Casablanca (film)
Z Wikipedii
| Casablanca | |
 |
|
| Oryginalny tytuł | Casablanca |
| Gatunek | melodramat, film noir |
| Kraj produkcji |  Stany Zjednoczone |
| Język | angielski |
| Główne role | Humphrey Bogart, Ingrid Bergman, Paul Henreid, Claude Rains, Conrad Veidt |
| Data premiery | 26 listopada 1942 (USA) |
| Czas trwania | 102 min |
| Produkcja | |
| Reżyseria | Michael Curtiz |
| Scenariusz | Casey Robinson, Howard W. Koch, Philip G. Epstein, Julius J. Epstein |
| Muzyka | Max Steiner |
| Zdjęcia | Arthur Edeson |
| Scenografia | Carl Jules Weyl, George James Hopkins |
| Kostiumy | Orry-Kelly |
| Montaż | Owen Marks |
| Produkcja | Hal B. Wallis |
| Budżet | 950 000 USD (szac.) |
| Od lat | 12 |
| Nagrody | |
| 3 Oskary w roku 1943 | |
| Casablanca na IMDb | |
Casablanca to amerykański melodramat i film noir z 1942 roku, którego akcja dzieje się w czasie II wojny światowej w kontrolowanym przez Vichy marokańskim mieście Casablanca.
Film wyreżyserował Michael Curtiz, w głównych rolach wystąpili Humphrey Bogart jako Rick Blaine oraz Ingrid Bergman jako Ilsa Lund. Obraz skupia się na konflikcie Ricka pomiędzy uczuciem a moralnością: musi wybrać między miłością do Ilsy a pomocą w walce o dobrą sprawę jej mężowi, Victorovi Laszlo, próbującemu uciec z Casablanki i kontynuować działania przeciwko nazistom.
Film odniósł natychmiastowy sukces, jest popularny aż do dziś, przez wielu uważany za film kultowy. Krytycy filmowi chwalą charyzmatyczne role Bogarta i Bergman, chemię pomiędzy dwiema głównymi postaciami, dobrą reżyserię, błyskotliwy scenariusz i emocjonalne oddziaływanie filmu jako całości.
Spis treści |
[edytuj] Streszczenie
Humphrey Bogart gra Ricka Blaine'a, amerykańskiego emigranta posiadającego ekskluzywny klub i szulernię zwany "Rick's Café Americain" w marokańskim mieście Casablanca, który przyciąga mieszaną klientelę: oficjeli Vichy oraz nazistowskich Niemiec, uciekinierów i złodziei. Rick jest rozgoryczonym i cynicznym mężczyzną, który wyznaje zasadę bycia neutralnym w każdej kwestii; Jednakże później pojawiają się wzmianki, że szmuglował broń do Etiopii w czasie wojny włosko-abisyńskiej w latach 1935-1936, i walczył po stronie republikanów w hiszpańskiej wojnie domowej przeciwko nacjonalistom Francisco Franco.
Ugarte (Peter Lorre), przybywa do klubu Ricka z "listami tranzytowymi", które zdobył mordując dwóch niemieckich kurierów. Papiery pozwalają posiadaczowi podróżować wolno po całej kontrolowanej przez Niemców Europie, włączając neutralną Lizbonę w Portugalii, skąd można wypłynąć do USA. Są one niemal bezcenne dla każdego z ogromnej rzeszy uciekinierów, którzy utknęli w Casablance. Ugarte zamierza zbić fortunę sprzedając listy temu, kto zaoferuje dziś w nocy największą sumę. Jednak do transakcji nie dochodzi, ponieważ wcześniej lokalna policja pod dowództwem dobrego znajomego Ricka – komendanta policji kapitana Reynaud (Claude Rains) aresztuje Ugarte. Wcześniej w tajemnicy przez Niemcami i policją Ugarte przekazuje listy pod opiekę Rickowi, mówiąc: "ponieważ ty mną pogardzasz... więc ufam tylko tobie."
