Gmina Bircza

Gmina Bircza w obecnym kształcie powstała po II wojnie światowej. Od średniowiecza część obszaru gminy należała do ziemi przemyskiej, a część do ziemi sanockiej – ^[1].

W czasie II Rzeczypospolitej miejscowości leżące na terenie obecnej gminy Bircza należały do powiatu dobromilskiego województwa lwowskiego.

12 września 1939 r. 17 pułk piechoty im. „Ziemi Rzeszowskiej” pod dowództwem pułk. dypl. Beniamina Kotarby po zajęciu Borownicy natknął się na Niemców, którzy postanowili odbić wieś. Walki wybuchły na wzgórzu nad Czarnym Potokiem niedaleko Borownicy. Po bohaterskiej bitwie pułk został rozbity. W walce zginęło kilkudziesięciu żołnierzy wraz z dowódcą Beniaminem Kotarbą, inni rozproszyli się po okolicznych lasach, część z nich trafiła do niewoli sowieckiej. Tak zakończyła się historia pułku powstałego w 1918 roku.

Po agresji ZSRR na Polskę, 4 grudnia 1939 Prezydium Rady Najwyższej USRR podjęło decyzję o utworzeniu 6 nowych obwodów, w tym obwodu drohobyckiego, któremu podlegały tereny naszej gminy. 17 stycznia 1940 to samo prezydium wydało dekret o podziale na rejony zachodnich obwodów USRR. Dekret ten tworzył m.in. rejon birczański.

Po ataku Niemiec na ZSRR, w latach 1941-1944, w czasie okupacji niemieckiej, na terenie naszej gminy funkcjonowały gminy wiejskie (Landgemeinde) z siedzibami w Birczy, Kuźminie i Żohatynie. Należały one do powiatu przemyskiego (Landkreis Przemysl, został utworzony 3 listopada 1941) dystryktu krakowskiego Generalnego Gubernatorstwa.

Po wyzwoleniu, od lipca 1944 do 21 sierpnia 1945 Bircza należała do pozostałej po polskiej stronie granicy państwowej zachodniej części powiatu dobromilskiego (bez miasta Dobromil), następnie została włączona do powiatu przemyskiego.

W latach 1954-1972 na terenie obecnej gminy działało kilka gromad z Gromadzkimi Radami Narodowymi:

GRN w Birczy (Bircza, Stara Bircza, Korzeniec z Boguszówką, Wola Korzeniecka, Łodzinka, Nowa Wieś, Rudawka, Kotów)
GRN w Sufczynie (Sufczyna, Jasienica Sufczyńska, Brzuska, Huta Brzuska)
GRN w Leszczawie Dolnej (Leszczawa Dolna, Leszczawa Górna, Leszczawka)
GRN w Żohatynie (Żohatyn, Borownica, Jawornik Ruski)
GRN w Kuźminie (Kuźmina, Roztoka)
GRN w Lipie (Lipa, Malawa, Brzeżawa, Dobrzanka)

1 stycznia 1973 wszystkie wymienione Gromadzkie Rady Narodowe połączono w jedną gminę Bircza.

W 1993 od gminy odłączono sołectwo Cisowa (przyłączone do gminy Krasiczyn).

W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie przemyskim.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, gmina Bircza ma obszar 254,49 km², w tym:

użytki rolne: 34%
użytki leśne: 59%

Gmina stanowi 20,97% powierzchni powiatu.

Złożona jest z 28 obrębów geodezyjnych. 24 obręby stanowią jednocześnie sołectwa, 2 są przyłączone do innych sołectw (Dobrzanka do sołectwa Malawa, a Łodzinka Dolna do sołectwa Łodzinka Górna), natomiast niezamieszkane pozostałe 2 (Łomna i Krajna) są niezależnymi obrębami.

