Eden (raj)
Z Wikipedii
Eden (hebr. Gan Eden, גןעדן "ogród rozkoszy"; sum. edin "nawodniony") - biblijny raj stworzony przez Boga dla pierwszych ludzi - Adama i Ewy. W ogrodzie ludzie wszystkiego mieli pod dostatkiem i z wszystkiego mogli korzystać, z wyjątkiem Drzewa Poznania Dobra i Zła, którego owoców nie mogli zrywać. Jednak Szatan pod postacią węża skusił Ewę do zerwania zakazanego owocu, który po skosztowaniu podała mężowi. Za ten akt nieposłuszeństwa wobec Boga zostali oboje wygnani z Edenu, którego od tej pory strzegły cheruby i wirujący ognisty miecz, aby nikt nie mógł zerwać owoców z drzewa życia.
[edytuj] Stworzenie Edenu
Według Biblii Raj był ogrodem, który Bóg wydzielił na Ziemi ze względu na jego wspaniałe warunki. Choć idealny i ukształtowany ręką Boską, istniał więc w rzeczywistym świecie. "I zasadził Bóg ogród w Edenie na wschodzie" (Rdz 2,8). Ogród został następnie zamknięty i wyizolowany od reszty ziem. Dzięki temu, że sam Bóg zwykł w nim przebywać, zyskał rangę sacrum. Eden był miejscem najwyżej stojącym w hierarchii miejsc świętych, jednak nie świątynią (jak sugeruje Kobielus, można go jedynie uznać za prototyp świątyni). Następnie Bóg stworzył człowieka: "I wziął Jahwe Bóg człowieka i umieścił go w ogrodzie w Edenie, aby go uprawiał i strzegł" (Rdz 2,13).
Położenie
Księga Rodzaju nie podaje wielu informacji na temat ogrodu Eden. Miał być uporządkowaną przestrzenią , w której wszystkie stworzenia żyły w harmonii. Wiadomo, że rosło tam wiele różnych drzew "miłych dla oka i smaczne owoce rodzące" (por. Rdz 2, 9). W środku ogrodu rosły drzewo życia i drzewo poznania.
W ogrodzie wypływała rzeka, nawadniająca go i dzieląca się na cztery odnogi: Piszon, Gichon, Chiddekel (Tygrys) i Eufrat. Rzeki kryjące się pod tymi nazwami były przedmiotem licznych spekulacji, nie wydaje się jednak, żeby rzeki te odpowiadały którymkolwiek z obecnie istniejących. Według biblijnej narracji w jakiś czas po wygnaniu z Edenu człowieka miał miejsce apokaliptyczny potop, który musiał znacząco zmienić pierwotną geografię Ziemi. Obecne rzeki Eufrat i Tygrys musiały więc ukształtować się już po potopie i – oprócz nazw – nie muszą mieć wiele wspólnego z oryginalnymi rzekami wypływającymi z Edenu. Ci, którzy przetrwali potop mogli nadawać znane sobie stare nazwy nowym miejscom, rzekom i regionom. Na podobnej zasadzie koloniści osiedlający się na nowych ziemiach nadawali stare nazwy, znane z ich pierwotnej ojczyzny, nowym miejscom. Przykładowo angielskiemu Newcastle odpowiada położone na australijskich antypodach Newcastle, swoje odpowiedniki w Nowym Świecie mają także np. Cambridge i Warszawa.
Tradycyjnie jednak położenie Edenu upatruje się gdzieś na Bliskim Wschodzie na terenach obecnego Iraku (Mezopotamia), Turcji (góry Taurus, dawniej Urartu), czy w północnym Iranie. W ostatnich latach brytyjski archeolog David Rohl twierdzi, że zidentyfikował pierwotne położenie raju w dolinie Tabriz, w północno-zachodnim Iranie. Eden miałby leżeć w obszarze wyznaczonym dziś przez rzeki: Eufrat-Murat, Araks, Kuzył Uzum, Tygrys. Są to okolice na południe od góry Ararat i w pobliżu jezior: Wan, Urmias, Sewan.
[edytuj] Eden jako raj
Słowo "raj" (*rajь 'raj' - irańskie por. awest. rāy ‘bogactwo, szczęście’), które chrześcijanie używają jako synonim ogrodu w Edenie, pochodzi z perskiego określenia paradis oznaczającego "ogród" lub "ogrodzone miejsce". Po raz pierwszy zostało użyte w Septuagincie w odniesieniu do ogrodu w Edenie. Według hebrajskiej tradycji utrata pierwotnego raju symbolizowała utratę obecności Boga w ludzkim doświadczeniu i dlatego odkupienie wyobrażano sobie jako odzyskanie raju, czy to na ziemi, czy w niebie.
Choć rajski ogród był początkowo miejscem na ziemi, można więc domniemywać, że został zniszczony podczas potopu, autorzy Nowego Testamentu zdają się sugerować, że został on po upadku człowieka zabrany z naszej rzeczywistości. Apostoł Paweł mówi w swoim liście, że gdy został uniesiony do "trzeciego nieba", znalazł się w raju (por. 2 Kor 12, 1-4), a według Łukasza Ewangelisty Jezus konając na krzyżu powiedział do łotra, że znajdą się w raju (por. Łk 23, 43).
Według żydowskiej tradycji Bóg albo przywróci kiedyś ogród w Edenie, albo nastąpi jego nowe stworzenie. Księga Apokalipsy stoi na drugim stanowisku: Stare stworzenie zostanie zastąpione Nowym Niebem i Nową Ziemią (wyrażenie "niebo i ziemia" oznaczało cały wszechświat) i rajem jeszcze piękniejszym niż pierwotne stworzenie (Ap 21,1-"Potem widziałem niebo nowe i ziemię nową. Bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia już przeminęły. Także morza już nie ma."). Niektóre wyznania nauczają, iż raj zostanie przywrócony na ziemi, po usunięciu nie całego stworzenia, ale z ziemi zła wraz z jego czynicielami. Opierają swoje poglądy na wielu wersetach ze Starego i Nowego Testamentu, np. Psalm 37:9-11:"Złoczyńcy bowiem wyginą, a ufający Jahwe posiądą ziemię. Jeszcze chwila, a nie będzie przestępcy: spojrzysz na jego miejsce, a już go nie będzie. Natomiast pokorni posiądą ziemię i będą się rozkoszować pokojem."; Psalm 37:29:"Sprawiedliwi posiądą ziemię i będą na niej przebywać na zawsze"; Mateusza 5:5: "Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię."; Mateusza 6:10: "Niech Twoja wola spełnia się na ziemi, tak jak i w niebie"; Apokalipsa 5:10:"I uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami, a będą królować na ziemi." (wersety z Psalmów, Ewangelii wg Mateusza i Apokalipsy przytoczone według Biblii Tysiąclecia,wyd. II i wyd. III popr.; wyrazy w cytatach kursywą wyróżnił autor edycji)
Ogród w Edenie funkcjonował jako paradygmat niezakłóconej więzi między Bogiem a ludźmi oraz między ludźmi a przyrodą, zerwanej po nieposłuszeństwie pierwszych ludzi.
Źródła:
1. Stanisław Kobielus, "Człowiek i ogród rajski w kulturze religijnej średniowiecza", Warszawa 1997.
2. Craig S. Keener, "Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu", VOCATIO, Warszawa 2004.
