Historia Korei
Z Wikipedii
Najstarsze dowody archeologiczne znalezione w Hamgyŏng Północnym, P'yŏngan Południowym, Kyŏnggi oraz w północnym i południowym Ch'ungch'ŏng pokazują, że teren Półwyspu Koreańskiego ludzie zamieszkiwali już w erze paleolitu. Znalezione przedmioty podobne są do tych odkrytych w Mandżurii i Mongolii a także porównuje się je do kamiennych, drewnianych a także wykonanych z kości narzędzi używanych przez północnoamerykańskie plemiona indiańskie.
Spis treści |
[edytuj] Okres Dawnego Joseon (Ko-Chosŏn)
Z dawnych, klasycznych legend koreańskich można wyczytać, że pierwsze państwo, Go-Joseon (고조선; 古朝鮮), założone zostało w 2333 p.n.e przez Tanguna, syna Niebios i ziemskiej kobiety, w południowej Mandżurii w dorzeczu rzek Liao i Daedong. Go-Joseon uważane jest za pierwsze królestwo koreańskie. Pierwotnie nazwa brzmiała Joseon ("Ziemia Porannej Ciszy"), lecz w późniejszym okresie historycy zaczęli nazywać ten okres Go-Joseon lub Dawny Joseon w celu odróżnienia go od późniejszych Wiman Joseon i Gija Joseon.
W roku 1122 p.n.e. chiński banita Jizi (Gija) poprowadził 5000 oddanych mu ludzi do górzystego półwyspu i założył królestwo zwane Gija Joseon. W późniejszym okresie królestwo to, podbite przez Win Mana, zmieniło nazwę na Wiman Joseon i przetrwało do roku 108 p.n.e. Obecnie wszystkie te trzy okresy uznaje się za jeden: Go-Joseon, w odróżnieniu od późniejszego dynastii Joseon.
[edytuj] Różne mniejsze państwa
Po upadku Go-Joseon na terenie Mandżurii i półwyspu Koreańskiego powstało wiele państewek. Na wschodnim wybrzeżu dzisiejszej Korei Północnej powstały Okchŏ i Tongye a w Mandżurii Puyŏ i Koguryŏ. W późniejszym okresie Okchŏ, Tongye i Puyŏ podbite zostały przez Koguryŏ.
W południowej części półwyspu istniały trzy konfederacje państw: Mahan, Chinhan i Pyŏnhan. Na podstawie Późnej Księgi Han przyjmuje się, że Mahan tworzyły 54 państwa a Chinhan i Pyŏnhan po 14. Wśród tych państw w potęgę urosły Paekche w Mahanie i Silla w Chinhanie, a następnie stospniowo państwa te wchłonęły/podbiły pozostałe ziemie swych konfederacji. Pyŏnhan zmienił się w konfederację państw Kaya.
[edytuj] Pod chińskim panowaniem
Po zwycięstwie cesarza Wudi z dynastii Han nad państwem Wiman Joseon (108 p.n.e.) podzielono podbity kraj na cztery części: Lelang (樂浪, kor. Nangnang), Xuantu (玄菟, kor.: Hyeonto), Zhenfan (真番, kor.: Jinbeon) oraz Lintun (臨屯, kor.: Imdun). Niektóre źródła (jak np.: [1]) utrzymują, że istniała jeszcze piąta część zwana Canghai (滄海, kor.: Changhae). Administracje tych części trzymały militarną kontrolę nad dużą częścią Mandżurii oraz części północnej Korei.
Niedługo po ustanowieniu tych części zostały one podbite przez konfederację królestw Mahan oraz Chinhan. W 82 roku p.n.e. zdobyto Zhenfan oraz Lintun, w 75 p.n.e. Xuantu. Przetrwała tylko część Lelang.
