Caspar David Friedrich

Z Wikipedii

Caspar David Friedrich
Autoportret
Urodzony	5 września 1774 Greifswald
Zmarł	7 maja 1840 Drezno
Narodowość	niemiecka
Zawód	malarz
Okres	romantyzm
Galeria w Wikimedia Commons

Caspar David Friedrich (ur. 5 września 1774 r. w Greifswaldzie, zm. 7 maja 1840 r. w Dreźnie) - niemiecki malarz, uznawany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa romantycznego.^[1]

Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze i Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Podróżował na Rugię i w Karkonosze. Malował widoki zimowej lub jesiennej przyrody o cechach religijnych i symbolicznych. Motywami obrazów artysty są realistycznie ukazane ruiny kościołów, postacie pogrążone w kontemplacji, odwrócone tyłem do widza, uschłe drzewa, cmentarze, blaski wieczoru lub świtu. Wartości nastrojowe wyrażał linearną, streficzną zabudową płaszczyzny obrazowej. Jego najważniejsze dzieła to: Krzyż w górach, Opactwo w dąbrowie oraz Wędrowiec przed morzem mgły. Pozostawił po sobie także obszerne dzieło teoretyczne.

Spis treści 1 Życiorys 1.1 Dzieciństwo 1.2 Młodość 1.3 Rozwój kariery i założenie rodziny 1.4 Upadek kariery 1.5 Choroba i ostatnie lata życia 2 Rodzina 3 Twórczość malarska 3.1 Technika 3.2 Tematyka 3.3 Symbolika 3.4 Dzieła 3.4.1 Obrazy 3.4.2 Rysunki i sztychy 4 Wpływ na twórczość innych artystów 5 Przypisy 6 Bibliografia 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

[edytuj] Dzieciństwo

Caspar David Friedrich urodził się 5 września 1774 r. w miasteczku Greifswald. Jego rodzicami byli wytwórca mydła i świec, Adolph Gottlieb Friedrich i jego żona, Sophie Dorothei Bechly, pochodzący z Neubrandenburga. Caspar miał dziewięcioro rodzeństwa. Urodził się jako szóste dziecko Friedrichów. Rodzina mieszkała w dużym domu przy ulicy Langen Gasse 28. Friedrich od najwcześniejszych lat życia był nieśmiały i małomówny.^[2] W dzieciństwie przeżył rodzinną tragedię. Gdy miał 7 lat, zmarła jego matka. 6 lat później zginął jeden z jego braci, ratując go po wypadku w czasie jazdy na łyżwach. Chłopiec otrzymał od ojca surowe wychowanie, oparte na zasadach protestantyzmu. Te wydarzenia mocno wpłynęły na jego osobowość, a także na zainteresowaniem tematyką śmierci, Boga i natury. Wielki wpływ na ukształtowanie się jego charakteru wywarły także nauki zaczerpnięte z pism religijnych teologa, Gottharda Ludwiga Kosegartena.

[edytuj] Młodość

W 1790 r. Friedrich rozpoczął naukę pod okiem profesora Akademii Sztuk Pięknych, Johanna Gotfrieda Quistorpa. Zajmował się głównie kopiowaniem obrazów i widoków z jego kolekcji oraz wykonywaniem scenek rodzajowych. Poznał poetę i pastora Ludwiga Kosegartena. W 1794 r., za namową Quistorpa, wstąpił do kopenhadzkiej Akademii Sztuk Pięknych, która był wówczas uważana za jedną z najbardziej liberalnych uczelni w Europie.^[3] Jego nauczycielami byli pejzażyści tacy jak: Jens Juel, Christian August Lorentzen i Nicolai Abraham Abildgaard. Jego mistrzowie byli znawcami duńskiego neoklasycyzmu, ale nauczyli go także angielskiego romantyzmu. nauczył się szkicowania modeli i rysowania motywów z otaczającej rzeczywistości. Zaprzyjaźnił się z malarzem, Johanem Gebhardem Lundem.^[4] W 1798 r. wyjechał z Danii.

