Czittamatra
Z Wikipedii
Czittamatra / Jogaczara - szkoła filozoficzna "tylko umysłu" w buddyzmie, na której oparta jest filozofia mahajany, w tym buddyzmu tybetańskiego i zen. Główna obecnie występująca buddyjska doktryna o istnieniu rzeczywistości obok Madhjamaki. Wywodził się z niej m.in. Vasubandhu, filozof z IV w. n.e. Czittamatra zakładała, że ostatecznie istnieje tylko Umysł, który można przedstawić jako strumień świadomości.
Spis treści |
[edytuj] Podstawowe założenia teorii Czittamatry
Czittamatra zakłada następujące podstawowe prawdy na temat istnienia rzeczywistości:
- ostatecznie nie można wykazać dualizmu np. pomiędzy tzw. materią, a umysłem albo pomiędzy postrzegającym, a postrzeganym aspektem doświadczania, ponieważ aspekty te, gdyby miały odmienną naturę, nie mogłyby dojść do kontaktu ze sobą,
- wszystko ostatecznie przejawia się jako projekcje umysłu powstające z nawykowych skłonności kumulowanych w wszechpodstawie (Alajawidżniana), jednak nie jest ona rozumiana też jako indywidualne "ja", gdyż to tylko "zgrubny" aspekt świadomości klesia (Poziom 7, świadomość manas)
- wyróżnia się trzy aspekty opisujące doświadczanie rzeczywistości wg Czittamatry: (1) aspekt wyobrażony, odnoszący się do nazw przypisywanych na dualistyczne obiekty umysłu i omylnie doświadczanie tych nazw jako obiektów, (2) aspekt zależny, odnoszący się do obiektów umysłu samych w sobie, czyli tworów wszechpodstawy umysłu Alajawidżniana, (3) aspekt doskonale obecny, odnoszący się do prawdziwej natury obiektów mentalnych jako samoświadomej, samorozświetlającej się świadomości wolnej od postrzegającego i postrzeganego aspektu doświadczania. Aspekt wyobrażony i zależny odnosi się do prawdy relatywnej, aspekt doskonale obecny odnosi się do prawdy ostatecznej.
- w celu udowodnienia subiektywności rzeczywistości stosuje się przykłady postrzegania rzeczywistości przez różne istoty, jako dualistycznego wytworu ich umysłów, pomimo że rzeczywistość jest ostatecznie taka sama, np. człowiek postrzega całkowicie inaczej niż ryba, dla człowieka dzban wody może być tylko naczyniem do picia, a dla ryby może być zawsze całym jej światem
- w celu udowodnienia subiektywności rzeczywistości stosuje się przykład doświadczania snu jako wytworu umysłu jako analogii dla "jawy" jako wytworu umysłu, np. w czasie śnienia można postrzegać sen jako wiarygodną rzeczywistość z takim samym dualistycznym doświadczaniem jak na "jawie" tzn. uczucia szczęścia bądź cierpień mogą być takie same jak na "jawie"
- ostatecznie istnieje samoświadomy i samorozświetlający się umysł wolny od dualizmu postrzegającego i postrzeganego aspektu doświadczania, możliwy do urzeczywistnienia bezpośrednio w czasie praktyki buddyjskiej
[edytuj] Osiem poziomów Umysłu według Czittamatry
Umysł według Czittamatry dzieli się na osiem poziomów świadomości.
Pierwszych sześć poziomów to "korzenie", świadomości zmysłów tj. widzenia, słyszenia, smakowania, wąchania, dotykania i myślenia. Do świadomości tych zalicza się poszczególne narządy, przedmioty zmysłów i same zmysły. Np. oko - przedmiot widzenia - wzrok albo - mózg - myśli - proces myślenia. Te 6 zdolności tworzą ciało-umysł, który rodzi się i umiera – jednostkową świadomość. Oprócz tego istnieją 2 wyższe poziomy świadomości, które nie znikają wraz ze śmiercią.
Poziom 7 Umysłu to świadomość manas, inaczej zwana świadomością kleśa. Jest to świadomość bezpośrednia manifestująca nieprzerwane doświadczanie zgodnie z prawem przyczynowo-skutkowym karma, które jednak poprzez nawykowe skłonności i splamienia sprawia wrażenie nieprzerwanego dualistycznego postrzeganie świata oraz odrębnej od niego tożsamości "ja".
Ósmy poziom Umysłu to Alajawidżniana, wszechpodstawa dla pozostałych poziomów świadomości. Jest to magazyn wszystkich doświadczeń, miejsce w którym są gromadzone wszelkie wzorce działań, nawyki, tożsamości i splamienia. Poziom ten nosi ziarna karmiczne nowych działań wywołując powstawanie myśli i uczynków, poziom dzięki któremu rozwija się karma doświadczana indywidualnie, bądż wspólnie.
