Filipów (województwo podlaskie)
Z Wikipedii
Współrzędne: 54°10'50" N 22°37'15" E
| Filipów | |||
|
|||
| Województwo | podlaskie | ||
| Powiat | suwalski | ||
| Gmina | Filipów | ||
| Sołtys | Wiesława Czereszko | ||
| Położenie | 54° 10' 50'' N 22° 37' 15'' E |
||
| Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności |
1814 |
||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
87 | ||
| Tablice rejestracyjne | BSU | ||
|
Położenie na mapie Polski
  Filipów
|
|||
 |
|||
Filipów – duża wieś (niegdyś miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, w gminie Filipów przy drodze wojewódzkiej nr 652 .
Jest siedzibą gminy Filipów. Obejmuje cztery sołectwa: Filipów Pierwszy, Filipów Drugi, Filipów Trzeci i Filipów Czwarty.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
 |
|
|
Spis treści |
[edytuj] Geografia
Filipów jest położony w obrębie Pojezierza Zachodniosuwalskiego, na wzgórzach prawego brzegu rzeki Rospudy. W okolicy znajduje się dużo jezior rynnowych: Kamienne, Rospuda Filipowska, Długie, Garbaś.
Unikalną cechą okolic Filipowa jest posiadanie własnej, lokalnej gwary.
[edytuj] Historia
Wieś została założona w głębi puszczy pojaćwieskiej w początkach XVI wieku przez bojarów litewskich, braci Szembelów, i początkowo nosiła nazwę Szembelowo.
Filipów był jednym z pierwszych miast w tej części kraju. Prawa miejskie (tzw. magdeburskie) otrzymał w 1570 roku za panowania Zygmunta Augusta. Na mocy przywileju królewskiego miasto otrzymało:
- herb z przedstawieniem raka
- prawo do trzech jarmarków rocznie
- prawo do cotygodniowego targu (w każdy poniedziałek)
- zwolnienie mieszczan od opłat: prętowego, pomiernego i targowego. Dochód z tego ostatniego miał być przeznaczony na budowę ratusza.
Około 1578 z miasta i okolic utworzono starostwo niegrodowe. Pierwszym starostą był Aleksander Gwagin, z pochodzenia Włoch, autor Kroniki sarmackiej; kolejnym - Krzysztof Morsztyn, mieszczanin krakowski. W tym samym czasie, z inicjatywy lekarza królewskiego Mikołaja Bucellego, założono też w Filipowie gimnazjum, zatwierdzone przez Stefana Batorego.
W okresie swego największego rozkwitu miasto, wraz z przyległymi koloniami, po których do dzisiaj zachowały się nazwy Filipów II, Filipów III, Filipów IV, liczyło około 6000 mieszkańców. Trzon populacji stanowili osadnicy z Mazowsza, którzy zasiedlili opustoszałe po krzyżackiej eksterminacji ziemie Jaćwingów. Byli również inni, nawet z bardzo odległych stron pochodzący, osadnicy: trochę Niemców i Litwinów, średniej wielkości społeczność żydowska, a także spore skupisko Holendrów, po których pozostała dziś nazwa ulicy: Olendry.
Filipów dwukrotnie w historii był silnym ośrodkiem reform religijnych. U zarania swego istnienia w formie miasta stanowił mocne centrum arian, czyli braci polskich. Starosta Krzysztof Morsztyn gościł tu Fausta Socyna, włoskiego teologa, twórcy socynianizmu. Około 1585 powstał w Filipowie zbór. W 1608 urodził się tu najwybitniejszy myśliciel arianizmu, Andrzej Wiszowaty. Później, w początkach XX wieku był Filipów mocnym siedliskiem Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, czego pozostałością jest dzisiaj cmentarz mariawicki, położony naprzeciw katolickiego oraz działka, na której znajdują sie pozostałości po spalonej kaplicy. Miejsce to nie zostało zapomniane przez Kościół Starokatolicki Mariawitów, gdyż corocznie w wakacje organizowane są na niej obozy w celu uprzątnięcia posesji.
Rozwój Filipowa został zahamowany w 1635 skutkiem wielkiego pożaru. Kolejne zniszczenia przyniosła przegrana przez wojska polskie bitwa pod Filipowem w 1656, w czasie potopu szwedzkiego. Wkrótce potem w mieście wybuchły zarazy, które zdziesiątkowały ludność.
Po ostatnim rozbiorze Filipów znajdował się kolejno w zaborze pruskim, Księstwie Warszawskim (od 1807) i Królestwie Polskim (od 1812). W 1870, dokładnie 300 lat po otrzymaniu praw miejskich, został zdegradowany do statusu wsi przez okupacyjne władze carskie, w odwecie za liczny udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.
Pod koniec XIX wieku Filipów był ośrodkiem przemysłu włókienniczego i ruchliwym punktem granicznym (dzięki eksportowi towarów do Prus). W czasie II wojny światowej został w 90% zniszczony.
W Filipowie urodził się Władysław Filipkowski - Cis, Janka (ur. 1 maja 1892 w Filipowie, zm. 17 kwietnia 1950 w Pieńsku koło Zgorzelca) - pułkownik (tytularny generał brygady), Wojska Polskiego
[edytuj] Zabytki
- zachowany szesnastowieczny miejski układ przestrzenny, z prostokątnym rynkiem
- klasycystyczny kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP. Pierwotnie pochodził z XVI wieku, po pożarach wielokrotnie odbudowywany i przebudowywany. Obecny wygląd zawdzięcza przebudowie z lat 1841-42, wykonanej na podstawie prac Piotra Aignera. Wewnątrz kościoła barokowy ołtarz główny z połowy XVII wieku.
- cmentarz żydowski.
[edytuj] Bibliografia
- Zygmunt Filipowicz, 1980, Suwalszczyzna. Panorama turystyczna, Warszawa, Krajowa Agencja Wydawnicza, ss. 48-50
- Lechosław Herz, 1983, Pojezierze Suwalskie, Warszawa, Wyd. PTTK "Kraj", s. 54-55
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
