Biblia Tysiąclecia

Z Wikipedii

Biblia Tysiąclecia
Pełna nazwa	Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia
Inne nazwy	„Tysiąclatka”, Biblia Tyniecka
Skrót(y)	BT
Kanon	Katolicki
Język	Polski
Opublikowanie kompletnego przekładu	1965 (wydanie I)
Księgi deuterokanoniczne	Tobiasza, Judyty, 1 Machabejska, 2 Machabejska, Mądrości, Mądrość Syracha, Barucha
Wydawca	Wydawnictwo Pallottinum
Przynależność religijna	Katolicyzm
Wersja online	http://online.biblia.pl/
Księga Rodzaju (1 Mojżeszowa) 1:1-3
Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość.
Ewangelia Jana 3:16
Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne.

Biblia Tysiąclecia – tłumaczenie Biblii z języków oryginalnych zainicjowane przez opactwo benedyktynów tynieckich z Krakowa, wydane przez Pallottinum. Tłumaczenie katolickie, pierwsze polskie tłumaczenie całej Biblii zrywające z tradycyjnym językiem biblijnym.

Tłumaczenie obejmuje pełny kanon katolicki, dotychczas ukazało się pięć jego wydań.

Spis treści 1 Język tłumaczenia 2 Źródła tłumaczenia 3 Tekst liturgiczny 4 Tłumacze poszczególnych ksiąg 5 Spis ksiąg, sigla 5.1 Stary Testament 5.2 Nowy Testament 6 Wydania 7 Ciekawostki 8 Przypisy 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Język tłumaczenia

Według informacji we wstępie do pierwszego wydania, celem kolegium redakcyjnego było uzyskanie współczesnego języka literackiego, odmiennego od tradycyjnego języka Biblii Wujka. Wyjaśniano to następująco:

Zapytywana ostatnio w sprawie przekładów biblijnych Stolica Apostolska wyrażała życzenie, by w nich stosować dzisiejszy nowoczesny język literacki: Toteż, kontynuując próby poczynione już u nas w kraju, postanowiliśmy - nie bez pewnego lęku i żalu - świadomie odstąpić od czcigodnej tradycji Wujkowej, gdy idzie o słownictwo i styl, zachowując jednak jego najgłębszą zasadę - dostojeństwo godne tekstu natchnionego. Pisarze święci stosowali język nie archaiczny, lecz sobie współczesny. Taki też język niech trafia do dzisiejszego słuchacza i czytelnika, dla którego pewien archaizm formy łatwo może z sobą nieść sugestię, że w Piśmie św. mowa jest tylko o czcigodnych zabytkach przeszłości.^[1]

W praktyce do wydania IV widoczne były różnice w stylu między poszczególnymi księgami, tłumaczonymi przez różne osoby i co najmniej w niektórych księgach trudno mówić o współczesnym języku literackim. Styl był poprawiany i ujednolicany w kolejnych wydaniach, a niektóre księgi były tłumaczone na nowo (na przykład Księga Psalmów).

Pierwsze wydanie przekładu spotkało się z krytyką części biblistów, np. ks. Eugeniusz Dąbrowski użył określenia "Biblia tysiąca błędów".

Niejasności językowe poprawiano w kolejnych wydaniach, były one też bodźcem do rozwijania innych przekładów katolickich, takich jak Biblia Poznańska i Biblia Warszawsko-Praska.

Spotyka się twierdzenia, że główne wady pierwszego wydania Biblii Tysiąclecia wynikały ze słabego poziomu polskiej biblistyki w owym czasie, że nieznane były nowe odkrycia w dziedzinie znaczenia niektórych pojęć i wyrażeń (szczególnie semityzmów). Jednak takie stanowisko nie jest uzasadnione: 10 lat po ukończeniu I wydania Biblii Tysiąclecia ukończone zostały dwa tłumaczenia Biblii: protestancka Biblia Warszawska i katolicka Biblia Poznańska. Praca nad tymi dwoma przekładami była dokonywana latami, a one same nie wymagały poważnych rewizji.

