Hinajana

Z Wikipedii

Hinajana - nazwa "hinayana" (sanskr.) oznacza Podrzędny Pojazd, Gorszy Wóz, Niższy Wóz (według Pali Text Society: hina = 1. gorszy, niższy, 2. pozbawiony), choć często tłumaczy się tę nazwę jako Mały Wóz. Termin ten został nadany kilku szkołom spośród wczesnych szkół buddyjskich przez ich oponentów ze szkoły Mahāsaṃghika na II soborze w Vesali (lub Vaishali, Wajśali) za panowania króla Kalasoki około roku 386 p.n.e..

Zgodnie z tekstami Mahajany, istniały dwie szkoły określane mianem "hinayana": Sautrāntika i Wajbaszika, które nigdy nie były powiązane ze szkołą Theravada. Obie wywodziły się z Sarvāstivādy. Wymieniane są obok szkół Madhyamika i Cittamatra (Jogaczara) należących do Mahajany. Szkoły Hinajany określało się mianem Śravakajana. Nazwa ta wywodziła się z ideału Śravaka - kogoś kto pragnie własnego oświecenia, przeciwstawianego ideałowi Bodhisattvy. Nazwa Hinajana współcześnie jest używana także jako określenie niższego poziomu praktyk buddyjskich wewnątrz szkół Mahajany, zwłaszcza tybetańskiej Wadżrajany.

Generalnie nazwa ta odnosiła się do: doktryny, tradycji, praktykujących lub do myśli związanych z oświeceniem jako Savakabuddha (Oświecony Uczeń) lub Paccekabuddha (Milczący Oświecony) czyli związanych z osobistym oświeceniem (przejawem "egoizmu" jak go określali Mahāsaṃghikowie) oraz wiarą w realne istnienie dharm.

Spis treści 1 Hinajana a współczesna szkoła Therawada - nieporozumienia 2 Hinajana wg nauk buddyzmu tybetańskiego 2.1 Przekaz Vinaji 2.2 Przekaz Abhidharmy 2.3 Przekaz Sutr 2.4 Krótki opis 3 Przypisy 4 Zobacz też 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Hinajana a współczesna szkoła Therawada - nieporozumienia

Często mianem "Hinajany" określa się, bądź to wszystkie szkoły w tradycji Sthaviravada, bądź też współczesną szkołę Theravada obecną głównie w Azji Południowo-Wschodniej. Jest to nazewnictwo niewłaściwie zarówno ze względów historycznych, jak też doktrynalnych. Poprawnie nazwa "Hinajana" odnosi się obecnie do dwóch nadal istniejących przekazów nauk pochodzących ze szkół Sthawirawada i Sarwastiwada, które już nie istnieją jako autonomiczne tradycje.

Przekaz nauk szkoły Sthawirawada kontynuowany jest obecnie w ramach współczesnej szkoły Therawada. Natomiast przekaz szkoły Sarwastiwada, która w średniowieczu cieszyła się popularnością w Kaszmirze, dotarł do Tybetu i funkcjonuje w ramach szkół buddyzmu tybetańskiego - chodzi tutaj o przekaz winaja, czyli klasztornej dyscypliny oraz o dwa systemy filozoficzne kojarzone ze szkołami Sautrantika oraz Wajbaszika, które w prostej linii wywodzą się z Sarwastiwady.

Całość nauk przekazywanych w ramach szkoły Therawada wykracza poza klasyczne ramy Hinajany. Można zauważyć, że w szkole Therawada fundamentalne są nauki dotyczące Czterech Niezmierzoności (miłość, współczucie, współradość, bezstronność), które to stanowią istotną zasadę mahajanistycznej bodhiczitty. Manfred Seegers napisał w książce "Wissen uber Meditation": "Pojęcia „Therawada” i „Hinajana” nie pokrywają się, ponieważ treści Therawady są w dużym stopniu tożsame z Mahajaną.", a Volker Zotz w "Historii filozofii buddyjskiej" zauważa, że "dzisiejsza Therawada wchłonęła pewne elementy Mahajany". Nieporozumienie związane z myleniem szkoły Therawada z poziomem nauk Hinajany próbował wyjaśnić XIV Szamar Rinpocze: "Nie mówimy, że buddyści ze Sri Lanki, Birmy i Tajlandii praktykują gorszą ścieżkę. W buddyzmie istnieją pewne praktyki zwane śrawakajana, pratjekabuddajana i bodhisattwajana. One mogą istnieć wszędzie. Nie twierdzimy, że buddyzm w waszym kraju istnieje tylko na tej najniższej ścieżce."^[1]

