Finck von Finckenstein

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy rodziny magnackiej. Zobacz też: Finckenstein (Kamieniec) - przedwojenna nazwa wsi w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. iławskim, w gminie Susz należącej do Finckensteinów.

Rodzina Finckensteinów - najbogatsza rodzina Prus Wschodnich

Finke (herb szlachecki)^[1]

Rodzina Finckensteinów w 1940 r.

Portrety rodowe w pałacu w Kamieńcu

Herb Finckensteinów na kościele w Kamieńcu

Finckensteinowie to stary ród hrabiowski w Prusach Wschodnich, wywodzili swoje pochodzenie od Prusów. Finckensteinowie pochodzili z Zurychu, gdzie byli znani wówczas w XII-XV w. jako Finckowie. Jedna z gałęzi rodu osiedliła się wówczas w Tyrolu (wówczas Karyntii). Założycielem linii pruskiej był Konrad, który w 1130 r. przyjął służbę u Krzyżaków. Część rodu, żyjąca w Karyntii (wówczas Prusach) nazwała swoje siedziby Finckenstein lub Finckenberg, stąd potem pochodziły ich nazwiska. Istniała jeszcze jedna gałąź Fincków – Von Auersberg. Majątki Finckensteinów koncentrowały się w Prusach Górnych, w starostwach iławskim, ostródzkim i dąbrówieńskim. Już w II poł. XVII w. byli potentatami i właścicielami trzech miast wraz z dziedzicznymi urzędami w Szymbarku, Dąbrównie i Iławie, zdecydowanie dominowali w XIX w., ich majątki w Szymbarku, Szymonowie, Jaśkowie i Lasecznie obejmowały wówczas powierzchnię ok. 14 tys. ha, z czego znaczna część (ok. 10 tys. ha) leżała na terenie starostwa iławskiego. Proces koncentracji majątków ziemskich w rękach tego rodu trwał od II poł. XVI w. Feliks Finck von Finckenstein w 1572 r. odkupił od Oelsnitzów dziedziczne starostwo w Dąbrównie, a potem iławskie od upadających Kreytzenów. Największe nabytki stały się ich udziałem na przełomie XVII i XVIII w. – w 1693 r. Ernst Finck von Finckenstein kupił od Wallenrodów Gardzień, w 1699 r. część Szymbarka od Polentzów i w 1705 r. Habersdorf od Eulenburgów.

W XVIII w. wydzieliły się linie Finckensteinów: starsza (na Finkenstein) i młodsza (na Szymbarku i Dąbrównie). Wzrostowi majątkowemu towarzyszyła kariera urzędnicza. Albrecht Konrad, ze starszej linii Finckensteinów, służył najpierw w armii holenderskiej (1676), a potem francuskiej. W 1689 r. podjął służbę wojskową w Brandenburgii w randze majora. Awansował stopniowo, by zostać feldmarszałkiem. Prowadził w latach 1706 i 1709 kampanie w Niderlandach, uczestniczył w zdobyciu Tournay i bitwie pod Malplaquet. Od 1717 r. był gubernatorem Kłajpedy, potem także Piławy, sprawował również naczelną komendę nad armią w Prusach. Spośród sześciorga dzieci, które dożyły dorosłego wieku, najwybitniejszym okazał się Karol Wilhelm, dyplomata i polityk, poseł w Sztokholmie, Kopenhadze, Londynie i Sankt Petersburgu, od 1749 r. Kabinettsminister króla pruskiego Fryderyka II. Spośród Finckensteinów do znacznych godności w Prusach doszli także że Georg Christoph Finckenstein (1632-1697), nadburgrabia od 1690 r. i Karol Friedrich Finckenstein (1743-1803), prezydent sądu krajowego w Kwidzynie, najwyższego sądu w prowincji Prusy Zachodnie.

[edytuj] Posiadłości

Od pewnego momentu wysiłki, nastawione dotychczas na powiększanie posiadłości, skierowały się na zabezpieczanie stanu majątkowego. Stosunkowo najwcześniej podjęli je Dohnowie, których dobra liczące łącznie 1348 łanów ziemi uprawnej pozwalają określić dla połowy XVII w. jako najbogatszych w Prusach Książęcych. W latach 1621, 1624 i 1652 zawarli oni na zjazdach rodzinnych pacta familiae, ustanawiające wspólną kasę rodową, archiwum w Morągu, spłatę wian córek w formie pieniężnej oraz niepodzielność latyfundium złożonego z pięciu kluczy w Ławkach, Słobitach, Karwinach, Gładyszach i Markowie. W 1699 r. Ernst von Finckenstein zastrzegł w testamencie prawo do dziedziczenia tylko męskim liniom rodu. Inną praktyką było ustanawianie majoratów (fideikomisów, ordynacji), rodzinnych fundacji, oddających administrację majątku w ręce jednego, najczęściej najstarszego przedstawiciela. Uczynili tak Lehndorffowie i Schwerinowie.