Po upadku dynastii Han, część obszarów kontrolowanych wcześniej przez chińczyków oraz część Południowej Mandżurii początkowo rządzona była przez klan Gongsun, następnie podbita przez królestwo Wei. Podczas panowania dynastii Jin, chińczycy byli ciągle obecni, ale ze względu na to, że militarnie dynastia ta była słaba, kontrolę nad obszarem przejęli Xianbei, protomongolscy nomadowie, tworząc swoje własne królestwo Yan.
w roku 313 n.e. Koguryŏ podbiło Lelang czym zakończyło okres bezpośrednich rządów chińskich nad tą częścią Mandżurii. Koguryŏ wyrastało na wielką potęgę militarną i gospodarczą tego obszaru.
We wszystkich częściach dowodzonych przez chińczyków zaznaczył się wyraźnie wpływ bogatej kultury chińskiej. W szczególności wprowadzili oni szkoły konfucjańskie oraz pismo znakowe. Koguryŏ wprowadziło pierwsze koreańskie szkoły konfucjańskie w IV w.
[edytuj] Trzy Królestwa
Zob. Trzy Królestwa Korei
Trzy Królestwa Korei stanowiły Koguryŏ, Paekche oraz Silla. Do 562 roku istniała jeszcze Kaya, konfederacja sześciu państw zajmująca obszar wzdłuż większej części rzeki Nakdong. W 562 roku podbita została przez Sillę.
Koguryŏ zostało założone w roku 37 p.n.e. w południowej Mandżurii a następnie rozszerzyło swe wpływy na teren Korei Północnej zajmując tereny chińskiego okręgu w okolicach Pjongjangu w IV w. Królestwo przeżywało pełnię swojego rozkwitu w V w., kiedy okupowało Równiny Liaodong w Mandżurii i obszar dzisiejszego Seulu. W czasie panowania dynastii Sui w Chinach, królestwo doświadczyło wielu ataków wojsk chińskich, co spowodowało znaczne osłabienie państwa. W 668 roku Koguryŏ zostało podbite przez zjednoczone siły Silly i Tanga.
Powstanie Paekche jest dyskutowane, wiadomo, że to królestwo jak i Koguryŏ miały to samo podłoże językowe i etniczne oraz, że zostało założone w południowozachodniej części Półwyspu Koreańskiego ze stolicą w Seulu przed IV w. Królestwo przeniosło swoją stolicę najpierw do Kongju a następnie do Sabi (dziś to prowincja Puyŏ w Ch'ungch'ŏng Południowym w Korei Południowej). Wraz z nawiązaniem kontaktów z chińskimi południowymi dynastiami przenikała bogata kultura chińska. Paekche wywierało duży wpływ na Japonię, z którą posiadało przyjazne stosunki przez cały okres, wprowadzając tam między innymi buddyzm i pismo znakowe. W roku 660 Paekche zostało podbite przez połączone siły Silly i Tanga.
Pozostałości po kulturze królestwa Silla, włączając w to unikatowe wyroby ze złota, pokazją wpływ nomadów z północnych stepów, co odróżnią tę kulturę od Koguryŏ czy Paekche, gdzie większy nacisk wywierała kultura chińska. Silla powiększała swoje terytoria poprzez okupację rejonów wzdłuż rzeki Han oraz włączając królestwo Kaya w VI w. Koguryŏ i Paekche odpowiedziało na to łącząc swe siły. Aby zabezpieczyć się przed inwazją, Silla pogłębiła swoje stosunki z dynastią Tang. Dzięki temu, że dynastia ta uzyskała dostęp do Morza Żółtego, możliwe stały się częstsze kontakty uskuteczniane głównie droga morską. Dzięki temu sojuszowi Silla podbiła pozostałe dwa królestwa a po usunięciu wojsk dynastii Tang z półwyspu, zajęła tereny na południe od Pjongjangu.
