryskiego.
Jego dzieci uległy częściowej germanizacji.
Uważał, że powinowactwo z pruskim domem panującym zobowiązuje go do czynnej mediacji pomiędzy Polakami a władzami pruskimi. Zaowocowało to nieudanym planem wystąpienia Polaków po stronie Prus przeciw Napoleonowi I w (1806/1807) oraz równie nieudaną próbą skłonienia księcia Józefa Poniatowskiego w 1813 do przejścia na stronę prusko-rosyjską.
[edytuj] Namiestnik
W 1815 został mianowany pierwszym i jedynym księciem-namiestnikiem autonomicznego Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Choć była to funkcja niemal wyłącznie reprezentacyjna, w początkowym okresie miał pewien wpływ na politykę, lecz później coraz bardziej ograniczał go rząd w Berlinie. Zdaniem polskich historyków, jego chwiejny charakter i lękliwe usposobienie sprawiły, że nie był w stanie zapobiegać polityce germanizacji.
Z funkcji tej o charakterze bardziej politycznym, aniżeli administracyjnym, nie wywiązał się, należycie dbając o kulturę Poznańskiego, opiekując się młodzieżą studiującą, prowadząc świetny dom, nie zdobył się na energiczną obronę praw kraju przed zakusami germanizatorskimi władz. Wybuch powstania listopadowego osłabił jego pozycję i zmusił do wniesienia dymisji.
Jako muzyk i kompozytor (nie posiadał jednak żadnego wykształcenia) dbał jednak o rozwój i ochronę kultury Wielkiego Księstwa. Interweniował w sprawie pozwolenia na wystawienie polskich sztuk w teatrze miejskim w Poznaniu w latach 1817, 1823, 1824 oraz 1829 co pogorszyło jego stosunki z władzami pruskimi. Doprowadził również do koncertu Niccolo Paganiniego w Poznaniu 19 maja 1829. Jego żona była bardzo przychylna Polakom; w 1830 założyła pierwszą żeńską szkołę – Szkołę Luizy (od imienia swej matki – księżniczki wirtemberskiej), która przetrwała do 1919. Obecnie tradycje kontynuuje VII LO im. Dąbrówki w Poznaniu.
W chwili wybuchu powstania listopadowego w 1831 został zawieszony w funkcji księcia-namiestnika, a autonomię stopniowo zniesiono przekształcając Wielkie Księstwo w Prowincję Poznańską. Wkrótce po tych wydarzeniach książę zmarł.
[edytuj] Zainteresowania muzyczne
Radziwiłł był uzdolnionym kompozytorem, wiolonczelistą, gitarzystą i śpiewakiem. Jego berliński pałac (od 1875 roku siedziba Kancelaria Rzeszy, gdzie rezydowali m.in. Bismarck i Hitler) pełnił funkcję ośrodka życia muzycznego, literackiego i teatralnego; do grona przyjaciół księcia należeli Johann Wolfgang von Goethe i Ludwig van Beethoven, który zadedykował mu uwerturę Zur Namensfeier (opus 115). W swoim pałacyku myśliwskim w Antoninie, w pobliżu Ostrowa Wielkopolskiego (którego był właścicielem), gościł dwukrotnie (1827 oraz 1829) Fryderyka Chopina, który napisał dla niego Introdukcję i Poloneza na wiolonczelę i fortepian (opus 3); Chopin dał również 2 X 1828 koncert w poznańskiej siedzibie namiestnika. Pierwszy swój utwór zadedykował mu również Feliks Mendelssohn (Radziwiłł bywał częstym gościem w domu jego rodziców). Miejsce w historii muzyki zapewniło mu autorstwo pierwszej muzyki skomponowanej do Fausta (1810) J. W. Goethego napisanej w latach 1808-1828, a wystawionej po jego śmierci w 1835 w Berlinie. Skomponował również wiele pieśni. Był również rysownikiem i rytownikiem, pozostawił też nieliczne akwaforty: głównie portrety osób z najbliższego, arystokratycznego otoczenia.
Sam książę Antoni wraz z żoną spoczywa w archikatedrze w Poznaniu.
[edytuj] Bibliografia
- Mowa Jaśnie Oświeconego Xięcia Jmci Radziwiłła Namiestnika Króla w Wielkiem Xięstwie Poznańskiem, miana przy złożeniu hołdu dnia 3go Sierpnia 1815
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN ISBN 83-01-02722-3
[edytuj] Zobacz też
- Międzynarodowy Festiwal "Chopin w barwach jesieni" – nawiązujący do antonińskich wizyt Fryderyka Chopina u księcia Radziwiłła
- Radziwiłłowie
[edytuj] Linki zewnętrzne
Poprzednik - |
Książę-namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego
1815-1831 |
Następca - |
Kompozytorzy: • Wojciech Dankowski • Józef Elsner • Franciszek Lessel • Maciej Kamieński • Karol Kurpiński • Franciszek Mirecki • Jan Stefani • Maria Szymanowska
Teoretycy: Józef Elsner • Jan Dawid Holland • Karol Kurpiński • Wacław Sierakowski • Karol Antoni Simon • Antoni Arnulf Woroniec
Ważniejsze opery: Agatka, czyli przyjazd pana • Cud mniemany, czyli Krakowiaki i Górale • Nędza uszczęśliwiona
Budowniczowie instrumentów: Mateusz Mielczarski • Ignacy Żebrowski
Obcokrajowcy działający w Polsce: Jan Dawid Holland
Zobacz też: Opera stanisławowska
Inne sztuki: Architektura • Literatura