Madhjamaka

Z Wikipedii

Madhjamaka, czyli "Droga Środka", jest szkołą teorii i nauk Buddy na temat konwencjonalnej i ostatecznej prawdy, tj. Siunjaty, według których istnieje rzeczywistość. Szkoła ta jest akceptowana jako najwyższa teoretyczna wiedza we wszystkich szkołach buddyzmu tybetańskiego. Podobnie jest w innych tradycjach związanych z naukami mahajany.

"Drogi Środka" uznaje, by nauki przedstawiać poza skrajnościami popadnięcia w omylnie rozumiany stan "pustości" (skt. Sunjata) jako nicości (nihilizm), co odpowiada prawdzie ostatecznej oraz omylnie rozumiany relatywizm (inherentnego, wrodzonego i niezależnego istnienia zjawisk), co odpowiada prawdzie relatywnej oraz że relatywny poziom nauk jest równie ważny jak poziom ostateczny nauk. Madhjamika jest "Drogą Środka poza skrajnym poglądem nihilizmu (nic nie istnieje i np. nie podlega się żadnym konsekwencjom swoich czynów) oraz skrajnym poglądem eternalizmu (wszystko istnieje, tak jak się wydaje pojawiać i zanikać, np. że zjawiska i istoty są inherentne, niezależne i trwałe).

Najtrafniej ujmuje to następujące zdanie z dowodzenia Nagardżuny zwanego "Królem wszystkich argumentów":

Wszystko jest współzależne, na poziomie prawdy konwencjonalnej wszystkie zjawiska tworzą się i zanikają pod wpływem odpowiednich dla nich przyczyn i warunków, pomimo że na poziomie prawdy ostatecznej nie można w tych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji, jednak gdyż względnie wydają się one tak pojawiać i zanikać, nie ma dlatego również totalnej pustości, jako nicości.

Założycielem madhjamaki był Nagardżuna i głównymi współtwórcami byli Dignaga i Dharmakirti. Podstawą nauk madhjamiki są sutry Buddy związane z naukami Pradżniaparamity, patrz. np. Sutra Serca, Sutra Diamentowa.

Spis treści 1 Madhjamaka w buddyzmie tybetańskim 1.1 Podział szkół madhjamaki 2 Zobacz też 3 Bibliografia 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Madhjamaka w buddyzmie tybetańskim

Według buddyzmu tybetańskiego dotychczas w madhjamace wyodrębniły się trzy główne podszkoły doktrynalne: Swatantrika, Prasangika i Szentong. Pomimo tego istnieją również inne prezentacje nauk madhajamaki. W tradycji Sakja stosowane jest np. kompleksowe podejście zwane Wolnością od Skrajności (tybetańska nazwa spros bra), które nie podkreśla znacząco różnic pomiędzy poglądem Swatantrika i Prasangika, a Szentong traktuje jako nowatorską tybetańską swoistą fluktuację hinduskich poglądów Czittamatra z madhjamaką. Pogląd na madhjamakę wg tradycji Ningma zbliżony jest do poglądu wg tradycji Kagyu, aby podkreślać nauki Szentong, chociaż np. wielki uczony Ningma i mistrz Dzogczen Longczenpa najbardziej uznawał nauki Prasangiki. W tradycji Gelug szczególną uwagę przykłada się do poglądu Prasangika i opiera się tu na naukach wielkiego Tsongkhapy. Jego Świątobliwość XIV-sty Dalaj Lama Tybetu tak wyjaśnia w swojej książce „Ścieżka do błogości” pogląd tradycji Gelug: „Na ścieżce do wyzwolenia z samsary musicie odwrócić cykl egzystencji. W tym celu konieczne jest usunięcie złudzeń. Choć istnieją różne poglądy dotyczące natury niewiedzy[ duchowej ignorancji ], wynikające z odmiennych filozoficznych zapatrywań na pustkę, to jeżeli zdołacie, dzięki zastosowaniu właściwych przeciwstawnych sił, całkowicie wyeliminować subtelne złudzenia - a szczególnie najbardziej subtelny poziom niewiedzy[ duchowej ignorancji ] - uda się wam uwolnić od wszystkich pozostałych złudzeń. Jeżeli jednak zastosujecie przeciwstawne siły jedynie wobec najmniej subtelnych poziomów złudzeń, osiągnięcie pełnego wyzwolenia z samsary będzie niemożliwe. Rozpoznanie subtelnych złudzeń można zrozumieć jedynie na podstawie pism najwyższej buddyjskiej szkoły filozoficznej, madhjamiki Prasangiki .”

[edytuj] Podział szkół madhjamaki

W buddyzmie tybetańskim tradycja Gelug (tzw. szkoła żółtych czapek) oraz tradycje Kagyu, Nyingma, Sakya i Dzionang (tzw. szkoły czerwonych czapek) odmiennie rozróżniają podszkoły szkoły madhjamika. W szkołach Gelug i Sakja uzyskuje się tytuł naukowy Gesze, a w szkołach Nyingma i Kagju tutuł naukowy Khenpo.