W tym momencie w życiu Ricka ponownie pojawia się jego ekskochanka, Ilsa Lund (Ingrid Bergman), która przybywa do klubu z mężem Victorem Laszlo (Paul Henreid), aby kupić listy. Laszlo jest słynnym czechosłowackim przywódcą ruchu oporu, który uciekł z nazistowskiego obozu koncentracyjnego. Para musi zdobyć listy tranzytowe, żeby zbiec do Ameryki i tam kontynuować walkę z nazistami. Kiedy Ilsa pierwszy raz w Paryżu spotkała Ricka i zakochała się w nim, była przekonana, że jej mąż zginął podczas ucieczki z obozu. Odkrywszy, że wciąż żyje, niespodziewanie opuściła Ricka bez żadnego wyjaśnienia i wróciła do Laszlo. Po zamknięciu klubu Ilsa wraca i próbuje wyjaśnić Rickowi swoje wcześniejsze postępowanie, lecz ten jest kompletnie pijany i nie ma ochoty słuchać.
Następnej nocy Laszlo, podejrzewając, że Rick ma listy, rozmawia z nim i pyta, czy może w jakiś sposób je zdobyć. Ich dyskusja zostaje przerwana przez grupę nazistowskich oficerów na czele z majorem Strasserem (Conrad Veidt), którzy zaczynają śpiewać niemiecką pieśń patriotyczną "Die Wacht am Rhein" przy akompaniamencie pianina. Laszlo zamawia Marsyliankę. Lider zespołu patrzy na Ricka i czeka na pozwolenie; ten kiwa głową. Laszlo zaczyna śpiewać, początkowo sam, lecz szybko dołącza się do niego tłum, zagłuszając Niemców. Reynaud nakazuje zamknąć klub, uzasadniając to zdaniem: "Odkryłem ze zgrozą, że tutaj uprawia się hazard!"
Tej nocy Ilsa nachodzi Ricka w opustoszałej kawiarni. Amerykanin nie chce dać jej dokumentów nawet wtedy, kiedy dawna kochanka grozi mu bronią. Ilsa nie jest w stanie do niego strzelić, wyznaje, że wciąż coś do niego czuje. Rick decyduje się pomóc Laszlo, daje Ilzie do zrozumienia, że doprowadzi do wyjazdu wyłącznie jej męża.
Zdając sobie sprawę z tego, że nie można pozwolić Laszlo na ucieczkę z miasta, Strasser wsadza go za kratki z błahego powodu. Rick namawia Reynauda, aby wypuścić Czecha, obiecując że doprowadzi do przyłapania Laszlo na dużo poważniejszym przestępstwie: posiadaniu listów tranzytowych. Przy próbie pojmania Laszlo na gorącym uczynku, Rick zdradza swoje prawdziwe zamiary i zmusza Renault aby asystował jemu, Laszlo i Ilsie w drodze na lotnisko. W ostatnim momencie Rick przekonuje Ilsę, aby wsiadła z mężem do samolotu, mówiąc jej, że jeśli zostanie z nim będzie tego żałować: "Może nie dziś, nie jutro, ale wkrótce - i to przez całe życie."
Na lotnisko przyjeżdża major Strasser, ostrzeżony przez Reynauda, ale Rick zabija go gdy ten próbuje zatrzymać samolot. Po chwili pojawia się policja, Reynaud ratuje życie Rickowi mówiąc do policjantów zaskoczonych widokiem ciała Strassera: "Zatrzymajcie podejrzanych. Tych, co zwykle.". Potem radzi mu, aby razem wyjechali z Casablanki. Obaj znikają we mgle, na zakończenie filmu Rick stwierdza: "Louis, myślę, że to jest początek pięknej przyjaźni."