Podkreśleniem ustabilizowanej pozycji społecznej i majątkowej rodu, zaakcentowaniem przynależności do elity, a przy tym wyrazem możliwości finansowych była jego siedziba. Nowe budowle, wzniesione przez uznanych architektów, naśladujące rodowe siedziby francuskie lub włoskie i stanowiące dzieła sztuki, górowały nad domami średniej szlachty. Wnętrza ozdobione portretami żyjących i zmarłych wybitnych członków rodu, zawierającymi też informacje o ich zasługach, sprawowanych urzędach i koligacjach, stanowiły swoisty panteon wielkości i sławy właściciela. W tym dążeniu do wyróżnienia się poszczególnych rodzin tkwiła ich własna świadomość przynależności do warstwy wyższej stanu uprzywilejowanego, samookreślenie się jako magnata.

Pałac w Kamieńcu Suskim przed II wojną światową, należący do Finckensteinów

Pierwsze pałace rodowe w Prusach Książęcych powstały późno w porównaniu do innych krajów europejskich. Wprawdzie już w końcu XVI w. lub w I poł. XVII w. słyszymy o dworach obronnych Dohnów w Morągu, Słobitach i Mrągowie oraz Lehndorffów w Sztynorcie, lecz ich rozbudowa w stylu barokowym przypadła dopiero na pocz. XVIII w. W tym samym czasie powstały także pałace Dohnów w Gładyszach, Karwinach, Kwintajnach i Ławkach, a także Eulenburgów w Galinach, Groebenów w Łabędniku i Ponarach, Doenhoffów w Drogoszach, Hoverbecków w Nakomiadach, nieco wcześniej, bo w ostatnich latach XVII w. Finckensteinów w Dąbrównie i Tettauów w Tolko.

Przypisy

↑ Niemieckie herbarze podają częściej herb Fincków w wersji na błękinym polu. Wersja hrabiowska herbu jest pięciopolowa, z herbem rodowym w tarczy sercowej, w polu 1 i 4, czerwonym na srebrym pasie błekitny lew wspięty, w polach 2 i 3, błękitnych, złota korona o trzech fleuronach i dwóch perłach.

[edytuj] Znani członkowie rodu

Albrecht Konrad Finck von Finckenstein

Albert Fryderyk Finckenstein, starosta iławski, pochowany w krypcie kościoła p.w. Przemienienia Pańskiego w Iławie
Albrecht Finck von Finckenstein (?-1618)
Albrecht Alexander Otto Graf Finck von Finckenstein (1859-1936)
Albrecht Konrad Graf Finck von Finckenstein (1660-1735)
Bernhard Gustav Graf Finck von Finckenstein (1863-1845)
Björn von Finckenstein (ur. 1958)
Elisabeth Finck von Finckenstein (1831-1862)
Ernst Friedrich Graf Finck von Finckenstein (1698-1753) (dziedziczny starosta Dąbrówna i Iławy, szambelan dworu książęcego. W marcu 1699 nabył zamek w Szymbarku. W 1675 kupił podiławskie wsie Rudzienice k. Iławy)
Eva Gräfin Finck von Finckenstein (1903-1994)
Friedrich Ludwig Graf Finck von Finckenstein (1709-1785)
Friedrich Ludwig Karl Graf Finck von Finckenstein (1745-1818)
Friedrich Wilhelm Graf Finck von Finckenstein (1702-1741) [1]
Georg Konrad Finck von Finckenstein - starosta morąski. Wraz z Andreasem Köhne był założycielem Towarzystwa Fizyczno-Ekonomicznego, przeniesionego później do Królewca). Obelisk poświęcony jego osobie znajdował się do 1945 r. przed pałacem Dohnów w Morągu
Georg Wilhelm Ernst Finck von Finckenstein (1833-1882)
Karl August Graf Finck von Finckenstein (1835-1915)
Karl Bonaventura Graf Finck von Finckenstein (1794-1865)
Karl Friedrich Ludwig Albrecht Graf Finck von Finckenstein (1743-1803)
Karl Friedrich Johannes Finck von Finckenstein (1824-1905)
Karl Wilhelm Finck von Finckenstein (1714-1800)
Konrad Wilhelm Graf Finck von Finckenstein (1862-1939)
Wilhelm Leopold Friedrich Graf Finck von Finckenstein (1792-1877)
Wilhelmine Finck von Finckenstein (1827-1895)

[edytuj] Źródła

Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, 2001. Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich. Dobra utracone czy ocalone? (wydanie III poszerzone i uzupełnione). Wyd. Studio Arta, Olsztyn.
Stanisław Achremczyk, 2005. Iława – dzieje miasta 1305-2005. Wyd. Wers, Olsztyn.
"Iława 1305-2005, Siedemset lat dziejów", Stanisław Achremczyk, Olsztyn 2006, ISBN 83-97643-39-4.