Baligród
Z Wikipedii
Współrzędne: 49°21' N 22°17' E
| Baligród | |||
|
|||
| Województwo | podkarpackie | ||
| Powiat | leski | ||
| Gmina | Baligród | ||
| Położenie | 49° 21' N 22° 17' E |
||
| Liczba mieszkańców (2004) • liczba ludności |
1468 |
||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
13 | ||
| Kod pocztowy | 38-606 | ||
| Tablice rejestracyjne | RLS | ||
|
Położenie na mapie Polski
  Baligród
|
|||
 |
|||
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|||
| Strona internetowa wsi | |||
Baligród – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Baligród (od 1 stycznia 1999 do 1 stycznia 2002 w powiecie bieszczadzkim), leży w dolinie rzeki Hoczewki.
W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.
Miejscowość jest siedzibą gminy Baligród.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Osada wzmiankowana w 1615 r. jako wieś, powstała przypuszczalnie w początkach XVII w. u podnóża zamku w Stężnicy będącego własnością Mikołaja lub Piotra herbu Gozdawa, syna Matjasza III, albo jego ojca Matjasza Bala z Hoczwi, którzy wznieśli w tym miejscu zamek oraz kaplicę ok. roku 1510. W roku 1511 Piotr Herburt dziadek poety Mikołaja Reja, przeprowadził rozgraniczenie swoich dóbr pomiędzy wsiami Mchawą i Stężnica należcą do Mikołaja Bala. W miejscu rozgraniczenie powstało na nowo wieś i miasto Baligród. 21 lutego 1846 r. powstańcy z południowej części obwodu sanockiego szli na północ w celu opanowania Sanoka trzema szlakami: z Cisnej przez Baligród, z Lutowisk oraz z Ustrzyk Dolnych i z Ustianowej. Mieszkańcy aktywnie zasilali powstanie styczniowe w 1863 r. Np. Jan Feliks Biliński,( ur. 1851 r.) w wieku 12 lat został jednym z najmłodszych powstańców styczniowych, Ludwik Riedl jako uczestnik powstania styczniowego z roku 1863, pojmany przez Rosjan, został zesłany na Syberię.
W 1634 r. miasteczko zwane pierwotnie Balówgród otrzymało prawo magdeburskie oraz przywileje na targi, jarmarki i składowanie wina. Baligród pozostawał w posiadaniu rodziny Balów do 1770 r. Położony przy uczęszczanym trakcie handlowym na Węgry posiadał dobre warunki rozwoju, słynął z wielkich targów, później podupadł i jeszcze przed 1915 r. utracił miejskie przywileje.
[edytuj] I wojna światowa
Podczas działań wojennych w Karpatach w latach 1914 - 1915 miasteczko doznało poważnych zniszczeń.1914/1915 - ciężkie boje między wojskami rosyjskimi a austro-węgierskimi o Przełęcze Użocką i Łupkowską, szczególnie pod Baligrodem w marcu. Od listopada 1918 do stycznia 1919 Republika Komańczańska.
[edytuj] II wojna światowa
We wrześniu 1939 r.weszli do Baligrodu Niemcy. Jednak istniał tu ruch konspiracyjny. Działała Placówka AK Baligród nr VII. Dowódcą od maja 1943 do 1944 był Jan Marciak „Dąb”.