[edytuj] Produkcja
Film powstał na podstawie sztuki autorstwa Murray Burnett i Joan Alison pod tytułem Everybody Comes to Rick's[1]. Recenzent scenariuszy ze studia Warner Brothers Stephen Karnot, który przeczytał sztukę, nazwał ją (z aprobatą) "ograna lecz wyrafinowana"[2], a redaktor w wydziale scenariuszy Irene Diamond przekonała producenta Halla Wallisa do zakupu praw za sumę $20 000[3], największą jaką ktokolwiek zapłacił w Hollywood za niewystawianą sztukę[4]. Nazwę projektu zmieniono na Casablanca, najwyraźniej naśladując hit z 1938 roku Algiers[5]. Zdjęcia rozpoczęły się 25 maja 1942 a zakończyły 3 sierpnia. Łączny koszt filmu to $1 039 000 ($75 000 ponad budżet)[6], nie nadzwyczajnie duży, jednak powyżej ówczesnej średniej[7].
Cały film był kręcony w studio, z wyjątkiem sekwencji pokazującej przybycie do Casablanki majora Strassera, która powstała na lotnisku Van Nuys w pobliżu Los Angeles. Ulice, w których kręcono zdjęcia na zewnątrz, zbudowano na potrzeby innego filmu, The Desert Song[8]. Zostały zachowane w studiu Warner do lat sześćdziesiątych. Dekoracje przedstawiające lokal Ricka powstały w trzech oddzielnych częsciach, więc wewnętrzny układ budynku jest nieokreślony. W wielu scenach kamera przechodzi przez ściany z kawiarni do biura Ricka. W tle sceny finałowej, samolot Lockheed Model 12 Electra Junior z krzątającym się wokół personelem, został zainscenizowany przez karłowatych statystów i proporcjonalnej wielkości kartonowy model samolotu. Mgłę wykorzystano do zamaskowania niedokładności modelu[9]. Pomimo tego, park rozrywki studia Disney-MGM w Orlando na Florydzie kupił samolot Lockheed 12A jako jedną ze swoich atrakcji, i początkowo twierdził że to ten sam samolot, którego użyto w filmie[10] Krytyk filmowy Roger Ebert nazywa Wallisa "key creative force" w związku z jego dbałością o szczegóły tej produkcji (np. upierał się, aby pokazać prawdziwą papugę w barze Blue Parrot)[11].
Duży wzrost Bergman sprawiał pewne problemy. Była około 5 cm wyższa niż Bogart więc musiał on (z polecenia reżysera) stać na podwyższeniu albo siedzieć na poduszkach we wspólnych scenach[12].
Wallis napisał ostatnią kwestię ("Louis, tak sobie myślę to początek pięknej przyjaźni.") po zakończeniu zdjęć. Bogart został wezwany miesiąc później aby nagrać swój głos.
Później planowano dodać ostatnią scenę pokazującą Ricka, Renault i oddział żołnierzy Wolnej Francji na statku, biorących udział w Operacji Torch; jednak okazało się bardzo trudnym sprowadzić Claude Rainsa na plan zdjęciowy, więc pomysł ostatecznie porzucono po tym, gdy David O. Selznick osądził: "byłoby wielką pomyłką zmieniać zakończenie"[13].
[edytuj] Reżyseria
Na początku Wallis wybrał na reżysera Williama Wylera, ale był on nieosiągalny, więc Wallis skłonił się ku swojemu bliskiemu przyjacielowi Michaelowi Curtizowi[14]. Curtiz był węgierskim żydowskim emigranterm; przybył do USA w latach dwudziestych, część z jego rodziny była zbiegami z nazistowskiej Europy.