Po krótkim pobycie u krewnych w Greifswaldzie i Neubrandenburgu, jesienią zamieszkał w Dreźnie. Wstąpił tam do Akademii Sztuk Pięknych. Jak wielu jego kolegów, rzadko uczęszczał na wykłady. W tym czasie samotnie odwiedzał Gemäldegalerie i jeździł do małych miejscowości w pobliżu Drezna. W czasie tych wizyt czerpał natchnienie do nowych obrazów. Okres studiów Dreźnie zakończył wiosną 1801 r.

[edytuj] Rozwój kariery i założenie rodziny

Artysta spędził wiosnę u krewnych i przyjaciół w Greifswaldzie i i Neubrandenburgu. Podczas pobytu w Greifswaldzie w 1801 r. poznał malarza romantycznego, Philippa Otto Runge, którego dzieła stały się dla niego dużą inspiracją. Potem pojechał na Rugię, gdzie zainspirowany krajobrazem wyspy, rozwinął swój styl. Latem 1802 r. wrócił do Drezna. Tu, dzięki obrazom namalowanym sepią, zyskał uznanie miłośników i kolekcjonerów sztuki. Znalazł mecenasów w Saksonii. Popularność umożliwiła mu nawiązanie kontaktów z takimi osobami jak: pisarz i poeta, Ludwig Tieck, filozof, Gotthilf Heinrich, kompozytor Franz Peter Schubert, poeta i dramatopisarz, Heinrich von Kleist, poeta, Novalis, malarze Georg Friedrich Kersting oraz Carl Gustav Carus. Idee, które dominowały w tych kręgach były zainspirowane filozofią przyrody Friedricha Wilhelma Josepha von Schellinga, dziełami Friedricha i Augusta Schleglów oraz filozofa, Friedricha Daniela Ernsta Schleiermachera. Dzięki tym znajomościom malarz pogłębił swoje mistyczno-religijne fascynacje i rozwinął swój język artystyczny.

W 1805 r. jego dwa widoki wykonane sepią zdobywają pierwsze miejsce na konkursie w Weimarze. Od 1807 r. zajmował się już tylko malarstwem. W 1808 r. klasycystyczny krytyk, F. W. B. von Ramdohr zarzucił mu arogancję w tworzeniu sztuki. Po obejrzeniu obrazu Krzyż w górach twierdził, że taki sposób przedstawienia natury nie może być symboliczny ani alegoryczny. Kilku przyjaciół wstawiło się za Friedrichem, odpierając argumenty krytyka. Cały spór doprowadził do wzrostu sławy artysty. W lipcu 1810 r. wyjechał w Karkonosze wraz z Georgiem Friedrichem Kerstingiem. W tym samym roku został członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Wówczas stworzył liczne szkice górskich widoków. W 1816 r. pejzażysta został przyjęty w poczet członków Akademii Drezdeńskiej. Jego obrazy cieszyły się dużym zainteresowaniem kolekcjonerów, którzy licznie odwiedzali jego pracownię. Gościł m.in.: Petera von Corneliusa, Friedricha Overbecka, Friedricha de la Motte-Fouqé oraz arystokratów i polityków.

W styczniu 1818 r., ku zaskoczeniu przyjaciół, ożenił się z 25-letnią Christianą Caroliną Bommer. Poznał ją kilka miesięcy wcześniej.^[5] Z listów pisanych przez Line^[6] wynika, że była osobą o radosnym usposobieniu, pełną życia, zawsze gotową do niesienia pomocy. Te cechy mocno kontrastowały z charakterem Friedricha, który często był pogrążony w mrocznych myślach.^[7] Mimo to małżeństwo było szczęśliwe. Friedrich pisał:

Cytat:

Dużo się zmieniło odkąd ja przekształciło się w my. Mój stary, skromny dom zmienił się nie do poznania i tak się cieszę, że wszędzie jest tak czysto i przyjemnie.[7]

Po uroczystościach weselnych młoda para pojechała na Pomorze. Odwiedzili tam krewnych i przyjaciół.^[8] Pierwsze dziecko pary, Emma, urodziło się w 1819 r., potem w 1823 r. narodziła się Agnes Adelheid, a w 1824 r. na świat przyszedł Gustav Adolf.

