Institutio religionis christianae
Z Wikipedii
Institutio religionis christianae lub Institutio Christianae religionis nunc uere demum suo titulo respondens (franc. L’Institution de la religion chrétienne, pol. Ustanowienie ( lub Nauka) religii chrześcijańskiej) to traktat teologiczny, napisany przez Jana Kalwina w 1536.
Jest to pierwsze w historii dzieło, przedstawiające w sposób kompletny i usystematyzowany teologię protestancką; stworzyło doktrynalne podstawy kalwinizmu.
Jest to również pierwsza książka w języku francuskim, która poziomem artystycznym i literackim dorównuje dziełom klasyków greckich i rzymskich. Jan Kalwin pisząc tę książkę, stworzył wzorzec dla rozwoju współczesnego literackiego języka francuskiego.
Książka zaczyna się dedykacją dla króla Francji Franciszka I. Kalwin chciał w ten sposób osłabić negatywną opinię króla o "antypaństwowej" postawie radykalnych protestantów. Najprawdopodobniej król nigdy nie przeczytał tego dzieła Kalwina.
Pisząc Institutio Kalwin inspirował się dwoma Katechizmami Lutra oraz teologicznymi dziełami, których autorami byli: Filip Melanchton, Huldrych Zwingli i Marcin Bucer.
Po raz pierwszy książka została opublikowana w 1536 w Bazylei w języku łacińskim, następnie przetłumaczona przez Kalwina na język francuski i ponownie wydana w 1541. Kalwin do każdego nowego wydania wnosił szereg poprawek; ostatnie kompletne wydanie (synteza wszystkich dotychczasowych wersji) ukazało się w latach 1559-1561. Pierwsze wydanie miało 6 rozdziałów, a ostatnie (kompletne)- 80 rozdziałów w 4 księgach. Kalwin w kolejnych wersjach dzieła nigdy nie zmienił swoich zasadniczych tez.
Książka przedstawia podstawowe doktryny ówczesnego kalwinizmu (które różnią się od współczesnej teologii głównie w kwestii predestynacji):
- jedynym źródłem chrześcijaństwa jest Biblia; tzw. "tradycja" jest tylko ludzkim "wymysłem" i nie ma znaczenia.
- istnieje przepaść między absolutną wszechmocą Boga i nędzą człowieka, napiętnowanego przez grzech pierworodny.
- grzeszna i zepsuta natura człowieka pozbawiła go wolnej woli.
- zbawienie człowieka zależy wyłącznie od łaski bożej, która z nieznanych ludziom przyczyn, przedwiecznym wyrokiem jednych ludzi przeznaczyła do zbawienia, a innych skazała na potępienie (predestynacja).
- pośrednikiem między Bogiem i ludźmi i jedynym zbawicielem jest Jezus Chrystus. Tylko ze słów Jezusa (jako jednocześnie Boga i człowieka) możemy poznać prawdziwego Boga Ojca.
- człowiek nie może zjednać sobie łaski bożej za pomocą sakramentów, dobrych uczynków (które są jedynie oznaką wybrania przez Boga), wstawiennictwa Matki Bożej (która była tylko człowiekiem) lub świętych (ponieważ żaden człowiek nie może stwierdzić, kto jest prawdziwym świętym- to wiadome jest tylko Bogu).
- człowiek powinien udowodnić (sobie i innym) dobrym i uczciwym życiem chrześcijańskim, że nie należy do grona potępionych.
- W eucharystii nie ma transsubstancjacji (chleb i wino pozostają zwykłymi pokarmami). Eucharystia to tylko duchowa obecność Chrystusa.
- instytucja papiestwa, duchowieństwa i hierarchicznego Kościoła to instytucje ludzkie, a nie boskie; za pomocą "blichtru", "pustych ceremonii" i "zbędnych rytuałów" odciągają ludzi od "prawdziwego kultu", należnego Bogu.
- "zbytek i przepych" w kościołach są "obrazą Boga"; myśli wiernych powinny dążyć ku Bogu, a nie "rozpraszać się" na kontemplowaniu ozdób, figur i obrazów.