[edytuj] Zdjęcia
Autorem zdjęć jest Arthur Eagleson, weteran odpowiedzialny za Sokoła Maltańskiego i Frankensteina. Szczególną uwagę zwrócił na zdjęcia Bergman. Była filmowana głównie z bardziej przez nią lubianego lewego profilu, często z filtrem wprowadzającym wygładzającą mgiełkę i z efektem catchlight (technika fotografii w której przedmioty odbijają się w oku), żeby uczynić jej oczy błyszczącymi; cały ten wysiłek miał sprawić aby jej twarz wyglądała "niewypowiedzianie smutno, delikatnie i nostalgicznie"[15]. Cienie układające się w kratę na bohaterach i w tle mogą mieć różnorodne znaczenie: sugerować uwięzienie, krzyż, symbol Wolnej Francji i emocjonalnego tumultu[16]. Ciemny film noir i ekspresyjne oświetlenie jest użyte w niektórych scenach, zwłaszcza pod koniec dzieła. Rosenzweig argumentuje, że te cienie i efekty świetlne są typową cechą stylu Curtiza, razem z pracą kamery i użyciem otoczenia jako środka kompozycji[17]
[edytuj] Muzyka
Muzykę napisał Max Steiner, który jest najbardziej znany ze swojego tematu filmowego do Przeminęło z wiatrem. Utwór "As Time Goes By" Hermana Hupfelda był częścią oryginalnej sztuki; Steiner chciał stworzyć własną kompozycję aby go zastąpić, ale Bergman ścięła już włosy do swojej kolejnej roli (María w For Whom the Bell Tolls) i nie mogła ponownie zagrać scen zawierających tę piosenkę. Więc Steiner oparł temat filmu na niej i na "Marsyliance", francuskim hymnie narodowym, znieniając nieco ich tonację[18]. Godny uwagi jest "pojedynek piosenek", w której "Marsylianka" grana przez całą orkiestrę, większą niż zespół Ricka ukazany w filmie, współzawodniczy z "Die Wacht am Rhein" graną na pianinie i śpiewaną przez niewielką grupę Niemców. Oryginalnie Niemcy w tej słynnej scenie mieli śpiewać "Horst Wessel Lied", de facto drugi hymn nazistowskich Niemiec, który był wciąż chroniony międzynarodowymi prawami autorskimi w niektórych krajach. Inne utwory w filmie to "It Had to Be You" z 1924 ze słowami Gusa Kahna i muzyką Ishama Jonesa, "Knock on Wood" z muzyką M.K. Jerome i tekstem Jacka Scholla oraz "Shine" z 1910 Cecil Mack i Lew Brown, z muzyką Forda Dabney'a.
[edytuj] Sequele i inne wersje
Od momentu gdy Casablanca stała się hitem rozpoczęły się dyskusje o sequelu. Planowana była kontynuacja o tytule Brazzaville (w scenie finałowej Renault radzi uciekać do tego miasta Wolnej Francji), ale nigdy nie została wyprodukowana.
Istnieją dwa seriale telewizyjne bazujące na Casablance, oba są uważane za prequele filmu. Pierwszy był nadawany od 1955 do 1956, z Charlesem McGrawem jako Rick oraz Marcelem Dalio ( który grał krupiera w filmie) jako Renault; wyświetlano go w stacji ABC. Drugi z seriali był krótko nadawany w NBC w 1983, z Davidem Soulem jako Rick, Rayem Liotta jako Sacha i Scatmanem Crothersem odgrywającym rolę nieco starszego Sama.
Media od czasu do czasu podają informacje o planach dotyczących kontynuacji, czy też remake'u filmu, ale do 2007 roku żadne studio nie wprowadziło ich w życie. François Truffaut odrzucił zaproszenie do nakręcenia remake'u w 1974, podając jako powód kultowy status filmu dla amerykańskich studentów[19]. Do dziś jedynym autoryzowanym sequelem Casablanki jest powieść As Time Goes By pióra Michaela Walsha wydana w 1998. Walsh podejmuje wątek po zakończeniu filmu oraz opowiada o tajemniczej przeszłości Ricka w Ameryce. David Thomson napisał nieoficjalny sequel w 1985 – Suspects.
Casablanca została pokolorowana w latach osiemdziesiątych i pojawiła się w tej wersji w australijskiej telewizji. Była również krótko dostępna w wypożyczalniach, lecz jej niepopularność wśród fanów spowodowała że kolorowa wersja została wycofana. Jest jednak wciąż wyświetlana w innych miejscach, takich jak Hongkong.