10 lipca 1944 roku oddział UPA zamordował w lesie pod Baligrodem mieszkańców Średniej Wsi[potrzebne źródło]. 6 sierpnia 1944 r. miasteczko zostało sterroryzowane przez silny oddział UPA, zamordowano 42 Polaków, spalono część zabudowań. 6 sierpnia 1944 r. bandy ukraińskie zamordowały wszystkich polskich mężczyzn przebywających w miejscowości, włącznie z 90-letnimi starcami:
- Berda Wojciech ur. 1882
- Binik Franciszek ur. 1890
- Chorzępa Michał ur. 1894
- Chorzępa Bronisław ur. 1923
- Czelaga Albert ur. 1900
- Dracz Stanisław ur. 1881
- Głogowski Tomasz ur. 1898
- Hańczuk Tomasz ur. 1909
- Jankowski Kazimierz ur. 1925
- Kaczor Jan ur. 1875
- Kapyrka Michał ur. 1874
- Kilarecki Stanisław ur. 1923
- Kopacz Antoni ur. 1906
- Kopczyński Piotr ur. 1895
- Kopczyński Władysław ur. 1923
- Kornara Tadeusz ur. 1927
- Kinal Stanisław ur. 1911
- Kowalczyk Jan ur. 1910
- Kwiatkowski Wilhelm ur. 1901
- Kordas Adam ur. 1903
- Lubiński Jan ur. 1881
- Olszanicki Jan ur. 1911
- Olszanicki Władysław ur. 1909
- Ochman Michał ur. 1920
- Prek Zygmunt ur. 1915
- Pilszak Adam ur. 1903
- Różycki Michał ur. 1864
- Różycki Tomasz ur. 1912
- Różycki Filip Jan ur. 1876
- dr. Schlarp Stefan ur. 1892
- Socha Edward ur. 1910
- Słotwiński Stanisław ur. 1922
- Słotwiński Władysław ur. 1926
- Szpot Jan ur. 1894
- Szpot Józef ur. 1902
- Szpot Jan ur. 1901
- Szybowski Józef ur. 1902
- Szybowski Michał ur. 1875
- Tarzyński Józef ur. 1875
- Wojczyński Wacław ur. 1880
- Wolański Roman ur. 1901
W toku działań wojennych i późniejszych walk z UPA Baligród został w części zniszczony oraz doznał poważnych strat ludnościowych. Przez stacjonujących tu żołnierzy zwane było Diabligrodem, gdyż w czasie okupacji Niemcy wybrukowali część tutejszego rynku kamieniami z żydowskiego cmentarza.
W pobliżu, przy drodze do Cisnej, pod Jabłonkami 28 marca 1947 zginął generał Karol Świerczewski.
Dopiero w kilkanaście lat po wojnie miasteczko zaczęło się odbudowywać. Obecnie stanowi rozwinięty ośrodek usługowo-gospodarczy dla okolicy. O dawnym miejskim charakterze świadczy zachowany układ urbanistyczny z obszernym prostokątnym rynkiem. Stoi na nim czołg typu T-34, który nie ma nic wspólnego z Bieszczadami, ale zastąpił umieszczony tu wcześniej czołg T-70 biorący udział w walkach z UPA. Baligrodzki T-70 był ostatnim zachowanym czołgiem tego typu w Polsce. W 1975 roku został, z inicjatywy oficerów z Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Pancernych w Poznaniu, przetransportowany do Poznania, gdzie został wyremontowany i przekazany do Muzeum Broni Pancernej przy Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych.
[edytuj] Współczesność
W marcu 2008 za kwotę 250 tys. zł rozpoczęła się rewitalizacja rynku zwanego w Baligrodzie "Plantami". Z funduszy unijnych wykonana zostanie nowa nawierzchnia rynku, oświetlenie, ławki, oraz monitoring.
[edytuj] Znani mieszkańcy
- Jan Feliks Biliński, ur. 1851 r. uczestnik powstania styczniowego z roku 1863, w wieku 12 lat został jednym z najmłodszych powstańców.
- Ludwik Riedl, uczestnik powstania styczniowego z roku 1863, pojmany przez Rosjan, został zesłany na Syberię.
- z Baligrodu pochodzą przodkowie naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha.
[edytuj] Zabytki i pamiątki historyczne
- Kościół murowany, wzniesiony w latach 1877-1879.
- Cerkiew greckokatolicka z 1829 r.
- Cmentarz wojskowy założony w latach 1946-1947, w obecnej formie urządzony w 1984 r.
- Na tzw. Podzamczu (teren Nadleśnictwa) pozostałości ziemnych umocnień zamku Balów.
- Ruiny kirkutu
- żydowski cmentarz w Baligrodzie
- żydowski cmentarz w Baligrodzie, macewy
[edytuj] Literatura
- Stanisław Żurek "UPA w Bieszczadach" Wrocław 2007 ISBN 978-83-89684-14-1
[edytuj] Zobacz też
- Bieszczady Zachodnie
- Mord w Baligrodzie
- Synagoga w Baligrodzie
- w plenerach Baligrodu Ewa i Czesław Petelscy zrealizowali w roku 1961 swój film Ogniomistrz Kaleń, dla którego pierwowzorem była książka Jana Gerharda "Łuny w Bieszczadach".
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