21 sierpnia 1820 r. artysta przeprowadził się z rodziną do domu przy ulicy Nad Łabą nr 33. Malarz bardzo lubił widok rzeki i łodzi przepływających koło jego domu. Przed Bożym Narodzeniem jego obrazy oglądał car, Mikołaj I Romanow. Następnego roku wysłał do Niemiec rosyjskiego poetę, Wasilija Żukowskiego, by kupił kilka obrazów pejzażysty. W 1823 r. norweski malarz, Johan Christian Clausen Dahl zamieszkał w jego domu.^[9] Artyści byli potem sąsiadami do śmierci Friedricha.

[edytuj] Upadek kariery

Wkrótce artysta stracił na popularności. Jego obrazy cieszyły się coraz mniejszym zainteresowaniem. Był krytykowany, gdyż jego pejzaże stawały się coraz bardziej staromodne w odczuciu znawców sztuki. W 1824 r. zmarł kierujący szkołą malarstwa pejzażowego w Dreźnie, Johann Christian Klengel. Wielu spodziewało się, że jako były uczeń i członek Akademii zastąpi go Friedrich. Jednak nie otrzymał nominacji. Jako oficjalny powód podano, że podchodził do sztuki kierując się wewnętrzną potęgą swego geniuszu,^[10] a nie ustalonymi przez Akademię wzorcami. Zamiast posady otrzymał honorowy tytuł profesora. Prawdziwym powodem decyzji były jego poglądy polityczne. Mianowani przez króla Prus członkowie Akademii uznali jego liberalne poglądy za nieodpowiednie w czasie przywracania władzy królewskiej. To wydarzenie miało wpływ na pogłębiający się pesymizm artysty.^[10]

Od 1824 r. stan zdrowia malarza zaczął się pogarszać. Jego częste napady wściekłości i szorstkie obejście, utrudniały jego współżycie z ludźmi. Bez żadnego powodu oskarżył żonę o niewierność. Wypoczynek na Rugii pomógł mu odzyskać zdrowie i wrócić do pracy. W tym czasie powstało kilka obrazów namalowanych sepią. W 1828 r. udał się na kurację do uzdrowiska Teplitz.^[11] Był jednak zniechęcony i prawie wcale nie pracował, przez co jego rodzina znalazła się w trudnej sytuacji finansowej. Jego obrazy znajdowały już tylko nielicznych nabywców z artystycznych kręgów Saksonii i rosyjskiego dworu.

[edytuj] Choroba i ostatnie lata życia

Sytuacja pejzażysty pogorszyła się, gdy 26 czerwca 1835 r. doznał udaru mózgu i paraliżu prawej strony ciała. Ponownie udał się na kurację do Teplitz. Odzyskał zdrowie na tyle, by móc zająć się rysowaniem i malowaniem. Jednak w 1837 r. przeszedł kolejny udar, który zakończył się prawie całkowitym paraliżem i dalszym pogorszeniem stanu psychicznego. W 1839 r. nie był już w stanie pracować. Wasilij Żukowski odwiedził go po raz ostatni w 1840 r. Pisał o artyście: Smutny wyniszczony człowiek. Płacze jak dziecko.^[12] Malarz zmarł 7 maja 1840 r. w Dreźnie.