[edytuj] Okres Parhae i Zjednoczonej Silly
W 660 roku król Munmu z Silly nakazał swym armiom zaatakować Paekche. Generał Kim Yu Shin, wspomagany przez siły Tanga, pobił generała Ge Baeka i zajął Paekche. w 661 roku ruszył na Koguryŏ ale został pokonany. Król Munmu nakazał generałowi Kimowi zorganizowanie nowej kampanii w roku 667 a w 668 Koguryŏ zostaje podbite. Okres od roku 668 do 935 często zwany jest Zjednoczoną Sillą.
Państwo Parhae (渤海, chińskie Bóhǎi) powstało z dawnych ziem Koguryŏ a twórcą był Dae Joyeong. Parhae kontrolowało najbardziej na północ wysunięte ziemie Półwyspu Koreańskiego, część Mandżurii (bez Półwyspu Liaodong) i rozchodziło się na obszary dzisiejszego Primorskiego Kraju. Państwo to uważało siebie za spadkobiercę Koguryŏ. Podkreślano także związki z Imperium Tang (np. poprzez stylizację stolicy).
W czasie względnego spokoju i stabilizacji w regionie rozkwitała kultura Parhae, głównie w trakcie długich rządów trzeciego króla Mun Wanga (737 – 793). Podobnie jak w przypadku kultury Silli, duży wpływ wywierał buddyzm. Jednakże do X w. Parhae, przez uczestnictwo w wielu walkach, uległo osłabieniu i w 926 roku zostało podbite przez kitajską dynastię Liao.
Nie zachowały się żadne zapiski z czasów Parhae, także Liao nie pozostawiło żadnych informacji o tym państwie. Część ziem wchłonęło Koryŏ, wraz z nimi ludność oraz rodzinę królewską, ale także nie zarejestrowało żadnych historii. Samguk Sagi zawiera informację o Parhae, ale bez wiadomości o władcach. W XVIII w. historyk Yu Deukgong jako pierwszy napisał studium państwa Parhae jako części historii Korei i wprowadził termin "Okres Północy i Południa" do określenia czasów kiedy Silla i Parhae istniały obok siebie.
[edytuj] Okres Koryŏ
Królestwo Koryŏ zostało założone w roku 918 a w latach 935 – 936 było dominującą siłą w regionie. Nazwa Koryŏ jest skróconą wersją Koguryŏ a także źródłem angielskiej, a następnie polskiej, nazwy państwa Korea. Państwo to istniało aż do roku 1392. Do tego czasu skodyfikowano prawa a także utworzono urzędy. Rozpowszechnił się Buddyzm. W roku 1231 Koreę zaatakowali Mongołowie i po 25 latach walk rodzina królewska poddała kraj i podpisała rozejm. Przez następne 100 lat w Koryŏ panowali Mongołowie. W latach 40. XII w. Imperium Mongolskie gwałtownie chyliło się ku upadkowi ze względu na walki wewnątrz państwa. Król Kongmin uzyskał pewne prawa i zreformował rząd Koryŏ. Jednymi z problemów jakimi musiał zająć się ten władca było pozbycie się promonglolskich arystokratów i oficerów wojskowych, naprawienie stosunków pomiędzy buddystami a konfucjanami oraz określenie zasięgu ziem królestwa. Dużym problemem byli także dobrze zorganizowani japońscy piraci, którzy coraz śmielej wdzierali się w głąb lądu. Rozwiązaniem ostatniego problemu zajął się generał Yi Seonggye, który odparł ataki piratów w serii zwycięskich potyczek. Zwycięstwa te dały mu siłę a także spore wsparcie by w 1392 r. sięgnąć po koronę i zakończyć okres Koryŏ.
[edytuj] Dynastia Chosŏn
W 1392 koreański generał Yi Seonggye został wysłany do Chin z kampanią przeciwko dynastii Ming, ale zamiast tego przyłączył się do chińczyków i powrócił by obalić króla Koryŏ i założyć nową dynastię. W 1394 r. dynastia Chosŏn przeniosła stolicę do Hansŏng (dawniej Hanyang; dziś Seul) i przyjęła konfucjanizm jako religię państwową, pozbawiając wpływów i siły buddyzm. Podczas tego okresu wprowadzono w 1443 r. nowe pismo koreańskie hangyl.
