Bitwa jutlandzka
Z Wikipedii
| Bitwa jutlandzka I wojna światowa |
|||||||||||||||||
 Eksplozja krążownika liniowego HMS Queen Mary |
|||||||||||||||||
| Data | 31 maja - 1 czerwca 1916 | ||||||||||||||||
| Miejsce | Morze Północne w pobliżu Jutlandii | ||||||||||||||||
| Wynik | nierozstrzygnięta | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Bitwy i operacje morskie I wojny światowej (1914-1918) |
|---|
| Pierwsza Bitwa o Atlantyk
1914
Pościg za Goeben i Breslau • Bar • Odensholm • Helgoland • Żywa przynęta • Penang • Coronel • Wyspy Kokosowe • Przylądek Sarycz • Falklandy • Scarborough, Hartlepool i Whitby
1915
Ławica Dogger • Dardanele • Gotlandia • Kefken • Zatoka Ryska • Tanganika • Durazzo
1916
Yarmouth i Lowestoft • Jutlandia
1917
Cieśnina Kaletańska • Operacja Albion • Cieśnina Muhu • Helgoland II
1918
Zeebrugge • Ostenda I • Ostenda II |
Bitwa jutlandzka, nazywana też w Niemczech "bitwą na Skagerraku" (Skaggerakschlacht) miała miejsce w dniach 31 maja-1 czerwca 1916. Było to jedyne starcie okrętów liniowych podczas I wojny światowej, pomiędzy niemiecką flotą liniową Hochseeflotte i brytyjską Grand Fleet. Bitwa jutlandzka była próbą realizacji idei wielkiego rozstrzygającego starcia flot liniowych, mającego się zakończyć w założeniu zniszczeniem jednej floty. Starcie nie przyniosło jednak rozstrzygnięcia i obie strony ogłosiły zwycięstwo.
Spis treści |
[edytuj] Ogólna taktyka morska w 1916
Zgodnie z ówczesną taktyką, okręty przed bitwą płynęły w kierunku przeciwnika w równoległych kolumnach, żeby stanowić jak najmniejszy cel dla torped. Podczas bitwy flota powinna rozwinąć się w jedną linię (szyk liniowy), przecinającą kurs okrętów przeciwnika w taki sposób, żeby maksymalna liczba dział mogła być użyta strzelając na burtę, a nieprzyjaciel mógł prowadzić ogień jedynie z dział dziobowych czołowych okrętów. Taktyka taka nazywała się obrazowo: "postawieniem poprzeczki nad T" (cross T). Dojście do takiego modelowego starcia było jednak w dużym stopniu kwestią szczęścia, z większym prawdopodobieństwem bitwa mogła przybrać raczej postać wymiany ognia pomiędzy dwoma manewrującymi flotami poruszającymi się mniej więcej równoległymi kursami.
[edytuj] Niemiecki plan
W 1916 niepowodzenie pod Verdun i zwiększająca się efektywność blokady morskiej doprowadziła niemiecki sztab do próby złamania lub osłabienia przewagi Royal Navy. Niemcy planowali rozmieścić dużą liczbę U-Bootów w okolicy brytyjskich baz i nakłonić brytyjską Grand Fleet do wyjścia w morze. Niemieckie krążowniki liniowe pod dowództwem admirała von Hippera miały opuścić Wilhelmshaven i zwabić brytyjskie krążowniki liniowe admirała Beatty. Po ataku U-Bootów, Brytyjczycy mieli być zwabieni przez Hippera w stronę niemieckich pancerników pod dowództwem wiceadmirała Scheera i zniszczeni.
[edytuj] Brytyjski plan
Brytyjczycy zdawali sobie sprawę z niemieckich planów dzięki przechwyconym sygnałom i w efekcie Grand Fleet składająca się z 24 pancerników i 3 krążowników liniowych opuściła Scapa Flow pod dowództwem admirała Jellicoe zanim Hipper wyszedł w morze 30 maja. Zamiarem Jellicoe było spotkać się z płynącą z Forth eskadrą 4 pancerników i 6 krążowników liniowych admirała Beatty, 90 mil na zachód od Skagerraku przy wybrzeżu Jutlandii i czekać tam na Niemców.