Radiowa adaptacja została nadana 26 kwietnia 1943 w radiu The Screen Guild Theater z Bogartem, Bergman i Henreid w rolach głównych. Inną wersję zaprezentowało Lux Radio Theater 24 stycznia 1944, z Alanem Laddem jako Rick, Hedy Lamarr jako Ilsa i Johnem Loderem jako Victor Laszlo.
Julius Epstein dwa razy próbował zaadoptować film jako musical na Broadwayu (w 1951 i 1967) lecz żadna z prób nie zakończyła się na scenie[20]. Oryginalna sztuka, Everybody Comes to Rick's, była wystawiana w Newport w sierpniu 1946 i ponownie w Londynie w kwietniu 1991, ale nie odniosła sukcesu[21].
Wersja wyświetlana w Irlandii miała wycięte wszystkie odniesienia do cudzołóstwa, co uczyniło fabułę niezrozumiałą.
[edytuj] Obsada
Obsada jest godna uwagi ze względu na jej wielonarodowość: tylko trójka z aktorów wyszczególnionych w napisach urodziła się w USA. Na samym początku filmu wymienieni są:
- Humphrey Bogart jako Rick Blaine. Urodzonemu w Nowym Jorku Bogartowi sławę przyniosła właśnie Casablanca. Wcześniej w swojej karierze był zaszufladkowany jako grający role gangsterów. Jego postaci nazywały się Bugs, Rocks, Turkey, Whip, Chips, Gloves i Duke. W filmie High Sierra (1941) pozwolono mu dodać trochę ciepła, ale dopiero w Casablance po raz pierwszy zagrał amanta.
- Ingrid Bergman jako Ilsa Lund. Oficjalna strona internetowa Bergman nazywa Ilsę jej "najsławniejszą i najtrwalszą rolą". Szwedzka aktorka Hollywood zadebiutowała w dobrze ocenianym Intermezzo, ale jej późniejsze filmy nie odnosiły sukcesów — do czasu Casablanki. Ebert nazywał ją "lśniącą", i tak komentował chemię pomiędzy nią a Bogartem: "she paints his face with her eyes"[22] . Inne aktorki, którym rozważano powierzyć rolę Isli to Ann Sheridan, Hedy Lamarr i Michèle Morgan; Wallis zdobył usługi Bergman, która była zakontraktowana do David O. Selznicka, wypożyczając Olivię de Havilland w zamian[23].
- Paul Henreid jako Victor Laszlo. Henreid, austriacki aktor, który opuścił swój kraj w 1935, był niechętny tej roli[24] do czasu, kiedy obiecano mu czołowe miejsce w napisach początkowych razem z Bogartem i Bergman. Henreid nie miał dobrych stosunków z powyższą dwójką (uważał Bogarta za "miernego aktora", podczas gdy Bergman nazwała Henreida "primadonną")[25].
Aktorzy drugoplanowi:
- Claude Rains jako Captain Louis Renault. Rains był angielskim aktorem, urodzonym w Londynie. Wcześniej pracował z Michaelem Curtizem przy Przygodach Robin Hooda.
- Sydney Greenstreet jako Signor Ferrari, prowadzący konkurencyjny klub w sąsiedztwie. Greenstreet to kolejny Anglik, zadebiutował z Lorre i Bogartem w Sokole maltańskim.
- Peter Lorre jako Signor Ugarte. Lorre był węgierskim aktorem charakterystycznym, który wyjechał z Niemiec w 1933.
- Conrad Veidt jako Major Strasser z Luftwaffe. Był niemieckim aktorem znanym z występu w Gabinecie doktora Caligari. W 1933 sprzeciwiając się reżimowi nazistów wyemigrował do Londynu. Zmarł pięć miesięcy po premierze Casablanki.
Pozostali:
- Dooley Wilson jako Sam. Był jednym z nielicznych Amerykanów w obsadzie. Perkusista, nie umiał grać na pianinie. Hal Wallis rozważał, czy roli Sama nie powinna zagrać kobieta (kandydatkami były Hazel Scott i Ella Fitzgerald), i nawet po zakończeniu zdjęć, Wallis chciał zdubbingować głos Wilsona w piosenkach[26].