[edytuj] Demografia

[edytuj] Historia

Przed II wojną światową na terenie gminy Bircza mieszkało ok. 25 000 ludzi, w 2006 – niecałe 7000. Przyczynami tak znacznego wyludnienia były:

wysiedlenia ludności polskiej na wschód przez Sowietów w latach 1940-1941 (ziemianie, bogatsi chłopi, rodziny urzędników, policjantów i wojskowych, osoby zadenuncjowane)
wysiedlenia ludności związane z budową linii Mołotowa i sowieckich baz wojskowych w latach 1940-1941
zagłada ludności żydowskiej, dokonana przez Niemców w latach 1941-1943
wywózki ludności zarówno polskiej, jak i ukraińskiej, na przymusowe roboty do Niemiec
wysiedlenia ludności ukraińskiej do USRR w latach 1944-1946 (największy ubytek)
walki polsko-ukraińskie w latach 1945-1947, i związane z nimi uchodźstwo
wysiedlenia w czasie akcji Wisła
powojenne wyjazdy na Ziemie Odzyskane i do miast

[edytuj] Współczesność

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	6626	100	3228	48,7	3398	51,3
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	26		12,7		13,4

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1499,58 zł.

Ludność poszczególnych miejscowości gminy (stan z 8 sierpnia 2006):

Bircza – 1 075, Boguszówka – 88, Borownica – 111, Brzeżawa – 302, Brzuska – 288, Huta Brzuska – 334, Jasienica Sufczyńska – 254, Jawornik Ruski – 161, Korzeniec – 492, Kotów – 111, Kuźmina – 427, Leszczawa Dolna – 657, Leszczawa Górna – 126, Leszczawka – 298, Lipa – 321, Łodzinka Dolna – 2, Łodzinka Górna – 141, Malawa – 194, Nowa Wieś – 99, Roztoka – 67, Rudawka – 208, Stara Bircza – 574, Sufczyna – 293, Wola Korzeniecka – 209, Żohatyn – 164, Dobrzanka – 0, Łomna – 0, Krajna – 0

Według danych z 30 czerwca 2004², gminę zamieszkiwało 6626 osób.

Ogólna liczba mieszkańców gminy Bircza na 8 sierpnia 2006 – 6996 osób.

[edytuj] Wójtowie gminy

Mikołaj Krajewski (po wojnie)
Józef Winiarski (przewodniczący Gminnej Rady Narodowej)
Marian Radoń (przewodniczący GRN)
Moskal (imię nieznane) (naczelnik gminy)
Adolf Bartnicki (naczelnik gminy)
Stanisław Pantoł (naczelnik gminy)
Władysław Kaczmar
Antoni Szałyga (wójt)
Józef Żydownik
Jerzy Góralewicz
Józef Żydownik (od listopada 2006)

[edytuj] Sołectwa (24)

Bircza, Boguszówka, Borownica, Brzeżawa, Brzuska, Huta Brzuska, Jasienica Sufczyńska, Jawornik Ruski, Korzeniec, Kotów, Kuźmina, Leszczawka, Leszczawa Dolna, Leszczawa Górna, Lipa, Łodzinka Górna + Łodzinka Dolna, Malawa + Dobrzanka, Nowa Wieś, Roztoka, Rudawka, Stara Bircza, Sufczyna, Wola Korzeniecka, Żohatyn

[edytuj] Szkolnictwo w gminie

Gimnazjum publiczne w Birczy

W gminie działa 8 szkół podstawowych – w Birczy, Hucie Brzuskiej, Korzeńcu, Kuźminie, Leszczawie Dolnej, Lipie [1], Sufczynie i Żohatynie.

Oprócz tego jedno gimnazjum – w Birczy [2], oraz liceum, również w Birczy [3].

[edytuj] Lokalne wydarzenia i uroczystości

26 sierpnia – święto 30 Pułku 9 Dywizji
10 września – rocznica walk o Borownicę w 1939 roku – uroczystości patriotyczne przy grobie płk Kotarby
22 października – rocznica pierwszego napadu na Birczę przez UPA – oddanie hołdu w miejscach pamięci
29 listopada – rocznica drugiego napadu na Birczę przez UPA – oddanie hołdu poległym i pomordowanym