Chosŏn, jak zwana była tamtych czasach Korea, w latach 1592-1598 (wojna Imjin) prowadził walki z najezdźcami japońskimi. Dzięki admirałowi Yi Sun Sin inwazja Japończyków nie udała się. Po odparciu ataków Mandżurii w 1627 oraz 1636, dynastia połączyła się z Imperium Qing. Korea utrzymywała stosunki handlowe z Japonią i wysyłała, od czasu do czasu, misje do stolicy Edo w Japonii. Europejczycy nie mogli handlować z koreańskimi portami aż do lat 80. XIX w.
Polityka wewnętrzna kraju była nękana walkami o wpływy biurokratów konfucjańskich. Czyniono nieskuteczne wysiłki by przedstawić Korei zachodnią technologię poprzez misje jezuickie w Pekinie. Ludność obszarów wiejskich cierpiała głód i wyzysk, co stanowiło bodziec do masowych ucieczek z kraju do Mandżurii.
[edytuj] XIX wiek
W XIX w. Korea próbowała kontrolować otwieranie się na handel z zagranicą i wpływ obcych. Jedną z dróg było zamykanie granic przed wszystkimi krajami prócz Chin. W 1853 r. Amerykanie na statku wojennym USS South America przez 10 dni wizytowali Pusan i nawiązali dobre stosunki z lokalnymi władzami koreańskimi.
W 1871 r. Stany Zjednoczone po raz pierwszy przeprowadziły akcję wojskową w Korei. Gwałtownie unowocześniająca się Japonia zmusiła Koreę do otwarcia portów i zwyciężyła Imprium Qinga, które głosiło niepodległość Korei w pierwszej wojnie chińsko-japońskiej (1894-1895). W 1897 r., Chosŏn zmieniło nazwę na Taehan Cheguk (Cesarstwo Koreańskie), a król Gojong został cesarzem Gojong.
[edytuj] XX wiek
.svg/200px-Flag_of_the_Japanese_Resident_General_of_Korea_(1905).svg.png)
Korea nie była w stanie odeprzeć ataków Japończyków, z wyjątkiem walk partyzanckich w górach. 25 lipca 1907 r. została protektoratem Japońskim. W 1910 r. kraj został oficjalnie zajęty przez Japonię. Rozpoczął się długi okres okupacji. Wszelka działalność polityczna została zakazana, stopniowo kraj ulegał japonizacji.
1 marca 1919 r., po ogłoszeniu "deklaracji niepodległości", wybuchły w Seulu antyjapońskie zamieszki. Ruch niepodległościowy został krwawo stłumiony przez japońskie wojsko i policję.
Podczas II wojny światowej mężczyźni byli werbowani siłą do japońskiej armii (chociaż zdarzały się przypadki kolaboracji) lub do policji porządkowej. Jednak mimo wysiłków okupantów, Koreańczycy licznie dezerterowali. Jedną z największych zbrodni jakie wyrządzono narodowi koreańskiemu było zmuszanie siłą przez Japończyków tysięcy kobiet do prostytucji (tzw. jūgun-ianfu). Okupanci dopuszczali się również innych aktów ludobójstwa wobec ludności koreańskiej.
Na terenie Korei istniał ogólnokrajowy ruch oporu (szczególnie silna była komunistyczna partyzantka Kim Ir Sena). Istniał również koreański rząd na uchodźstwie z Li Syng-Manem na czele.
Na Konferencji w Kairze w 1943 r. podjęto decyzję o przywróceniu Korei pełniej niepodległości. Okupacja japońska zakończyła się w 1945 r, wraz w wkroczeniem Armii Czerwonej od północy, zaś wojska amerykańskie zajęły południową część kraju. Wzdłuż 38 równoleżnika powstała linia demarkacyjna, która stała się przyczyną powojennego podziału kontynentu na dwa zwaśnione państwa koreańskie.
