Fort P Twierdzy Warszawa

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy jednego z fortów Twierdzy Warszawa. Zobacz też: artykuł o rejonie miasta o podobnej nazwie.

Jedna z prochowni (schronów amunicyjnych) Fortu P

Fort Bema

Zwieńczenie szybów wentylacyjnych

Fort "P" (ros. "П") - "Parysów" (od 1921 r. Fort "Bema") - fort pierścienia wewnętrznego Twierdzy Warszawa, zbudowany w latach 1886-1890 XIX wieku.

[edytuj] Historia

Ziemno-ceglany, dwuwałowy, z rowem wodnym. Ze względu na wysoki poziom wody gruntowej zrezygnowano z budowy kaponier. Część czołowa fortu (o narysie pięciobocznym) posiada dwa wały: niższy (zewnętrzny) ze stanowiskami piechoty i wyższy (wewnętrzny) ze stanowiskami artylerii. Na wale artylerii - w osi oraz u styku czół i barków - schrony pogotowia. Pod czołowymi odcinkami wału artylerii dwuskrzydłowe koszary z pięcioma poternami do drogi międzywałowej. W części tylnej fortu (o narysie odwróconego trapezu, osłoniętej wałem ze stanowiskami piechoty) trzy magazyny (prochownia, skład pocisków i laboratorium) oraz dwie drewniane szopy. Wjazd do fortu przez stały most żelazny w szyi, zachowany do dziś.

W 1889 r. na północny wschód od fortu wzniesiono wał piechoty o narysie łamanym, poprzedzony suchym rowem. Drugi wał, o narysie liniowym i bez rowu, biegł na południowy zachód od fortu. Po kasacji twierdzy budowle przygotowano do wysadzenia poprzez wykucie nisz na miny. Prawdopodobnie wtedy uległy zniszczeniu poterna i schron pogotowia na styku prawego czoła i prawego barku. W latach 1924-1939 fort użytkowany był przez Wytwórnię Amunicji Nr 1, produkująca około 2,3 mln. sztuk amunicji miesięcznie. Na dziedzińcu i przedpolu wzniesiono budynki magazynowe, rów przecięto trzema groblami. Zniwelowano fragment wałów na prawym barku, wały wewnętrzne oraz wał piechoty na południowy zachód od fortu.

W 1939 r. fortu bronił 1. Batalion 144. Pułku Piechoty, którego dowódcą był mjr Bronisław Wadas. Fort, mimo licznych ataków niemieckich, został utrzymany aż do kapitulacji Warszawy. W latach 1940-1944 znajdowały się tu niemieckie magazyny uzbrojenia (wokół nich zbudowano szereg murowanych schronów wartowniczych), które były celem ataków polskiego ruchu oporu. Po zakończeniu wojny funkcjonował tu obóz jeńców niemieckich. W latach 1950-1978 fort należał do zaplecza lotniska wojskowego na Bemowie (zniwelowano wschodnią część wału szyi), następnie do Centralnego Wojskowego Klubu Sportowego „Legia”.

W 1999 r. Fort "Bema" i przyległy obszar przejął Urząd Gminy Warszawa-Bemowo, który przeznaczył zabudowania fortu na centrum rekreacyjno-wypoczynkowe, a jego „zieloną” otulinę - pod zabudowę mieszkaniową. Fort uznawany był wtedy za jeden z najlepiej zachowanych i najciekawszych elementów Twierdzy Warszawa, mimo wtórnego zadrzewienia, silnego zanieczyszczenia wody w rowie oraz licznych uszkodzeń wałów i nasypów (powstałych w wyniku budowy rowerowego toru przełajowego). W prawym skrzydle koszar rozpoczęła nielegalną działalność firma „Centrum Folkloru–Piknik”, pozostałe budowle były wielokrotnie dewastowane.

Od 2002 r. trwały prace - niezbyt fortunnie prowadzone - zmierzające do przekształcenia tego obiektu na park miejski. Niestety, kosztowne działania władz samorządowych nie zawsze są zgodne z zasadami ochrony zabytków. Podczas prac remontowych zasypano odcinek rowu międzyfortowego, zniekształcono profile nasypów na magazynach i profil rowu. Na koronie wału piechoty poprowadzono ścieżki z tzw. kostki Bauma, a także zbudowano żelbetowy mur oporowy przy jednej z przypadkowo wytyczonych ścieżek i nowy mostek nie mający związku z fortyfikacjami. Pomimo renowacji fort odwiedzany jest głównie przez okolicznych mieszkańców.

[edytuj] Bibliografia

Boguszewski Przemysław, "Problemy zagospodarowania fortyfikacji na terenie Warszawy", [w:] „Twierdza Głogów. Zagospodarowanie budowli obronnych w Polsce. Materiały z konferencji naukowej”, Głogów 2004.
Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2002. ISBN 8311093563.
Stanisław Łagowski: Szlakiem twierdz i ufortyfikowanych przedmości. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2005. ISBN 83-88773-96-8.