[edytuj] Rodzina

Sophie Dorothei Bechly

Adolph Gottlieb Friedrich

Christiana Carolina Bommer

Caspar David Friedrich

Catharina Dorothei Friedrich

8 rodzeństwa

Emma Friedrich

Agnes Adelheid Friedrich

Gustav Adolf Friedrich

[edytuj] Twórczość malarska

[edytuj] Technika

Początko tworzył topograficzne szkice ołówkiem lub sepią. Potem powstawały akwarele i rysunki. Jego pierwsze dzieła charakteryzowały się wiernym przestrzeganiem reguł akademickich, widocznych w tematyce obrazów i technice rysowania. Inne ukazywały samodzielną obserwację przyrody i szczegółową metodę kreślenia szkiców. Były wykańczane tuszem i lekko podkolorowywane, często łączone w szkicowniki. Podczas pobytu na Rugii malarz rozwinął swój styl, zrywając z dotychczasowymi wzorcami. Jego rysunki ukazywały pewność posługiwania się ołówkiem i pędzlem oraz dogłębne zrozumienie zmian zachodzących w krajobrazie.

Od 1807 r. zaczął propagować malarstwo olejne. W ciągu ostatnich lat życia eksperymentował, stosując nowe techniki. Malował akwarelą i temperą na przezroczystym arkuszu papieru, umieszczając źródło światła za nimi. Prezentował swoje prace w ciemnościach, oświetlając je po kolei przy akompaniamencie odpowiednio dobranej muzyki. Opisał tę prezentację w liście do Wasilija Żukowskiego.

[edytuj] Tematyka

Podczas wędrówek po okolicach Drezna artysta tworzył szkice przedstawiające drzewa, krzewy, wiatraki i fragmenty pejzażu. Po powrocie z Rugii, zafascynowany dziełami Kosegartena, zaczął postrzegać przyrodę jako przejaw boskości, a sztukę jako pośredniczącą między Bogiem a człowiekiem. Wierne przedstawienia przyrody nabrały religijnych cech. Miały na celu potwierdzenie istnienia boskich sił. Friedrich mówił:

Cytat:

Muszę całkowicie oddać się otaczającej mnie przyrodzie[13]

Cytat:

Zespolić w moimi chmurami i skałami, aby udało mi się pozostać tym, kim jestem. Potrzebuję przyrody, by porozumiewać się dzięki niej z Bogiem.[13]

Jego obrazy stały się przesycone religijnym duchem. Zasadą przyjętą przez malarza było uznanie istnienia absolutu - panteistycznego przekonania, że każde zjawisko w przyrodzie posiada duszę. Podczas pobytu w Karkonoszach tworzył dzieła wyrażające boski porządek świata. Wykonywał ołówkiem liczne szkice stoków, ośnieżonych szczytów i skalistego pejzażu, z których korzystał przez następne lata, malując obrazy. Tworzył pejzaże uchwycone w różnych miejscach i o różnych porach dnia, dając wyraz oryginalnej wizji świata.

Częstym tematem jego obrazów były gotyckie kościoły i zamki. Artysta czerpał inspirację ze średniowiecza, w którym nastąpił duży rozwój tożsamości narodowej. Neogotycka architektura stała się dla Friedricha symbolem nadziei na nadejście nowej ery religijnej i politycznej. Przedstawiał gotyckie katedry jako majestatyczne budowle, stojące w oddali i wywołujące wrażenie nieosiągalnych sennych wizji. Na obrazie Dwie siostry na tarasie wychodzącym na port kobiety podziwiają wyimaginowany krajobraz. W pracy Krzyż w lesie została subtelnie naszkicowana bryła Marienkirche w Neubrandenburgu.

Przez pewien okres wydarzenia polityczne stały się źródłem inspiracji dla artysty. Wojny napoleońskie wzbudziły w nim strach przed Francją i umocniły jego miłość do ojczyzny. Wyrażał swoje poparcie dla Niemiec, przedstawiając zagubionych francuskich żołnierzy lub momenty z walki Niemców o wolność. Potem rozczarowany wydarzeniami politycznymi, które nastąpiły po okresie napoleońskim, w 1820 r. przestał malować obrazy patriotyczne i poświęcił się sztuce religijnej, kładąc nacisk na wątki związane z przemijaniem. Zaniechał także portretowania swojej żony Caroline. Tworzył obrazy o ciemnej kolorystyce wyrażające uczucia melancholii i rezygnacji, jak na obrazach Wieczór nad Morzem Bałtyckim i Statki w porcie wieczorem. Przyczyną melancholii była także coraz ostrzejsza krytyka jego obrazów. Pocieszenie znajdował w wierze, która wysunęła się na pierwszy plan w jego dziełach.