[edytuj] Źródła tłumaczenia

Pierwsze wydanie (z 1965) korzystało z następujących edycji tekstów oryginalnych:

• Do tekstu hebrajskiego (i fragmentów aramejskich) ST: Biblia Hebraica, ed. R. Kittel, A. Alt, O. Eissfeldt, Stuttgart 1945, 2 tomy - z uwzględnieniem odkryć w Qumran.
• Do tekstu greckiego ST: Septuaginta..., ed: A. Rahlfs, Stuttgart 1943, 2 tomy.
• Do tekstu greckiego NT: Novum Testamentum Graece at Latine, ed. A. Merk, Romae 1951.^[1]

W późniejszych wydaniach wykorzystywano nowsze wersje powyższych opracowań, przy czym dla tekstu greckiego NT korzystano także z The Greek New Testament, edited by K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B.M. Metzger, A. Wikgren.

Według noty na pierwszych stronach, tłumaczenia dokonano z języków oryginalnych, jednak ks. Eugeniusz Dąbrowski w swoim tekście krytycznym poświęconym Biblii Tysiąclecia pisał o olbrzymim wpływie francuskiej Biblii Jerozolimskiej na polski tekst Biblii Tysiąclecia. Wg Dąbrowskiego wiele fragmentów Starego Testamentu przetłumaczono nie z hebrajskiego, a właśnie z francuskiego. Na dodatek, tłumacze czasami nie znali na tyle języka francuskiego, aby poprawnie przełożyć niektóre wieloznaczne terminy francuskie na język polski. Dąbrowski podaje przykład z księgi Ezechiela. Nagłówek w rozdziale 3 tej księgi: "Avant le siege de Jérusalem" został przetłumaczony jako "Przed stolicą w Jerozolimie", podczas gdy znaczy naprawdę "Przed oblężeniem Jerozolimy"^[2]. Krytyka ta dotyczyła jednak tylko pierwszego wydania Biblii Tysiąclecia, w następnych (szczególnie 3 i 5) nastąpiły znaczne zmiany.

Michał Wojciechowski wyjaśniał tę sprawę następująco : "Pierwsze wydanie Biblii Tysiąclecia spotkało się z pewną krytyką. Oprócz pojedynczych niedociągnięć zauważono korzystanie z przekładu francuskiego Biblii Jerozolimskiej. Jeśli nawet niektórzy tłumacze sięgali do niej zbyt często, samego wzorowania się na niej nie należy uważać za wadę. Gdy powstawała Biblia Tysiąclecia, Biblia Jerozolimska była właściwie jedynym nowoczesnym naukowym przekładem całego Pisma Świętego, i to nie tylko w świecie katolickim"^[3].

[edytuj] Tekst liturgiczny

Biblia Tysiąclecia jest oficjalnym tłumaczeniem liturgicznym Kościoła katolickiego w Polsce. W lekcjonarzu i ewangeliarzu są zawarte teksty z 2. wydania przekładu.

Psalmy używane w liturgii mszalnej i brewiarzowej nieco się różnią od przekładu Biblii Tysiąclecia. Zostały one dla tego celu przystosowane tak, by można było je śpiewać. Tej adaptacji dokonał o. Placyd Galiński, benedyktyn z Tyńca, i poeta Marek Skwarnicki^[4].

W wywiadzie udzielonym we wrześniu 2007, podczas 45. Sympozjum Biblistów Polskich w Pelplinie, ks. Waldemar Chrostowski przyznał, że istnieje potrzeba nowego tłumaczenia Pisma Świętego, które być może w jakiejś perspektywie czasowej zastąpi tłumaczenie Biblii Tysiąclecia obecnie używanej w liturgii.^[5]