- Joy Page jako Annina Brandel, młoda Bułgarka, zbieg. Trzecia Amerykanka w obsadzie, była pasierbicą Jacka Warnera - szefa studia.
- Madeleine LeBeau jako Yvonne, dziewczyna, którą Rick wkrótce rzucił. Francuska aktorka była żoną Marcela Dalio do czasu rozwodu w 1942.
- S.Z. (lub S. K.) "Cuddles" Sakall jako Carl, kelner. Był węgierskim aktorem który uciekł z Niemiec w 1939. Przyjaciel Curtiza od czasu ich spotkania w Budapeszcie, jego trzy siostry zmarły w obozie koncentracyjnym.
- Curt Bois jako kieszonkowiec. Bois był niemieckim aktorem żydowskiego pochodzenia, kolejnym zbiegiem. Może się poszczycić niemalże najdłuższą karierą aktorską w historii - debiutował w 1907, po raz ostatni wystąpił w 1987.
- John Qualen jako Berger, kontakt Lazlo z Ruchu Oporu. Urodził się w Kanadzie, ale wychował w USA. Wystąpił w wielu filmach Johna Forda.
- Leonid Kinskey jako Sascha, którego Rick wyznacza do eskortowania Yvonne do domu. Urodził się w Rosji.
Ważniejsi aktorzy niewymienieni w napisach:
- Marcel Dalio jako Emil - krupier. Był gwiazdą francuskiego kina, wystąpił w filmach Jeana Renoira La Grande Illusion i La Regle de Jeu.
- Helmut Dantine jako Jan Brandel, bułgarski gracz w ruletkę. Kolejny Austriak, przebywał w obozie koncentracyjnym po Anschlussie.
- Norma Varden jako Brytyjka której mężowi ukradziono portfel. Była znaną angielską aktorką charakterystyczną.
Niektórzy ze zbiegów z Europy:
- Wolfgang Zilzer pokazany w otwierającej scenie filmu, aktor niemego kina w Niemczech, skąd wyjechał, kiedy władzę przejęli Naziści. Później poślubił aktorkę Lotte Palfi grającą w Casablance.
- Hans Twardowski jako nazistowski oficer który wykłóca się z francuskim oficerem o Yvonne. Urodzony w Stettin w Niemczech (dzisiejszy Szczecin, Polska), opuścił Niemcy ponieważ był homoseksualistą.
- Ludwig Stössel jako Pan Leuchtag, niemiecki zbieg którego angielski nie jest zbyt dobry. Urodzony w Austrii, żydowski aktor został pojmany po Anschlusie. Kiedy go uwolniono, wyjechał do Anglii a później do USA. Stössel stał się gwiazdą występując w serii reklam producentów wina Italian Swiss Colony. Ubrany w alpejski kapelusz i lederhosen, Stössel był ich rzecznikiem. Jego motto to: "That Little Old Winemaker, Me!"
- Ilka Grünig jako Pani Leuchtag. Urodzona w Wiedniu, gwiazda niemego kina w Niemczech, przybyła do USA po Anschlussie.
- Lotte Palfi jako uciekinierka usiłująca sprzedać diamenty. Urodzona w Niemczech, grała na scenie teatru w Darmstadt. Wyjechała do USA po przejęciu władzy przez Nazistów w 1933. Później poślubiła aktora grającego w Casablance - Wolfganga Zilzera.
- Trude Berliner jako gracz w bakarata u Ricka. Urodzona w Berlinie, była znaną aktorką filmową i kabaretową. Żydówka, wyjechała z Niemiec w 1933.
- Louis V. Arco jako kolejny zbieg u Ricka. Urodzony w Altschul w Austrii, wkrótce po Anschlussie przeniósł się do USA i zmienił nazwisko.
- Richard Ryen jako pomocnik Stassera, Pułkownik Heinze. Austriacki żyd, występował w filmach niemieckich, uciekł do USA przed Nazistami.