[edytuj] Symbolika

Malowanie stało się dla Friedricha drogą porozumienia z Bogiem. Przedstawiał zamglone pejzaże, puchowe kobierce śniegu, zacienione gotyckie kościoły przesycone symboliką religijną. Obraz Zima ukazuje zjawisko poprzedzające odrodzenie się natury, symbolizujące zmartwychwstanie. Artysta zamieszczał często w zimowych pejzażach ruiny i cmentarze, by symbole życia i śmierci zlały się w jeden obraz. Jego malarstwo stało się alegorią ulotności życia i cykliczności zjawisk natury, której nie poddawały się wiecznie zielone jodły. Przemijanie było przez niego postrzegane z perspektywy nadziei i wiary w ciągłość istnienia. Na jego obrazach maleńkie postacie, przebywając na łonie przyrody, odkrywają tajemnicę boskich sił. Kontakt z innymi artystami umocnił go w przekonaniu, że sztuka jest musi być źródłem wewnętrznej duchowości człowieka.

Postacie z obrazów mają wzrok skierowany ku nieznanemu. Symbolizują jedność, a także nieprzekraczalną przepaść między człowiekiem a naturą. Są wyrazem tragedii życia pędzonego z dala od piękna przyrody. Postać na obrazie Wędrowiec przed morzem mgły, pogrążona w rozmyślaniach nad roztaczającym się przed nią krajobrazem, jest obserwatorem sceny stworzonej przez Boga. Malarz często podkreślał małość człowieka wobec nieskończoności natury, malując postacie w pomniejszonej skali i czyniąc z nich symbole samotności i poszukiwania związku z Bogiem.

Pejzażysta malował także obłoki, które uosabiają tajemnicę, będąc głównym elementem nieznanego świata, do którego widz nie ma dostępu. Chmury rozpościerające się na niebie po burzy, drobne chmurki łagodnie poruszane wiatrem lub ciężkie chmury zwiastujące deszcz stają się symbolem nieskończoności i przemijającego czasu.

Friedrich tworzył też obrazy o symbolice związanej ze śmiercią. Francuski żołnierz z obrazu Strzelec w lesie błądzi samotnie w niemieckim lesie. Siedzący na pniu drzewa na pierwszym planie kruk zwiastuje rychłą śmierć. W dziele Grobowiec Hermanna ten sam żołnierz podchodzi do otwartej trumny niemieckiego bohatera, który w I w. odniósł zwycięstwo nad Rzymianami. Inspiracją do stworzenia tych obrazów było popularne w kręgach patriotycznych dzieło Heinricha von Kleista, Bitwa Hermanna, zagrzewające do powstania i walki z Napoleonem.

Friedrich podkreślił smutny nastrój na obrazie Drzewo kruków przez kolor nieba i dramatycznie poskręcane konary drzew. Gałęzie są suche, a las wydaje się martwy. W jego obrazach można dostrzec ślady rozważań artysty na temat jego pogrzebu. Portale zrujnowanych opactw na obrazach stały się symbolami śmierci, bramami do życia wiecznego. Uschnięte gałęzie drzew, zwiędłe liście i strome, nagie zbocza są symbolami przemijania, ale też nadziei, że śmierć to przejście z życia na ziemi do życia w niebie.