[edytuj] Tłumacze poszczególnych ksiąg

• ks. Czesław Jakubiec: Rodzaju
• ks. Stanisław Łach: Wyjścia, List do Hebrajczyków
• ks. Jerzy Wirszyłło: Kapłańska
• o. Stanisław Stańczyk CSsR: Liczb, Ozeasza, Habakuka
• ks. Władysław Borowski CRL: Powtórzonego Prawa, Hioba, Przysłów, Lamentacje
• bp. Henryk Strąkowski: Jozuego
• ks. Jan Drozd: Sędziów, Ezechiela, Ewangelia wg św. Jana
• ks. Stanisław Kur: Rut
• ks. Jan Łach: 1 Samuela, 2 Samuela
• ks. Piotr Szpilewicz: 1 Królewska
• ks. Feliks Szreder CR: 2 Królewska
• ks. Piotr Szefler: 1 Kronik, Micheasza
• ks. Konrad Gąsiorowski: 2 Kronik
• ks. Paweł Nowicki: Ezdrasza, Nehemiasza
• ks. Stanisław Grzybek: Estery, Tobiasza, Judyty
• ks. Feliks Gryglewicz: 1 Machabejska, 2 Machabejska, 1. List św. Piotra, 2. List św. Piotra, List Judy
• ks. Lech Stachowiak: Psalmy, Jeremiasza, Daniela, List św. Jakuba
• o. Augustyn Jankowski OSB: Psalmy, List do Efezjan, List do Filipian, List do Kolosan, List do Filemona, Apokalipsa świętego Jana
• ks. Konrad Marklowski: Koheleta
• o. Piotr Rostworowski ECMC: Pieśń nad pieśniami
• ks. Stanisław Papier: Mądrości
• o. Karol Winiarski CSsR: Syracha, Barucha
• o. Józef Paściak OP: Izajasza
• ks. Ludwik Stefaniak: Joela, 1. List do Tesaloniczan, 2. List do Tesaloniczan
• ks. Zbigniew Kaznowski: Amosa
• ks. Edward Zawiszewski: Abdiasza
• ks. Józef Homerski: Jonasza
• ks. Walerian Szubzda: Nahuma, Sofoniasza
• ks. Michał Peter: Aggeusza, Malachiasza
• ks. Franciszek Myszka: Zachariasza
• o. Walenty Prokulski SI: Ewangelia wg św. Mateusza, Ewangelia wg św. Marka, Ewangelia wg św. Łukasza
• ks. Marian Wolniewicz: Dzieje Apostolskie
• ks. Felicjan Kłoniecki: List do Rzymian, List do Galatów
• ks. Kazimierz Romaniuk: 1. List do Koryntian, 2. List do Koryntian
• ks. Wawrzyniec Gnutek: 1. List do Tymoteusza, 2. List do Tymoteusza
• o. Zdzisław Rzeszutek OFMCap.: List do Tytusa
• ks. Władysław Smereka: 1. List św. Jana, 2. List św. Jana, 3. List św. Jana

(spis dotyczy wydania IV, oprac. na podstawie strony Biblia Online)

[edytuj] Spis ksiąg, sigla

[edytuj] Stary Testament

Lp.	Tytuł księgi	Sigla
1.	Księga Rodzaju	Rdz
2.	Księga Wyjścia	Wj
3.	Księga Kapłańska	Kpł
4.	Księga Liczb	Lb
5.	Księga Powtórzonego Prawa	Pwt
6.	Księga Jozuego	Joz
7.	Księga Sędziów	Sdz
8.	Księga Rut	Rt
9.	1 Księga Samuela	1 Sm
10.	2 Księga Samuela	2 Sm
11.	1 Księga Królewska	1 Krl
12.	2 Księga Królewska	2 Krl
13.	1 Księga Kronik	1 Krn
14.	2 Księga Kronik	2 Krn
15.	Księga Ezdrasza	Ezd
16.	Księga Nehemiasza	Ne
17.	Księga Tobiasza	Tb
18.	Księga Judyty	Jdt
19.	Księga Estery	Est
20.	1 Księga Machabejska	1 Mch
21.	2 Księga Machabejska	2 Mch
22.	Księga Hioba	Hi
23.	Księga Psalmów	Ps
24.	Księga Przysłów	Prz
25.	Księga Koheleta	Koh
26.	Pieśń nad pieśniami	PnP
27.	Księga Mądrości	Mdr
28.	Mądrość Syracha	Syr
29.	Księga Izajasza	Iz
30.	Księga Jeremiasza	Jr
31.	Lamentacje Jeremiasza	Lm
32.	Księga Barucha	Ba
33.	Księga Ezechiela	Ez
34.	Księga Daniela	Dn
35.	Księga Ozeasza	Oz
36.	Księga Joela	Jl
37.	Księga Amosa	Am
38.	Księga Abdiasza	Ab
39.	Księga Jonasza	Jon
40.	Księga Micheasza	Mi
41.	Księga Nahuma	Na
42.	Księga Habakuka	Ha
43.	Księga Sofoniasza	So
44.	Księga Aggeusza	Ag
45.	Księga Zachariasza	Za
46.	Księga Malachiasza	Ml