Zgodnie z postanowieniami zjazdu World Fellowship of Buddhists w Colombo (Sri Lanka) z 1950 roku oraz VI Synodu Buddyjskiego w Rangunie - nazwa "hinayana" w odniesieniu do szkół współczesnego buddyzmu nie powinna być używana. Natomiast jeżeli chodzi o styl nauczania współczesnych nauczycieli różnych tradycji niezwiązanych z Theravadą, stosowanie terminu "Hinajana" w odniesieniu do nauk Śrawakajany i Pratjekabuddajany jest bardzo pomocne, ponieważ nadaje kontekst naukom z poziomu Bodhisattwajany.

[edytuj] Hinajana wg nauk buddyzmu tybetańskiego

[edytuj] Przekaz Vinaji

Przekaz Vinaji do Tybetu (Vinaja Pitaka, Kosz Dyscypliny) ma swoje pochodzenie z Indii od czterech szkół Śravakajany bazujących na Sutrze o Indiwidualnym Wyzwoleniu i Sutrze Pratimoksha, na czterech zbiorach pism przekazów Vinaji, na przekazie Mahavibhasha szkoły Wajbaszika oraz szkoły Sautrantika. Przekaz ten dotarł do Tybetu w ósmym wieku za panowania króla Trisong Detsen, kiedy Chokro Lui Gyaltsen oraz Shakyasena studiowali w Tybecie z dwoma wielkimi indyjskimi mistrzami przekazu Vinaji Danashila i Jinamitra. Przekaz rozprzestrzenił się na cały Tybet poprzez czterech scholastyków Mar Shakyamune, Yo Gejong, Tsang i Lachen Gonpa Rabsal oraz uczniów Shakyasena. Dzierżawcy najbardziej znaczący historycznie dla Vinjaji to m.in. Sakja Pandita i Je Tsongkhapa. Wszystkie cztery tradycje buddyzmu tybetańskiego posiadają obecnie nieprzerwaną linię Vinaji, monastyczne reguły Buddy wg Sarvastivada Vinaja.

[edytuj] Przekaz Abhidharmy

Przekaz Abhidharmy (zbioru buddyjskiej filozofii i psychologii) do Tybetu ma swoje pochodzenie z tzw. Wyższej Abhidharmy dotyczącej Mahajany, głównie od Asangi, oraz Niższej Abhidharmy dotyczącej Śravakajany, gdzie głównym dziełem jest "Skarbiec Abdhidarmy" zebrany przez hinduskiego mistrza Vasubandhu i komentarze Sanghabhadry, Dignagi, Sthiramati, Jinaputry. Przekazy te dotarły do Tybetu w ósmym wieku poprez Panditę Jinamitrę, Lotsałę Kawa Paltsek i innych tłumaczy. Również wielki student Naropy Pandita Mitrijnana udał się do Tybetu, gdzie nauczał Abhidarmy wielu tybetańskich scholastyków i mnichów. Powyżej wspomniany Sakja Pandita był również bardzo ważny dla przekazu Abhidharmy. "Skarbiec Abdhidarmy"jest żywą tradycją buddyzmu tybetańskiego po dziś dzień^[2].

[edytuj] Przekaz Sutr

Sutry tzw. Hinajany (Kosz Sutt, zobacz Sutra) mające źródła w języku Pali w buddyzmie tybetańskim zebrane są w kanonie Kangjur obok sutr Mahajany. Oryginalny tybetański Kangjur zawiera 100 tomów i utrzymywany jest dla kolejnych pokoleń nieprzerwanie również poprzez ustne przekazy tzw. lungi, które trwają kilka dni.

[edytuj] Krótki opis

W celu krótkiego opisu nauk według nie istniejących już szkół tzw. Hinajany można się oprzeć na naukach współcześnie istniejących w buddyzmie. Przykładem są nauki buddyzmu tybetańskiego, które opisują nauki z poziomu tzw. Hinajany zawarte obok nauk Mahajany w trzech zbiorach kanonu zawartych w Kangjurze. Nauki Hinajany stanowią podstawę i rdzeń nauk buddyzmu i odniesienie dla nauk Mahajany.