[edytuj] Dzieła

[edytuj] Obrazy

Dzieło	Tytuł	Data powstania	Muzeum	Miasto
	Świątynia starożytna	1794 r.	Staatsgalerie	Stuttgart
	Frederiksberg Spring niedaleko Kopenhagi	1797 r.	Kupferstichkabinett	Drezno
	Wędrowiec z cieniu dębów na Rugii	1798-99 r.	Muzeum Miejskie	Greifswald
	Scena ze "Zabójców" Schillera	1799 r.	Kupferstichkabinett	Berlin
	Przejście między skałami w Utterwalder Grund	1801 r.	Museum Folkwang	Essen
	Chata ze studnią na Rugii	1802 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Dolmen w śniegu	1807 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Lato	1807 r.	Nowa Pinakoteka	Monachium
	Widok na dolinę Łaby	ok. 1807 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Zima	1807 r.	----	----
	Krzyż w górach	1807-08 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Mnich na brzegu morza	1808-10 r.	Schloss Charlottenburg	Berlin
	Opactwo w dąbrowie	1808-10 r.	Schloss Charlottenburg	Berlin
	Pejzaż czeski	1810 r.	Staatsgalerie	Stuttgart
	Pejzaż czeski	1810 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Pejzaż z tęczą	1810 r.	Museum Folkwang	Essen
	Poranek w Karkonoszach	1810-11 r.	Schloss Charlottenburg	Berlin
	Pejzaż zimowy	1811 r.	Staatlische Museen	Berlin
	Pejzaż zimy	1811 r.	Galeria Narodowa	Londyn
	Taras ogrodowy	1811-12 r.	Zespół pałacowo-ogrodowy Sans-Souci	Poczdam
	Groby starożytnych bohaterów	1812 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Krzyż w lesie	1812 r.	Kunstmuseum	Düsseldorf
	Grobowiec Hermanna	1813-14 r.	Kunsthalle	Brema
	Strzelec w lesie	1814 r.	kolekcja prywatna	Bielefield
	Statek pod pełnymi żaglami na otwartym morzu	1815 r.	Städtische Kunstsammlungen	Chemnitz
	Widok portu	1816 r.	Zespół pałacowo-ogrodowy Sans-Souci	Poczdam
	Greifswald w świetle księżyca	1816-17 r.	Galeria Narodowa	Oslo
	Pejzaż nadmorski wieczorem	1816-18 r.	Museum für Kunst und Kulturgeschichte	Lubeka
	Dwaj mężczyźni nad morzem o wschodzie księżyca	1817 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Miasto w świetle księżyca	1817 r.	kolekcja Oskara Reinharta Stiftunga	Winterthur
	Kobieta na tle zachodzącego słońca	1818 r.	Museum Folkwang	Essen
	Plac targowy w Greifswaldzie	1818 r.	Muzeum Miejskie	Greifswald
	Skały kredowe na Rugii	1818 r.	kolekcja Oskara Reinharta Stiftunga	Winterthur
	Wędrowiec przed morzem mgły	1818 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Na żaglowcu	1818-19 r.	Ermitaż	Sankt Petersburg
	Dwaj mężczyźni kontemplujący księżyc	ok. 1819 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Łabędzie wśród sitowia	1819-20 r.	Freies Deutsches Hochstift	Frankfurt
	Dwie siostry na tarasie wychodzącym na port	1820 r.	Ermitaż	Sankt Petersburg
	Greifswaldzkie błonia	1820 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Widok Karkonoszy przy opadającej mgle	1820 r.	Nowa Pinakoteka	Monachium
	Zaorane pole	1820-25 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Rozpościerające się chmury	1821 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Grób Gerharda von Kügelgena	1821-22 r.	kolekcja prywatna	----