Alajawidżniana według nauk Czittamatra może jednak być oczyszczona ze wszystkich nawykowych skłonności i splamień. Pozostanie wtedy jedyne co ostatecznie istnieje, i co w pełni realizuje się w czasie Doskonałego Oświecenia, tzn. mądrość. Będzie to wtedy "samoświadomy i samorozświetlający się Umysł wolny od dualizmu doświadczenia i doświadczającego", ściślej mówiąc natura umysłu, zarazem natura rzeczywistości. Poczucie rozdzielenia stwarzają tu przykrywające tą naturę, zgromadzone indywidualnie zgodnie z prawem przyczynowo-skutkowym karma, nawykowe skłonności i splamienia, m.in. wrażenie odrębnej tożsamości ego, które na powierzchownych poziomach świadomości zanikają całkowicie w czasie procesu śmierci. Jednak dalej reinkarnuje się tylko najbardziej subtelna wolna od splamień, dualizmu i koncepcji natura umysłu, umożliwiając w Bardo, jak i w kolejnym odrodzeniu dalszy rozwój (lub zanik) nawykowych sił. Teksty buddyjskie przyrównują te nawykowe skłonności i splamienia do fal oceanu, a naturę umysłu do wody oceanu. Pojedyncze fale na oceanie Umysłu pojawiają się i znikają, niekiedy uchodząc w głębiny, a niekiedy można je wyodrębnić (śmierć, bardo i kolejne odrodzenie), ale przez cały czas pozostają częścią wód oceanu.
Vasubandhu: "Bezustanny ruch, jak pęd wodospadu: nasienie wywołuje obecne działanie, obecne działanie kształtuje nasiono, trójkąt się zamyka, przyczyna i skutek są jednym!".
[edytuj] Traktaty szkoły Czittamatry
Podstawą nauk Czittamatry są następujące traktaty Asangi pod wpływem nauk Maitreji:
- Yogācara-bhūmi-śāstra
- Ozdoba dla Sutr Wielkiej Drogi (skt. Mahāyāna-sūtrālamkāra-kārikā, tyb. theg pa chen po'i mdo sde'i rgyan)
- Rozróżniając Zjawiska i Czystą Istotę (skt. Dharma-dharmatā-vibhāga, tyb. chos dang chos nyid rnam par 'byed pa)
- Rozróżniając Środek i Skrajności (skt. Madhyānta-vibhāga-kārikā, tyb. dbus dang mtha' rnam par 'byed pa)
- Ozdoba dla Czystej Realizacji (skt. Abhisamaya-alamkāra, tyb. mngon par rtogs pa'i rgyan)
- Wspaniała Kontynuacja Wielkiej Drogi (skt. Ratna-gotra-vibhāga, znana także jako Uttara-tantra-shastra, tyb. theg pa chen po rgyud bla ma'i bstan)
[edytuj] Czittamatra w Buddyzmie tybetańskim.
Nauki Czittamatry tradycyjnie zalicza się do Trzeciego Obrotu Kołem Dharmy nauczanego przez Buddę, a głownymi dziełami są traktaty Asangi pod wpływem nauk Maitreji. Wg niektórych podszkół Kagyu, Nyingma traktaty te należy rozpatrywać według poglądu Szentong. Pogląd Czittamatry nie jest jednak uznawany przez Madhjamakę jako najbardziej precyzyjna wiedza na temat istnienia rzeczywistości. Madhjamika udowadnia, że samo-świadomy i samo-rozświetlający się umysł wolny od dualizmu postrzegającego i postrzeganego aspektu doświadczania ostatecznie nie posiada sam w sobie żadnej inherentnej, niezależnej egzystencji. Jego Świątobliwość XIV-sty Dalaj Lama Tybetu tak wyjaśnia w swojej książce „Ścieżka do błogości” pogląd tradycji Gelug: „Na ścieżce do wyzwolenia z samsary musicie odwrócić cykl egzystencji. W tym celu konieczne jest usunięcie złudzeń. Choć istnieją różne poglądy dotyczące natury niewiedzy[ duchowej ignorancji ], wynikające z odmiennych filozoficznych zapatrywań na pustkę, to jeżeli zdołacie, dzięki zastosowaniu właściwych przeciwstawnych sił, całkowicie wyeliminować subtelne złudzenia - a szczególnie najbardziej subtelny poziom niewiedzy[ duchowej ignorancji ] - uda się wam uwolnić od wszystkich pozostałych złudzeń. Jeżeli jednak zastosujecie przeciwstawne siły jedynie wobec najmniej subtelnych poziomów złudzeń, osiągnięcie pełnego wyzwolenia z samsary będzie niemożliwe. Rozpoznanie subtelnych złudzeń można zrozumieć jedynie na podstawie pism najwyższej buddyjskiej szkoły filozoficznej, madhjamiki Prasangiki .”
[edytuj] Zobacz też
- siunjata
- Natura Buddy
- glosariusz buddyjski
- świadomość
- madhjamika szentong
- Tantry Jogi Najwyższej
- Pogląd szkoły Gelug w praktyce tantr Wadżrajany
[edytuj] Literatura
- Khenpo Tsutrim Gyamtso Rinpocze, Stopnie Medytacji Pustki, Marpa Translation Committee, Szczecin 1997