W zbiorze Vinaji z poziomu Hinajany zawarte są nakazy o dyscyplinie, moralnym postępowaniu, przestrzeganiu ślubowań, wg tradycji Sarvastivada, które obowiązują również wyznawców Mahajany. Są to:

• pełne śluby zakonne dla mężczyzn (bhiksu, gelong)
• pełne śluby zakonne dla kobiet (bhiksuni, gelongma)
• śluby zakonne dla kobiet (siksamana, gelopma)
• nowicjaty zakonne dla mężczyzn (sramanera, getsul)
• nowicjaty zakonne dla kobiet (sramanerika, getsulma)
• śluby dla osób świeckich dla mężczyzn (upasaka, genyen)
• śluby dla osób świeckich dla kobiet (upasika, genyenma)

I tak np. podstawowe ślubowania dla osób świeckich (upasaka, upasika) zawierają 5 przestrzegań:

1. nie zabijanie czujących istot
2. nie zabieranie tego czego się nie otrzymało (nie okradanie)
3. nie angażowanie się w niewłaściwe szkodliwe czyny seksualne
4. nie kłamanie
5. nie zażywanie środków wywierających zaburzenie uważności i brak moralnego postępowania, tj. np. alkoholu, narkotyków

Zbiór Sutr na poziomie Hinajany zawiera podstawowe dla buddymu nauki np. 4 szlachetnych prawdach, o cierpieniu, prawie działań Karmy, splamieniach, poziomu "pustości" dotyczącego indywidualnego, niezależnego, trwałego "ja" i o Samsarze, świecie cierpień postrzeganym zmysłami, którego trzeba się wyrzec poprzez praktykę moralnej dyscypliny, medytacji i mądrości. Jednak również pouczające opowieści o poprzednich odrodzeniach Buddy (sanskryt. Dżataka)

Zbiór Abhidharmy można odnaleźć poglądy na temat natury rzeczywistości, np. Wajbaszika, Sautrantika, traktowane przez buddyzm tybetański jako początkowe stopnie, by stopniowo móc w pełni zrozumieć Madhjamakę.

wielki uczony i mistrz buddymu tybetańskiego Dzie Tsongkhapa w "Wielkiej Wykładni Stopni Tantr Wadżrajany", tak pisze o Hinajanie:

"Są niżsi w dążeniu, szukający zrealizowania jedynie dla siebie samego, tylko usunięcia cierpienia cyklicznej egzystencji (Samsary). Są najwyżsi w dążeniu, którzy szukają najwyższego zrealizowania, doskonałego stanu Buddy, dla pożytku wszystkich czujących istot. Ponieważ są owe dwa rodzaje dążących, niżsi i wyżsi, pojazdy, które prowadzą odpowiednio, są zwane Niższym Pojazdem (Hinajana) i Wyższym Pojazdem (Mahajana)" s. 92 "Powinno się zrozumieć, że wszystkie doktryny nauczane przez Buddę są, w zależności dla dążących, jedynie metodami prowadzącymi do stanu Buddy. W ten sam sposób sutra Satyakaparivarta "Rozdział Prawdziwie Pojedynczej Sutry" powiada, tak jak wiele jest tych metod różniących się kompletnością, nie kompletnością i szybkością (dążenia) czy tym podobnymi, to z powodu wyższości czy niższości dążących" s. 104 "Nie ma sprzeczności, że wyznawcy Mahajany traktują Hinajanę jako przeszkodę dla doskonałego oświecenia, gdy dla Hinajanisty jest to metoda dla doskonałego oświecenia" s. 103

J.Ś. XIV Dalajlama w komentarzu do tekstu ponadto pisze:

"Dopóki nie można użyć pożądania na ścieżkę, jest niebezpieczeństwo popadnięcia w jego wpływ. Zakazy to jedyne sposoby praktyki Hinajany." s.37 "Mahajana posiada kompletne ścieżki dla osiągnięcia stanu Buddy. Hinajana jest oddzielnym, ale nie ostatecznym pojazdem ponieważ każdy posiada naturę Buddy, która umożliwia doskonałe oświecenie." s. 45^[3]

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• buddyzm
• glosariusz buddyjski
• theravada
• tipitaka
• wczesne szkoły buddyjskie

[edytuj] Linki zewnętrzne

• (en) The Myth of Hinayana
• (en) Hinayana
• (en) [1] Tabela porównawcza kanonu Pali, chińskiego i tybetańskiego