[edytuj] Floty obu stron
Niemcy nie mieli zamiaru szukać i zmierzyć się w walnym starciu z brytyjską flotą. Przewaga liczebna całej brytyjskiej marynarki Royal Navy była przygniatająca - 33 drednoty w porównaniu do 18 niemieckich. Podczas bitwy jutlandzkiej, w skład sił Jellicoe wchodziło 28 drednotów i 9 krążowników liniowych, podczas gdy Scheer miał 16 drednotów i 5 krążowników liniowych oraz 6 starszych pancerników (przeddrednotów). Brytyjczycy mieli również przewagę w okrętach lżejszych klas. Rozpatrując wagę salwy burtowej, Brytyjczycy mieli przewagę 151 888 kg wobec 61 336 kg.
Brytyjska przewaga liczebna była częściowo niwelowana przez parametry techniczne - niemiecka artyleria była celniejsza, niemieckie ciężkie okręty miały lepszy poziom ochrony przeciwtorpedowej i podział na przedziały wodoszczelne, ich pociski przeciwpancerne były bardziej skuteczne od brytyjskich i, co ważne, Brytyjczycy używali zbyt wrażliwych ładunków miotających i komory amunicyjne ich okrętów nie były dobrze chronione. Kolejnym problemem Brytyjczyków była wyjątkowo kiepska komunikacja pomiędzy ich okrętami.
[edytuj] Bitwa
Niemieckie okręty podwodne okazały się zupełnie nieefektywne - nie zatopiły żadnego okrętu, ani nie dostarczyły informacji zwiadowczych. Okręty adm. Jellicoe podążały do miejsca spotkania nienaruszone, lecz zostały za to wprowadzone w błąd przez wywiad Admiralicji, że niemiecki zespół znajdował się o 9 godzin dalej, niż w rzeczywistości.
(Uwaga: godziny podane są prawdopodobnie w czasie Greenwich GMT)
31 maja o godzinie 15:20 lekkie siły obu stron natknęły się na siebie nawzajem, chcąc skontrolować neutralny duński parowiec, płynący pomiędzy oboma flotami. Po doniesieniu tego admirałowi Beatty, wyruszył on swoją eskadrą w celu odcięcia niemieckich okrętów od bazy. O godzinie 15:30 Beatty zauważył krążowniki adm. Hippera poruszające się na północny zachód. Hipper wówczas zawrócił w celu zwabienia Beatty'ego w kierunku głównych sił Scheera. O godz. 15:45, kiedy obie eskadry płynęły mniej więcej równolegle, Hipper i Beatty otworzyli ogień z odległości ok. 15 km. Około godz. 16:05 wyleciał w powietrze trafiony brytyjski krążownik liniowy "Indefatigable" (dwóch ludzi ocalało), a o 16:25 taki sam los spotkał krążownik liniowy "Queen Mary" (dwudziestu ludzi ocalało) (Beatty miał wówczas powiedzieć: coś niedobrego dzieje się dzisiaj z naszymi cholernymi okrętami). Około 16:30, gdy zwiadowca z eskadry Beatty'ego spostrzegł 16 pancerników Scheera, Beatty zdecydował skierować się na północ, w celu zwabienia niemieckiej floty w kierunku sił adm. Jellicoe i około godz. 16:45 zerwał kontakt z siłami niemieckimi, kończąc pierwszą fazę bitwy. Co dziwne, Beatty nie wysłał żadnej wiadomości do adm. Jellicoe od godziny 16:40 do 18:10, a wiadomość, którą w końcu wysłał sugerowała, że cała niemiecka flota była aktywna.