[edytuj] Oddziaływanie
Wiele późniejszych filmów zawierało elementy Casablanki: Droga do Marsylii - gdzie ponownie razem zagrali Bogart, Rains, Curtiz, Greenstreet i Lorre (1944), jest też wiele podobieństw pomiędzy Casablanką a późniejszym filmem Bogarta, Sirocco. Parodie Casablanki to takie filmy jak Noc w Casablance (1946) Braci Marx, Zagraj to jeszcze raz, Sam (1972) Woddy'ego Allena, The Cheap Detective (1978) Neila Simpsona i Barb Wire (1996), podczas gdy dialog z filmu jest tytułem hitu 1995 roku - The Usual Suspects. Warner Brothers wyprodukował własną parodię Carrotblanca - kreskówkę z Królikem Bugsem dołączoną do specjalnej edycji DVD w roku 1995.
Steven Soderbergh złożył hołd Casablance kręcąc The Good German - kryminał osadzony w realiach Berlina po drugiej wojnie światowej. Soderbergh użył technologii z czasów powstawania Casablanki, zdjęcia są czarno-białe. Wystąpili w nim George Clooney, Cate Blanchett i Tobey Maguire. Film kończy się sceną na lotnisku z dwojgiem zakochanych (granych przez Clooneya i Blanchett). Również plakat filmu przypomina plakat Casablanki.
[edytuj] Premiery w innych krajach
- Argentyna: 9 grudnia 1942
- Grecja: 11 października 1943
- Szwecja: 11 października 1943
- Portugalia: 17 maja 1945
- Finlandia: 28 grudnia 1945
- Japonia: 20 czerwca 1946
- Włochy: 4 października 1946
- Hiszpania: 19 grudnia 1946
- Francja: 23 maja 1947
- Hongkong: 1 lipca 1948
- Austria: 10 września 1948
- Dania: 4 czerwca 1951
- RFN: 29 sierpnia 1952
[edytuj] Nagrody
Casablanca zdobyła trzy Oskary:
- Najlepszy film — Warner Bros. (Hal B. Wallis, producent)
- Najlepsza reżyseria — Michael Curtiz
- Najlepszy scenariusz adaptowany — Julius J. Epstein, Philip G. Epstein i Howard Koch
Była poza tym nominowana w trzech kategoriach:
- Najlepszy aktor w roli pierwszoplanowej — Humphrey Bogart
- Najlepszy aktor w roli drugoplanowej — Claude Rains
- Najlepsze zdjęcia, czarno-białe — Arthur Edeson
- Najlepszy montaż — Owen Marks
- Najlepsza muzyka — Max Steiner
W 1989, film został wybrany do ochrony (National Film Registry) jako szczególnie wartościowy, w 1999 zajął drugie miejsce na liście Amerykańskiego Instytutu Filmowego 100 największych filmów (pokonał go tylko Obywatel Kane). W 2005 trafił do setki największych filmów ostatnich 80 lat według magazynu Time (wybrane filmy nie miały miejsc).
W 2006, organizacja Writers Guild of America uznała scenariusz Casablanki za najlepszy scenariusz wszech czasów na swojej liście 101 Greatest Screenplays. [1]
[edytuj] Cytaty
Kiedy Ilsa po raz pierwszy wchodzi do Café Americain i zauważa Sama, prosi go: "Zagraj to raz, Sam, przez wzgląd na dawne czasy.". Muzyk odmawia, więc Ilsa mówi: "Zagraj to, Sam. Zagraj: 'Jak mija czas'.". Później tej samej nocy Rick mówi do Sama gdy są sami: "Zagrałeś to dla niej, to zagraj i dla mnie. Jeśli ona to zniosła, to i ja wytrzymam! Zagraj!". W filmie braci Marx A Night in Casablanca ten dialog był sparodiowany jako "Zagraj to jeszcze raz, Sam" – i ten cytat jest nieprawidłowo wiązany z oryginalnym filmem.