	Drzewo kruków	1822 r.	Luwr	Paryż
	Kobieta przy oknie	1822 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Wiejski pejzaż w świetle poranka	1822 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Wschód księżyca nad morzem	1822 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Grób Ulricha von Huttena	1823 r.	Kunstsammlungen	Weimar
	Wiejski pejzaż nizinny	1823 r.	Schloss Charlottenburg	Berlin
	Morze lodu	1823-24 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Morze Północne w świetle księżyca	1824 r.	Galeria Narodowa	Praga
	Widok Putbus	1824 r.	Muzeum im. Puszkina	Moskwa
	Wieczór	1824 r.	Österreichische Galerie	Wiedeń
	Wzgórze i pole w pobliżu Drezna	ok. 1824 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Watzmann	1824-25 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Czeski pejzaż	1824-30 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Pierwszy śnieg	1825 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Ruiny w Eldenie	ok. 1825 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Wejście na cmentarz	ok. 1825 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Cmentarz w śniegu	1826 r.	Museum der Bildenden Künste	Lipsk
	Wieczór nad Morzem Bałtyckim	1826 r.	kolekcja Schäfera	Obbach bei Schweinfurt
	Chata pokryta śniegiem	1827 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Dąb na śniegu	1827-28 r.	Wallraf-Richartz-Museum	Kolonia
	Statki w porcie wieczorem	1827-28 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Ruiny zamku w Cieplicach	1828 r.	Muzeum im. Puszkina	Moskwa
	Zamek w pobliżu Cieplic	1828 r.	Kupferstichkabinett	Berlin
	Morze w świetle księżyca	1830 r.	Museum der Bildenden Künste	Lipsk
	Pejzaż górski	1830 r.	Muzeum im. Puszkina	Moskwa
	Świątynia Junony w Agrigento	ok. 1830 r.	Museum für Kunst und Kulturgeschichte	Dortmund
	Zachód słońca	1830 r.	Ermitaż	Sankt Petersburg
	Górska rzeka	1830-35 r.	Nowa Galeria	Kassel
	Gwiazda wieczorna	1830-35 r.	Freies Deutsches Hochstift	Frankfurt
	Karkonosze	1830-35 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Mężczyzna i kobieta kontemplujący księżyc	1830-35 r.	Galeria Narodowa	Berlin
	Wieczór nad Morzem Bałtyckim	1831 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Wielki rezerwat w pobliżu Drezna	1832 r.	Gemäldegalerie	Drezno
	Dwaj mężczyźni nad morzem o wschodzie księżyca	1835 r.	Ermitaż	Sankt Petersburg
	Etapy życia	1835 r.	Museum der Bildenden Künste	Lipsk
	Marzyciel	1835 r.	Ermitaż	Sankt Petersburg
	Pejzaż z krzyżem i posągiem	ok. 1835 r.	Kupferstichkabinett	Berlin
	Ruiny w Karkonoszach	1835 r.	Muzeum Miejskie	Greifswald
	Sowa w gotyckim oknie	1836 r.	Ermitaż	Sankt Petersburg
	Trumna przy otwartym grobie	1836 r.	Muzeum im. Puszkina	Moskwa
	Sowa nad grobem	1836-37 r.	Muzeum im. Puszkina	Moskwa
	Pejzaż z postacią mężczyzny	1837-38 r.	Muzeum im. Puszkina	Moskwa