Jellicoe znalazł się wówczas w niepokojącej pozycji, przeceniając liczebność nieprzyjaciela. Potrzebna mu była znajomość pozycji Niemców aby ocenić, kiedy rozwinąć siły z kolumn do pojedynczej linii. Mógł wybierać rozwinięcie do zachodniej lub wschodniej kolumny. Musiało to być dokonane przed nadciągnięciem Niemców, lecz zbyt wczesne rozwinięcie mogło oznaczać utratę szansy na decydujące starcie. Rozwinięcie na zachód przybliżyłoby jego flotę do sił Scheera, co miało znaczenie, gdyż nadciągał zmierzch, lecz brytyjska flota mogła być wówczas zaskoczona podczas manewrowania. Rozwinięcie na wschód odsuwałoby flotę od Scheera, ale dałoby szansę "postawienia kreski nad T" i okręty Jellicoe miałyby przewagę widząc sylwetki okrętów Scheera na zachodzie. Rozwinięcie zajmowało około 20 minut, podczas gdy floty nadciągały ku sobie ze znaczną prędkością. W końcu Jellicoe zarządził rozwinięcie na wschód o godzinie 18:10.
Scheer dostrzegł brytyjską flotę przed sobą około 18:30, w linii w poprzek swojego kursu. Po krótkiej wymianie ognia, wystarczającej jednak do zniszczenia krążownika liniowego HMS "Invincible" pod dowództwem kontradmirała Hood'a (ocalało jedynie 6 marynarzy), o 18:33 Scheer rozkazał swojej flocie zawrócić o 180 stopni i rozpocząć odwrót. Wśród kłębów dymu i mgły, siłom Scheera udało się oderwać się od nieprzyjaciela. Jellicoe skierował swoje siły na południe i Scheer, zawracając na wschód, ponownie natrafił na Brytyjczyków o 19:15. Scheer wówczas ponownie zawrócił i umknął pod osłoną śmiałych ataków torpedowych jego niszczycieli, gdy zapadły ciemności. Ponieważ bitwa przekształciła się w serie nocnych starć pomiędzy niszczycielami, Jellicoe błędnie przyjął, że główne siły niemieckie będą kierować się do Ems i skierował własne siły na południe. Krótkie zwarcie się z niemieckimi siłami o 20:20 było ostatnim starciem okrętów liniowych. O godz. 02:10 storpedowany przez brytyjskie niszczyciele stary pancernik "Pommern" zatonął z całą załogą, ponadto na skutek uszkodzeń zatonął niemiecki krążownik liniowy "Lützow". Siły zwiadowcze Jellicoe nie zdołały rozpoznać rzeczywistego kursu głównych sił niemieckich na północny zachód i Rafę Horns. Wczesnym rankiem flota Scheera była poza zagrożeniem i kiedy Jellicoe ostatecznie zorientował się w sytuacji o godzinie 4:15, pozostało mu już zawrócić do bazy.
[edytuj] Straty
Brytyjczycy utracili 14 okrętów o łącznej wyporności 111 000 ton i 6784 ludzi. Niemcy stracili 11 okrętów o łącznej wyporności 62 000 ton i 3058 ludzi. Ponadto, kilka okrętów obu stron, m.in. HMS "Lion" i SMS "Seydlitz" zostały poważnie uszkodzone. Zważywszy na liczbę okrętów, które pod koniec dnia były wciąż zdolne do walki, Brytyjczycy mieli 24 okręty liniowe, podczas gdy Niemcy mieli jedynie 10. Dla Brytyjczyków wynik mógł być widziany jako taktyczna przegrana, lecz strategiczny zysk. Niemcy opuścili pole walki, podczas gdy Brytyjczycy byli gotowi do kontynuowania boju następnego dnia, panując w dalszym ciągu na morzu.