Kwestia "Here's looking at you, kid", wypowiadana przez Ricka to Ilsi, zajęła piąte miejsce na liście Amerykańskiego Instytutu Filmowego 100 pamiętnych cytatów w historii kina. Sześć cytatów z Casablanki pojawiło się w czołowej setce (Przeminęło z wiatrem oraz Czarnoksiężnik z Oz są następne, z trzema cytatami). Pozostałe to: "Louis, myślę, że to jest początek pięknej przyjaźni." (20), "Zagraj to, Sam. Zagraj: 'Jak mija czas'." (28), "Zatrzymajcie podejrzanych. Tych, co zwykle." (32), "Zawsze będziemy mieli Paryż" (43), i "Ze wszystkich knajp we wszystkich miastach na całym świecie ona wchodzi akurat do mojej." (67).
[edytuj] Przypisy
- ↑ Inside Warner Bros. (1935–1951), Rudy Behlmer, 1985, strona 194, ISBN 0297792423
- ↑ Round Up the Usual Suspects: The Making of Casablanca, Aljean Harmetz, 1992, strona 17, ISBN 0297812947
- ↑ Harmetz, strona 18
- ↑ Casablanca Kristi M. Wilson, 2002
- ↑ Harmetz, strona 30
- ↑ The Casablanca Man: The Cinema of Michael Curtiz, James C. Robertson, 1993, strona 79, ISBN 0415068045
- ↑ Behlmer, strona 208
- ↑ Behlmer, strony 214–215
- ↑ Harmetz, strona 237
- ↑ The Plane Truth, 21 sierpnia 2007
- ↑ Ebert, Roger. Commentary to Casablanca (Two-Disc Special Edition DVD)
- ↑ Harmetz, strona 170
- ↑ Harmetz, strony 280–81
- ↑ Harmetz, strona 75
- ↑ Ebert, Roger. Commentary to Casablanca (Two-Disc Special Edition DVD)
- ↑ Harmetz, strony 253–58
- ↑ Rosenzweig, strony 6–7
- ↑ Harmetz, strony 253–58
- ↑ Harmetz, strona 342
- ↑ Harmetz strona 338
- ↑ Harmetz, strona 331
- ↑ Roger Ebert, Commentary to Casablanca (Two-Disc Special Edition DVD)
- ↑ Harmetz pp 88, 89, 92, 95
- ↑ Harmetz, strona 99
- ↑ Harmetz, strona 97
- ↑ Harmetz strony 139-40, 260
[edytuj] Bibliografia
- Behlmer, Rudy (1985). Inside Warner Bros. (1935–1951). Londyn: Weidenfeld and Nicolson.
- Casablanca (Dwupłytowa edycja specjalna DVD) (1942) (z komentarzami Rogera Eberta i Rudy'ego Behmera i dokumentem Casablanca 50th Anniversary Special: You Must Remember This, narrator: Lauren Bacall).
- Umberto Eco (1994). Signs of Life in the USA: Readings on Popular Culture for Writers (Sonia Maasik i Jack Solomon, eds.) Bedford Books. ISBN 0-312-25925-5.
- Aljean Harmetz (1993). Round Up the Usual Suspects: The Making of Casablanca. Warner Books Inc. ISBN 1-56282-761-8.
- Robertson, James C. (1993). The Casablanca Man: The Cinema of Michael Curtiz Londyn:Routledge. ISBN 0-415-06804-5
- Rosenzweig, Sidney (1982). Casablanca and Other Major Films of Michael Curtiz. Ann Arbor, Mich.: UMI Research Press. ISBN 0-8357-1304-0
- Oficjalna strona Ingrid Bergman dostęp 2007-08-03
[edytuj] Linki zewnętrzne
- (en) Adaptacja radiowa filmu Casablanca 26 kwietnia 1943 w The Screen Guild Theater; 30 minut, z oryginalnymi bohaterami (MP3)
- (en) Adaptacja radiowa filmu Casablanca 24 stycznia 1944 w Lux Radio Theater; 56 minut, (MP3)