Według niektórych podszkół Kagju, Nyingma oraz wg Dzionang dzieli się ona na trzy podszkoły:

1. Swatantrika
2. Prasangika
3. Szentong

Według tradycji Gelug oraz Sakja Madhjamaka dzieli się na dwie podszkoły:

1. Swatantrika
2. Prasangika

Swatantrika i Prasangika nazywane są również jako szkoły Rangtong ("Pustość Siebie"), w przeciwieństwie do Szentong ("Pustość Innego"). Jednak nie należy rozumieć tych dwóch szkół jak zaprzeczających sobie. Szentong służy jako antidotum, jeśli medytujący zbytnio przyzwyczaja się do negowania wszelkich doświadczeń i w efekcie nie dostrzega doskonałych właściwości dharmakaji. Z kolei rangtong jest konieczny wówczas, gdy adept niewłaściwie rozumie sposób, w jaki istnieje natura buddy, prawdziwa pustka, czy mądrość buddy. Więcej patrz artykuł Siunjata.

Źródło różnic:

Powyższe istotne różnice mają swoje źródło w odmiennym rozumieniu cyklu ostatnich nauk Buddy, który nazywa się Trzecim Obrotem Kołem Dharmy. Można to rozpatrzyć na przykładzie szkół Gelug i Kagju.

• W Pierwszym Obrocie Kołem Dharmy nauczanie Buddy ograniczało się do podstawowych nauk o 4 szlachetnych prawdach, prawie działań Karmy, splamieniach, "pustości" indywidualnego, niezależnego, trwałego "ja" i o Samsarze, świecie cierpień postrzeganym zmysłami, którego trzeba się wyrzec poprzez praktykę moralnej dyscypliny, medytacji i mądrości.

• W Drugim Obrocie Kołem Dharmy Budda nauczał doktryny tzw. Pustości (skt. Sunjata) od inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji. Nauki te odnoszą się do podszkół Madhjamaki: Swatantrika i Prasangika. Jednak Gelug uważa pogląd Prasangika za najwyższy pogląd o ostatecznym przekraczaniu poza wszelkie konceptualne wytwory, kładąc nacisk na autentyczne bezpośrednie doświadczenie pustości (Sunjata), które możliwe jest dopiero za pomocą innych metod tj. metod Wadżrajany poprzez praktykę Najwyższych Joga Tantr.

• W Trzecim Obrocie Kołem Dharmy Budda nauczał o Naturze Buddy. Są to nauki niewystępujące w pozostałych cyklach nauk Buddy ze względu na subtelną tematykę o naturze oświecenia. Według szkoły Gelug cykl tych nauk odpowiada naukom Czittamatra. Natomiast wg szkoły Kagyu cykl ten odpowiada podszkole Szentong, którą nazywają jako Wielka Madhjamaka, gdyż nie tylko tak jak inne podszkoły Madhjamaki ostatecznie naucza o wolności od konceptualnych wytworów, gdzie tylko się neguje mylne poglądy (zarzut Kagyu na temat Prasangika), ale również opisuje naturę umysłu jako wolną od konceptualnych wyworów (czyli "Pustość Innego"), podobnie na sposób jak to czynią tantry Wadżrajany.

Według Gelug i Kagyu jednymi z głównych dzieł Trzeciego Obrotu Kołem Dharmy są "Natura Buddy" i "Rozróżnienie zjawisk i czystej istoty" nauczane przez Majtreję poprzez Asangę. Wg szkoły Kagyu są to dzieła popierające Szentong, natomiast wg Gelug odpowiadają one naukom Czittamatra. Szentong w Kagyu opiera się na tych dziełach nie tylko negując mylne poglądy (jak to czyni Prasangika), ale również opisując naturę umysłu jako wolną od konceptualnych wywodów naturę Buddy. Gelug za to udowadnia, że Szentong to po prostu trochę inaczej rozumiana Czittamatra, a ostateczną nauką jednak jest Prasangika Madhjamaka, ale trochę inaczej rozumiana niż w Kagyu.

[edytuj] Zobacz też

• siunjata
• glosariusz buddyjski
• Pogląd szkoły Gelug w praktyce tantr Wadżrajany
• Wielka Madhjamaka szkoły Sakja
• Dwie prawdy

[edytuj] Bibliografia

• Khenpo Tsultrim Giamtso Rinpocze, Stopnie Medytacji Pustki, Marpa Translation Committee, Szczecin 1997
• Arya Maitreya, Khenpo Tsutrim Gyamtso Rinpocze, Buddha Nature: The Mahayana Uttaratantra Shastra with Commentary, Snow Lion Publications 2000
• Jim Scott. Maitreya's Distinguishing Phenomena and Pure Being: Commentary by Mipham, Snow Lion Publications 2004
• Khenpo Tsultrim Giamtso Rinpocze, Słońce mądrości, Marpa Translation Committee, Szczecin

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Anglojęzyczne archiwa dr. Alexa Berzina, [1] - Fundamentals of Tibetan Buddhism, Level 5: Analysis of the Mind and Reality