Na poważnych stratach strony brytyjskiej przede wszystkim zaważył niezbyt szczęśliwy projekt i wadliwe użycie krążowników liniowych. Bitwa ta jest często uznawana jako wykazanie technologicznej wyższości marynarki niemieckiej, co nie jest do końca prawdą. Także ostrożność admirała Jellicoe była często krytykowana, lecz trzeba zauważyć, że Scheer nie szukał decydującego starcia, a w przypadku dwóch flot o podobnych prędkościach, trudno jest stoczyć decydujący bój z nieprzyjacielem dążącym do uniknięcia decydującej konfrontacji. Z drugiej strony, pomyślną okolicznością dla Scheera, a niepomyślną dla Jellicoe było, że do bitwy doszło pod koniec dnia. Do końca wojny nie doszło już do starć okrętów liniowych, aczkolwiek, wbrew niektórym opiniom, niemiecka flota pozostała w dalszym ciągu aktywna i zagrożenie z jej strony nie zostało zlikwidowane.
[edytuj] Okręty zatopione
[edytuj] Brytyjskie
- Krążowniki liniowe
- Indefatigable
- Queen Mary
- "Invincible"
- Krążowniki pancerne
- Black Prince
- Warrior
- Defence
- Niszczyciele
- Shark
- Sparrowhawk
- Tipperary
- Turbulent
- Ardent
- Fortune
- Nomad
- Nestor
[edytuj] Niemieckie
- Krążowniki liniowe
- Lützow
- Pancerniki (pre-drednoty)
- Krążowniki
- Frauenlob
- Elbing
- Rostock
- Wiesbaden
- Niszczyciele
- V48, S35, V27, V4, V29
[edytuj] Okręty brytyjskie biorące udział w bitwie
The Battle Fleet
- Pierwsza eskadra liniowa (First Battle Squadron)
- HMS Marlborough (okręt flagowy - wiceadmirał Sir Cecil Burney; d-ca G.P. Ross)
- HMS Revenge (d-ca E.B. Kiddle)
- drednot typu "R" (1916, 8 armat 381 mm, wyporność 25750 t)
- HMS Colossus (kontradmirał E.F.A. Gaunt; d-ca A.D.P.R. Pound)
- HMS Hercules (d-ca L. Clinton-Baker)
- drednoty typu Colossus (1911, 10 armat 305 mm, wyporność 20000 t)
- HMS "Agincourt" (d-ca H.M. Doughty)
- drednot typu eksportowego (1914, 14 armat 305 mm, wyporność 27500 t)
- HMS St Vincent (d-ca W.W. Fisher)
- HMS Collingwood (d-ca J.C. Ley)
- drednoty typu St. Vincent (1910, 10 armat 305 mm, wyporność 19250 t)
- HMS Neptune (d-ca V.H.G. Bernard)
- drednot typu Neptune (1911, 10 armat 305 mm, wyporność 19900 t)
- Druga eskadra liniowa (Second Battle Squadron)
- HMS King George V (wiceadmirał Sir Martyn Jerram; d-ca F.L. Field)
- HMS Ajax (d-ca G.H. Baird)
- HMS Centurion (d-ca M. Culme-Seymour)
- drednoty typu King George V (1913, 10 armat 343 mm, wyporność 23000 t)
- HMS "Erin" (d-ca The Hon. V.A. Stanley)
- drednot typu eksportowego (1914, 10 armat 343 mm, wyporność 23000 t)
- HMS Orion (kontradmirał A.C. Leveson; d-ca O. Backhouse)
- HMS Monarch (d-ca G.H. Borrett)
- HMS Conqueror (d-ca H.H.D. Tothill)
- HMS Thunderer (d-ca J.A. Fergusson)
- drednoty typu Orion (1912, 10 armat 343 mm, wyporność 22500 t)
- Czwarta eskadra liniowa (Fourth Battle Squadron)