[edytuj] Nowy Testament

Lp.	Tytuł księgi	Sigla
1.	Ewangelia wg św. Mateusza	Mt
2.	Ewangelia wg św. Marka	Mk
3.	Ewangelia wg św. Łukasza	Łk
4.	Ewangelia wg św. Jana	J
5.	Dzieje Apostolskie	Dz
6.	List do Rzymian	Rz
7.	1 List do Koryntian	1 Kor
8.	2 List do Koryntian	2 Kor
9.	List do Galatów	Ga
10.	List do Efezjan	Ef
11.	List do Filipian	Flp
12.	List do Kolosan	Kol
13.	1 List do Tesaloniczan	1 Tes
14.	2 List do Tesaloniczan	2 Tes
15.	1 List do Tymoteusza	1 Tm
16.	2 List do Tymoteusza	2 Tm
17.	List do Tytusa	Tt
18.	List do Filemona	Flm
19.	List do Hebrajczyków	Hbr
20.	List św. Jakuba	Jk
21.	1 List św. Piotra	1 P
22.	2 List św. Piotra	2 P
23.	1 List św. Jana	1 J
24.	2 List św. Jana	2 J
25.	3 List św. Jana	3 J
26.	List św. Judy	Jud
27.	Apokalipsa św. Jana	Ap

[edytuj] Wydania

1. 1965
2. 1971
3. 1976
4. 1983 (faktycznie reprint wydania 3.)
5. 1999 (ukazywały się też publikacje z tekstem V wydania NT i IV wydania ST)

Drugie wydanie (1971) zawierało znaczne zmiany stylistyczne, a niektóre księgi: Jeremiasza, Daniela i Psalmów, zostały na nowo przełożone przez innych tłumaczy.^[6]

Począwszy od wydania trzeciego (1976), w wielu miejscach tłumaczenie hebr. imienia Boga JHWH zostało zmienione z "Jahwe" na "Pan".

[edytuj] Ciekawostki

• Do czasu wydania Przekładu Nowego Świata (1994/1997), polscy Świadkowie Jehowy korzystali z Biblii Tysiąclecia, ale wyłącznie z wydań I i II, tam bowiem zachowano imię Boże "Jahwe".
• Księgi deuterokanoniczne z Biblii Tysiąclecia przedrukowane są jako dodatek w niektórych wydaniach polskich Biblii protestanckich.
• Biblia Tysiąclecia była ulubionym przekładem Jana Pawła II, który wykorzystywał ją do przygotowania swoich pism w języku polskim.
• Łączny nakład Biblii Tysiąclecia osiągnął do 2000 r. ok. 4 milionów egzemplarzy, głównie w przedrukach nieautoryzowanych ^[3].
• Od listopada 2006 nakładem wydawnictwa Hachette co dwa tygodnie ukazują się kolejne księgi Biblii Tysiąclecia ilustrowane obrazami. Dostępne są w prenumeracie oraz kioskach.^[7]

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Polskie przekłady Biblii
• Biblia Jerozolimska
• Tetragram JHWH w przekładach Biblii

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Biblia Tysiąclecia wyd. IV - oficjalne wydanie online (2003)
• Biblia Tysiąclecia wyd. IV - starsza wersja wydania online (1998) (zawiera wstępy, słownik i mapy, których nie ma w nowszej wersji)
• Adam Małaszewski - O błędach w przekładzie tzw. Biblii Tysiąclecia