[edytuj] Rysunki i sztychy

Dzieło	Tytuł	Data powstania	Muzeum	Miasto
	Pejzaż z postacią Hefajstosa	1790-94 r.	Muzeum Miejskie	Greifswald
	Kościół w pobliżu Kopenhagi	1797-98 r.	Staatsgalerie	Stuttgart
	Matka Heiden	1798 r.	Fundacja Pomorza	Kilonia
	Portret Adolpha Gottlieba Friedricha	1798 r.	Muzeum Miejskie	Greifswald
	Portret Cathariny Dorothei Sponholz	1798 r.	Staatsgalerie	Stuttgart
	Portret Ernsta Theodora Brücknera	1798 r.	Kupferstichkabinett	Berlin
	Sieci rybackie, krzewy i łodzie	1798 r.	kolekcja prywatna	----
	Żaglowce na skalistym wybrzeżu	1798 r.	Muzuem Miejskie	Greifswald
	Zabudowania na stoku	1799 r.	Herzog August Bibliothek	Wolfenbüttel
	Autoportret	1800 r.	Statens Museum for Kunst	Kopenhaga
	Drzewa i most	1800 r.	Herzog August Bibliothek	Wolfenbüttel
	Dwie dziewczynki pod drzewem	1801 r.	Kupferstichkabinett	Drezno
	Romantyczna czytelniczka	1801 r.	Kupferstichkabinett	Drezno
	Chłopiec śpiący przy grobie	1802 r.	Herzog August Bibliothek	Wolfenbüttel
	Wędrowiec na kamieniu milowym	1802 r.	Staatlisch Graphische Sammlung	Monachium
	Kobieta z pajęczyną	1803 r.	Hamburger Kunsthalle	Hamburg
	Autoportret	1810 r.	Kupferstichkabinett	Berlin
	Ruiny zamku Wolgast	1813	Muzuem im. Puszkina	Moskwa
	Grająca na harfie	ok. 1830 r.	Städtische Kunstsammlungen	Chemnitz

[edytuj] Wpływ na twórczość innych artystów

Friedrich nie miał wiernych uczniów, jedynie płodnych naśladowców, którzy czerpali inspiracje z jego pejzaży, ale osiągali zupełnie inne rezultaty. Obraz Przeprawa przez Schreckenstein autorstwa Adriana Ludwiga Richtera przedstawia alegoryczny wizerunek "statku życia", ale nie zawiera ukrytego przesłania o treści religijnej. August Heinrich, Karl Friedrich Lessing i Karl Eduard Blechen wyraźnie nawiązywali w ikonografii do dzieł Friedricha, ale założeniem powstawania ich dzieł nie było wywołanie przeżyć duchowych. Początkowo Enrst Ferdinand Oehme tworzył pod wpływem Friedricha, ale później wrócił do heroicznej koncepcji pejzażu. Niekiedy w obrazach Johana Christiana Clausena Dahla widoczny jest wpływ prac Friedricha. W dziele Megalityczny grób w zimie charakterystycznymi zaczerpniętymi elementami są dęby i statki.

Przez długi czas Friedrch był artystą niezrozumianym i przez to zapomnianym. Dopiero na początku XX w. artyści odkryli i ponownie docenili jego twórczość. Gdy dziewięć obrazów Friedricha uległo zniszczeniu w czasie pożaru w Monachium w 1931 r., Max Ernst oświadczył, że sztuka poniosła dotkliwą stratę. Dziesięć lat wcześniej odkrył on dzieła zapomnianego pejzażysty w muzeum w Kolonii. W swoich dadaistycznych i surrealistycznych ukazywał elementy obrazów Friedricha, m.in.: tajemnicze postacie. Mark Rothko przedstawiał na obrazach z lat 50. wizję nieskończonej przestrzeni, jak w obrazie Mnich nad brzegiem morza. W dziele Zaczarowany las pędzla Jacksona Pollocka można dostrzec złowieszczy nastrój odczuwalny na obrazie Strzelec w lesie. René Magritte malował odwrócone tyłem postacie przypominające ludzi z obrazów Friedricha.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Biography: Caspar David Friedrich, [10 czerwca 2008], (en).
• Friedrich Caspar David, [10 czerca 2008], (en).
• Friedrich Caspar David, w: Encyklopedia Gazety Wyborczej, t.5, Wyd. PWN, Kraków, ISBN 83-89651-40-8.
• Gifford K., Caspar David Friedrich Biography, [10 czerca 2008], (en).
• Klasycy sztuki, t.13 : Friedrich, red.: M. Pietkiewicz, Wyd. Arkady, Warszawa 2006, ISBN 83-60529-12-4.
• Stuckenbrock Ch., Töpper B., Arcydzieła malarstwa europejskiego, Wyd. h.f.ullmann, 2007, ISBN 978-3-8331-2131-9.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Artcyclopedia (en)