- HMS Iron Duke (okręt flagowy floty - admirał Sir John Jellicoe; d-ca F.C. Dreyer)
- HMS Benbow (wiceadmirał Sir Doveton Sturdee; d-ca H.W. Parker)
- HMS Royal Oak (d-ca C. Maclachlan)
- drednot typu "R" (1916, 8 armat 381 mm, wyporność 25750 t)
- HMS Superb (kontradmirał A.L. Duff; d-ca E. Hyde-Parker)
- HMS Bellerophon (d-ca E.F. Bruen)
- HMS Temeraire (d-ca E.V. Underhill)
- drednoty typu Bellerophon (1909, 10 armat 305 mm, wyporność 18600 t)
- HMS Canada (d-ca W.C.M. Nicholson)
- drednot typu eksportowego (1915, 10 armat 343 mm, wyporność 23000 t)
- HMS Vanguard (d-ca J.D. Dick)
- drednot typu St. Vincent (1910, 10 armat 305 mm, wyporność 19250 t)
- Trzecia eskadra krążowników liniowych (Third Battlecruiser Squadron) (czasowo dołączona do Grand Fleet)
- HMS "Invincible" (okręt flagowy - kontradmirał H.L.A. Hood; d-ca A.L. Cay)
- HMS Inflexible (d-ca E.H.F. Heaton-Ellis)
- HMS Indomitable (d-ca F.W. Kennedy)
- krążowniki liniowe typu Invincible (1908, 8 armat 305 mm, 17250 t)
- Pierwsza eskadra krążowników (First Cruiser Squadron) - krążowniki pancerne
- HMS Defence (kontradmirał Sir Robert Arbuthnot; d-ca S.V. Ellis)
- typ Minotaur (1908, 4 armaty 234 mm i 10 armat 190 mm, 14600 t)
- HMS Warrior (d-ca V.B. Molteno)
- typ Warrior (1907, 6 armat 234 mm i 4 armaty 190 mm, 13550 t)
- HMS Duke of Edinburgh (d-ca H. Blackett)
- HMS Black Prince (d-ca T.P. Bonham)
- typ Duke of Edinburgh (1905, 6 armat 234 mm i 10 armat 152 mm, 13550 t)
- HMS Defence (kontradmirał Sir Robert Arbuthnot; d-ca S.V. Ellis)
- Druga eskadra krążowników (Second Cruiser Squadron) - krążowniki pancerne
- HMS Minotaur (kontradmirał H.L. Heath; d-ca A.C.S.H. D'Aeth)
- HMS Shannon (d-ca J.S. Dumaresq)
- typ Minotaur (1908, 4 armaty 234 mm i 10 armat 190 mm, 14600 t)
- HMS Hampshire (d-ca H.J. Savill)
- typ "Kent" (1905, 4 armaty 190 mm, 6 armaty 152 mm, 10850 t)
- HMS Cochrane (d-ca E. La T. Leatham)
- typ Warrior (1907, 6 armat 234 mm i 4 armaty 190 mm, 13550 t)
- Czwarta eskadra krążowników lekkich (Fourth Light Cruiser Squadron)
- HMS Calliope (Commodore C.E. Le Mesurier)
- HMS Constance (d-ca C.S. Townsend)
- HMS Caroline (d-ca H.R. Crooke)
- HMS Royalist (d-ca The Hon. H. Meade)
- HMS Comus (d-ca A.G. Hotham)
- Dołączone lekkie krążowniki (głównie do przekazywania sygnałów pomiędzy zespołami floty liniowej)
- HMS Active (d-ca P. Withers)
- HMS Bellona (d-ca A.B.S. Dutton)
- HMS Blanche (d-ca J.M. Casement)
- HMS Boadicea (d-ca L.C.S. Woollcombe)
- HMS Canterbury (d-ca P.M.R. Royds)
- HMS Chester (d-ca R.N. Lawson)
- Czwarta flotylla niszczycieli (Fourth Destroyer Flotilla)
- HMS: Tipperary (d-ca C.J. Wintour), Acasta, Achates, Ambuscade, Ardent, Broke, Christopher, Contest, Fortune, Garland, Hardy, Midge, Ophelia, Owl, Porpoise, Shark, Sparrowhawk, Spitfire, Unity
- Jedenasta flotylla niszczycieli
