Bożogrobcy
Z Wikipedii
| Bożogrobcy | |
 |
|
| Pełna nazwa | Bracia Krzyżowi Pańskiego Grobu Jerozolimskiego |
| Nazwa łacińska | Fratres Cruciferi Domini Sepulchri Hierosolymitani |
| Skrót zakonny | OESSH |
| Kościół | Kościół katolicki |
| Dewiza | Deus lo vult (Bóg tak chce) |
| Założyciel | Gotfryd de Bouillon |
| Data założenia | 1099 |
| Rok zatwierdzenia | 1114 |
| Liczba zakonników | 22 000 (2007) |
| Liczba Polaków | 100 (2005) |
| witryna zakonu | |
Bożogrobcy, Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, w Polsce znany także jako Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Grobu Chrystusowego (oficjalna, łac. nazwa: Ordo Canonicorum Regularium Custodum Sacrosanti Sepulchri Domini Hierosolymitani) lub Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie to zakon wywodzący się z założonej w 1099 r. przez Gotfryda z Bouillon kapituły. Początkowo zakon stanowiło 20 kanoników sprawujących służbę duszpasterską i 50 rycerzy krzyżowych wywodzących się z najlepszych domów rycerskich. Podlegali oni zwierzchnikowi kościoła łacińskiego w Ziemi Świętej czyli biskupowi Jerozolimy. W czasach stacjonowania w Palestynie (do XIII wieku) do ich podstawowych obowiązków należało oprowadzanie pątników, obrona Grobu Chrystusa oraz uczestniczenie w wyprawach przeciw niewiernym. Kapituła składała się z duchownych i rycerzy, jednak szybko dominującą rolę zaczęli odgrywać kapłani. Regułę św. Augustyna nadał im patriarcha Arnulf z Rohez (1114 r.). W 1122 r. zatwierdził ją papież Kalikst II.
Spis treści |
[edytuj] Zakon na świecie
Po upadku Akki, zakon rozwijał się w Europie, a siedzibą przeora generalnego stała się Perugia. W 1471 r. zakon liczył 2080 członków. W I połowie zakon posiadał 88 klasztorów, a pod koniec XV w. już blisko 200 placówek skupionych w kongregacje rozmieszczone w Lombardii, Toskanii, Królestwie Neapolu, Niemczech, Węgrzech, Czechach i Polsce. W Europie bożogrobcy szerzyli kult Grobu Pańskiego i nabożeństwa pasyjne oraz prowadzili działalność charytatywną. Strój zakonny stanowi biały habit z czerwonym krzyżem jerozolimskim na lewej piersi.
Zakon przeżył poważny kryzys pod koniec XV wieku. Papież Innocenty VIII w 1489 roku inkorporował bożogrobców do zakonu joannitów (Kawalerów Maltańskich). Zakon bożogrobców został zniesiony w większości krajów europejskich, przetrwał jednak m.in. w Hiszpanii i Polsce. Na świecie zakon przez kilka wieków wegetował. Odżył dopiero po reaktywacji łacińskiego Patriarchatu Jerozolimy w 1847 na mocy konkordatu między Stolicą Apostolską a Turcją. Został zreformowany przez św. Piusa X w 1907 i następnie przez Piusa XII w 1940.
[edytuj] Zakon w Polsce - Miechowici
Do Polski bożogrobców sprowadził w 1163 r. możnowładca Jaksa z rodu Gryfitów, który ufundował im klasztor miechowski (Miechów, stąd używana w Polsce nazwa miechowici). Zakon szybko się rozwijał, otrzymując liczne nadania od książąt, możnowładców i biskupów. W okresie walk Władysława Łokietka ze zwolennikami rządów czeskiego króla Wacława miechowici poparli tych drugich, czym narazili się na kilka najazdów. Społeczność zakonną tworzyli wówczas głównie Czesi i Niemcy, a Wacław II był wielkim protektorem zakonu w Czechach. Po jego śmierci klasztor popierał przeciwników rządów Łokietka, w tym niemieckich mieszczan krakowskich pod wodzą wójta Alberta. W 1311 r. wojska książęce wypędziły bożogrobców z Miechowa i obsadziły klasztor zbrojną załogą. W 1314 r. zakonnicy powrócili do Miechowa. Zmiana władz klasztoru (wybór Polaka na to stanowisko, co stało się później regułą) doprowadziła do złagodzenia stosunku Łokietka do bożogrobców i do zwrotu majątków zakonnych. W 1374 r. prepozyt miechowski został wikariuszem generalnym na całą Polskę i kraje sąsiednie. W czasach Wielkiej Schizmy Zachodniej (1378-1418) uwolnił się od zwierzchnictwa patriarchy, opowiedział się po stronie papieża i uzyskał papieską konfirmację. Odtąd klasztor miechowski był podporządkowany Stolicy Apostolskiej. W tych czasach bp Maciej Janina do Leżajska i Przeworska wprowadził kanoników regularnych św. Grobu.