- HMS Castor (lekki krążownik) (Commodore J.R.P. Hawksley)
- HMS: Kempenfelt, Magic, Mandate, Manners, Marne, Martial, Michael, Milbrook, Minion, Mons, Moon, Morning Star, Mornsey, Mystic, Ossory
- Dwunasta flotylla niszczycieli
- HMS: Faulknor (d-ca A.J.B. Stirling), Maenad, Marksman, Marvel, Mary Rose, Menace, Mindful, Mischief, Munster, Narwhal, Nessus, Noble, Nonsuch, Obedient, Onslaught, Opal
- Różne okręty
- HMS Abdiel (stawiacz min)
- HMS Oak (tender)
Zespół krążowników liniowych (The Battlecruiser Fleet)
- okręt flagowy
- HMS Lion (wiceadmirał Sir David Beatty; d-ca A.E.M. Chatfield)
- krążownik liniowy typu Lion (1912, 8 armat 343 mm, wyporność 26270 t)
- HMS Lion (wiceadmirał Sir David Beatty; d-ca A.E.M. Chatfield)
- Pierwsza eskadra krążowników liniowych (First Battlecruiser Squadron)
- HMS Princess Royal (kontradmirał O. de B. Brock; d-ca W.H. Cowan)
- typu Lion (1912, 8 armat 343 mm, wyporność 26270 t)
- HMS Queen Mary (d-ca C.I. Prowse)
- typu Lion zmodyfikowany (1913, 8 armat 343 mm, wyporność 27000 t
- HMS "Tiger" (d-ca H.B. Pelly)
- typu Tiger (1914, 8 armat 343 mm, wyporność 28500 t)
- HMS Princess Royal (kontradmirał O. de B. Brock; d-ca W.H. Cowan)
- Druga Eskadra Krążowników Liniowych (Second Battlecruiser Squadron)
- HMS New Zealand (kontradmirał W.C. Pakenham; d-ca J.F.E. Green)
- HMS Indefatigable (d-ca C.F. Sowerby)
- typu Indefatigable (1911, 8 armat 305 mm, wyporność 18800 t)
- Piąta Eskadra Liniowa (Fifth Battle Squadron) - szybsze pancerniki (23 w.), czasowo dołączone do zespołu krążowników liniowych
- HMS Barham (kontradmirał H. Evan-Thomas; d-ca A.W. Craig)
- HMS Valiant (d-ca M. Woollcombe)
- HMS Warspite (d-ca E.M. Philpotts)
- HMS Malaya (d-ca The Hon. A.D.E.H. Boyle)
- drednoty typu Queen Elisabeth (1915, 8 armat 381 mm, wyporność 27500 t)
- Pierwsza Eskadra Krążowników Lekkich (First Light Cruiser Squadron)
- HMS Galatea (Commodore E.S. Alexander-Sinclair)
- HMS Phaeton (d-ca J.E. Cameron)
- HMS Inconstant (d-ca B.S. Thesiger)
- HMS Cordelia (d-ca T.P.H. Beamish)
- Druga Eskadra Krążowników Lekkich
- HMS Southampton (Commodore W.E. Goodenough)
- HMS Birmingham (d-ca A.A.M. Duff)
- HMS Nottingham (d-ca C.B. Miller)
- HMS Dublin (d-ca A.C. Scott)
- Trzecia Eskadra Krążowników Lekkich
- HMS Falmouth (kontradmirał T.D.W. Napier; d-ca J.D. Edwards)
- HMS Yarmouth (d-ca T.D. Pratt)
- HMS Birkenhead (d-ca E. Reeves)
- HMS Gloucester (d-ca W.F. Blount)
- Pierwsza flotylla niszczycieli
- HMS Fearless (lekki krążownik) (d-ca C.D. Roper)
- HMS: Acheron, Ariel, Attack, Badger, Defender, Goshawk, Hydra, Lapwing, Lizard
- Dziewiąta i dziesiąta flotylle niszczycieli (połączone)
- HMS Lydiard (d-ca M.L. Goldsmith), Landrail, Laurel, Liberty, Moorsom, Morris, Termagent, Turbulent
- Trzynasta flotylla niszczycieli
- HMS Champion (krążownik lekki) (d-ca J.U. Farie)
- HMS: Moresby, Narborough, Nerissa, Nestor, Nicator, Nomad, Obdurate, Onslow, Pelican, Petard
- Transportowiec wodnosamolotów
- HMS Engadine
[edytuj] Niemieckie siły biorące udział w bitwie
Flota liniowa
- Pierwsza eskadra pancerników
- SMS Friedrich der Grosse (okręt flagowy floty - wiceadmirał Reinhard Scheer; d-ca T. Fuchs)
- drednot typu "Kaiser" (1912, 10 armat 305 mm, wyporność 24330 t)
- SMS Ostfriesland (wiceadmirał E. Schmidt; d-ca von Natzmer)
- SMS Thüringen (d-ca H Küsel)
- SMS Helgoland (d-ca von Kameke)
- SMS Oldenburg (d-ca H"pfner)
- drednoty typu "Helgoland" (1911, 12 armat 305 mm, wyporność 22400 t)
- SMS Posen (kontradmirał Engelhardt; d-ca Lange)
- SMS Rheinland (d-ca Rohardt)
- SMS Nassau (d-ca H. Klappenbach)
- SMS Westfalen (d-ca Redlich)
- drednoty typu "Nassau" (1910, 12 armat 280 mm, wyporność 18570 t)
- SMS Friedrich der Grosse (okręt flagowy floty - wiceadmirał Reinhard Scheer; d-ca T. Fuchs)
- Druga eskadra pancerników
- SMS Deutschland (kontradmirał Mauve; d-ca H. Meurer)
- SMS Pommern (d-ca Bölken)
- SMS Hannover (kontradmirał F. von Dalwigk zu Lichtenfels; d-ca W. Heine)
- SMS Schlesien (d-ca F. Behncke)
- SMS Schleswig-Holstein (d-ca Barrentrapp)
- przeddrednoty typu "Deutschland" (1906, 4 armaty 280 mm, wyporność pełna 14200 t)
- SMS Hessen (d-ca R. Bartels)
- przeddrednot typu Braunschweig (1904, 4 armaty 280 mm, wyporność 13200 t)
- Trzecia eskadra pancerników
- SMS König (kontradmirał Paul Behncke; d-ca Brüninghaus)
- SMS Grosser Kurfürst (d-ca E. Goette)
- SMS Kronprinz Wilhelm (d-ca C. Feldt)
- SMS Markgraf (d-ca Seiferling)
- drednoty typu "Koenig" (1914, 10 armat 305 mm, wyporność 25390 t)
- SMS Kaiser (kontrdmirał Nordmann; d-ca F. von Kayserlink)
- SMS Kaiserin (d-ca Sievers)
- SMS Prinz Regent Luitpold (d-ca K. Heuser)
- drednoty typu "Kaiser" (1912, 10 armat 305 mm, wyporność 24330 t)
- Czwarta grupa rozpoznawcza (lekkie krążowniki)
- SMS Stettin (komodor von Reuter; d-ca F. Regensburg)
- SMS München (d-ca O. Böcker)
- SMS Hamburg (d-ca von Gaudecker)
- SMS Frauenlob (d-ca G. Hoffmann)
- SMS Stuttgart (d-ca Hagedorn)
- Niszczyciele (klasyfikowane w Niemczech jako torpedowce)
- SMS Rostock (lekki krążownik) (komodor Michelson; d-ca O. Feldmann)
- pierwsza flotylla (połowa) - 4 okręty (dowódca C. Albrecht na G39)
- trzecia flotylla - 7 okrętów (d-ca Hollmann na S53)
- piąta flotylla - 11 okrętów (d-ca Heinecke na G11)
- siódma flotylla - 9 okrętów (d-ca von Koch na S24)
Zespół wielkich krążowników
- Pierwsza grupa rozpoznawcza krążowniki liniowe
- SMS Lützow (okręt flagowy - wiceadmirał Franz von Hipper; d-ca Harder)
- SMS Derfflinger (d-ca Hartog)
- typu Derfflinger (1914, 8 armat 305 mm, wyporność 26200 t)
- SMS "Seydlitz" (d-ca M. von Egidy)