Do XVI wieku powstało łącznie 32 ośrodki zakonu w Polsce. Aż do drugiej połowy XVI w. wszystkie one podlegały bezpośrednio prepozytowi z siedzibą w Miechowie. Prepozyt miechowski podlegał bezpośrednio patriarsze jerozolimskiemu, który zatwierdzał jego wybór. Później jednak, dla lepszej kontroli działalności zakonu i sprawniejszego zarządzania konieczny stał się podział na cztery prowincje: małopolską, wielkopolską, mazowiecką i ruską. W 1774 r. kongregacja miała w Polsce 88 kapłanów i 19 kleryków.
Polscy bożogrobcy prowadzili działalność charytatywną i duszpasterską, przy ich konwentach organizowano parafie i szpitale. Spopularyzowali pochodzący z tradycji jerozolimskich zwyczaj budowania w kościołach na okres Wielkiego Tygodnia tzw. grobu Pańskiego, organizowali nabożeństwa pasyjne. Poza swoimi pierwszoplanowymi zadaniami Bożogrobcy w XVIII w. przejęli pod swoją opiekę część szkół pojezuickich. Strój zakonny polskich bożogrobców w tym okresie to czarny habit z czerwonym krzyżem patriarchalnym.
Początek wieku XIX przyniósł stopniową likwidację zgromadzenia, najpierw w zaborze pruskim, a następnie austriackim. W 1819 r. w ramach działań Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa Polskiego kierowanej przez Stanisława Kostkę Potockiego doszło do kasaty domu generalnego w Miechowie. Ostatni zakonnicy działali jeszcze do połowy XIX w..
[edytuj] Bożogrobcy współcześnie
Obecnie zakon jest stowarzyszeniem duchownych i świeckich, nie związanych ślubami zakonnymi, działa w 40 krajach, a jego wielkim mistrzem jest od 22 grudnia 2007 r. kardynał John Patrick Foley. Jest on byłym bliskim współpracownikiem Jana Pawła II oraz ks. kardynała Dziwisza, z którym razem otrzymali nominacje biskupie oraz osobiste arcybiskupów. Pełnił on od 27 czerwca 2007 r. funkcję Pro-Wielkiego Mistrza. Bożogrobcy aktywnie wspierają katolików w Ziemi Świętej, np. dotują w około 50 % zwyczajny budżet patriarchy łacińskiego Jerozolimy. Utrzymują i prowadzą w Ziemi Świętej blisko 100 szkół podstawowych i zawodowych, do których mogą uczęszczać dzieci niezależnie od pochodzenia i wyznawanej wiary.
Bożogrobcy formalnie powrócili do Polski w latach 90. XX wieku. W wyniku wieloletnich starań polskiej emigracji, 8 grudnia 1995 r. mianowano Kardynała Józefa Glempa Wielkim Przeorem i utworzono zwierzchnictwo bożogrobców w Polsce. Zwierzchnikiem Zakonu w Polsce jest prof. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski, a kanclerzem Przeoratu Polski Włodzimierz Krysiak.
[edytuj] Bibliografia
- Affek M. (red.) - Bożogrobcy w Polsce. Instytut Wydawniczy PAX, Miechowskie Towarzystwo 1163 roku, Miechów - Warszawa 1999, ss. 272. ISBN 83-211-1261-7
- Nakielski S. - De sacra antiquitate et statu Ordinis Canonici Custodum Sacrosancti Sepulchri Domini Hierosolymitani. - Cracoviae 1625.
- Nakielski S. - Miechovia, sive Promptuarium antiquitatum monasterii Miechoviensis. - Cracovia 1634.
- Sypkowie A. i R. - Zamki i warownie ziemi sandomierskiej. Wyd. Trio, Ag. Wyd. EGROS, Warszawa 2003.
- Woźniak M. - Kim byli i kim są dzisiaj Bożogrobcy?. [w:] Tyg. Kat. „Niedziela” edycja gnieźnieńska, nr 29, 2000.