- typu Seydlitz (1913, 10 armat 280 mm, wyporność 25000 t)
- SMS Moltke (d-ca von Karpf)
- typu Moltke (1912, 10 armat 280 mm, wyporność 22600 t)
- SMS Von der Tann (d-ca Hans Zenker)
- typu Von der Tann (1911, 8 armat 280 mm, wyporność 19100 t)
- Druga grupa rozpoznawcza (lekkie krążowniki)
- SMS Frankfurt (kontradmirał Bödicker; d-ca T. von Trotha)
- SMS Wiesbaden (d-ca Reiss)
- SMS Pillau (d-ca Mommsen)
- SMS Elbing (d-ca Madlung)
- Niszczyciele (klasyfikowane w Niemczech jako torpedowce)
- SMS Regensburg (lekki krążownik) (komodor Heinrich; d-ca Heuberer)
- druga flotylla - 10 okrętów (d-ca Schuur na B98)
- szósta flotylla - 9 okrętów (d-ca Schultz na G41)
- dziewiąta flotylla - 11 okrętów (d-ca Goehle na V28)
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Źródła
- Zbigniew Flisowski: Bitwa Jutlandzka. Wyd. 1. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1981, seria: Wojny Morskie. ISBN 832153242X. (pl)
- Edmund Kosiarz: Bitwy Morskie. Wyd. 4 poprawione. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1994, ss. 295-307. ISBN 839012730X. (pl)
- John Campbell: Jutland: An Analysis of the Fighting. Lyons Press, 1998. ISBN 1558217592. (en)
- Paul G. Halpern: A Naval History of World War I. Routledge, 1995. ISBN 1857284984. (en)
- Reinhard Scheer: Germany's High Seas Fleet in the World War. 1920. (en)
- John Rushworth Jellicoe: The Grand Fleet. 1919. (en)
[edytuj] Oficjalne raporty
- Beatty, David: Beatty's Official Report on the Battle of Jutland (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
- Jellicoe, John Rushworth: Despatch from the Commander-in-Chief No. 1396/H.F. 0022. (en). 18 czerwca 1916. [dostęp 9 czerwca 2008].
- Jellicoe, John Rushworth: Sir John Jellicoe's Report on the Battle of Jutland, 31 May-1 June 1916 (en). 24 czerwca 1916. [dostęp 9 czerwca 2008].
[edytuj] Bitwa w oczach świadków
- Rudyard Kipling, korespondent London Daily Telegraph (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
- Alexander Grant, artylerzysta na HMS "Lion" (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
- Moritz von Egidy, dowódca SMS " Seydlitz" (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
- Richard Foerster, oficer artylerii na SMS "Seydlitz" (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
- Georg von Hase, oficer artylerii na SMS "Derfflinger" (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
(Uwaga! Z powodu różnych stref czasowych, czas w niektórych świadectwach niemieckich jest przesunięty o dwie godziny do przodu.)
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Henry Allingham - Ostatni żyjący świadek bitwy jutlandzkiej (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
- Spis poległych w bitwie jutlandzkiej na okrętach brytyjskich (en). [dostęp 9 czerwca 2008].
