Jędrusie
Z Wikipedii
"Jędrusie" - oddział partyzancki wywodzący się z lokalnej organizacji konspiracyjnej Odwet, działający w okresie od wiosny 1941 r. do końca wojny na ziemi kieleckiej i Podkarpaciu
Spis treści |
[edytuj] Zarys działalności
Założycielem i pierwszym dowódcą Jędrusiów był Władysław Jasiński ps. "Jędruś", twórca organizacji konspiracyjnej Odwet w Tarnobrzegu. W okresie marzec-czerwiec 1941 r. Niemcy dokonali licznych aresztowań wśród jej członków, powodując duże trudności w działalności struktur podziemnych. Wydarzenia te spowodowały także wzrost potrzeb finansowych organizacji, działającej dotychczas samodzielnie i nie dotowanej przez żaden z ośrodków politycznych. Zmusiło to W. Jasińskiego do podjęcia decyzji o utworzeniu leśnego oddziału dywersyjno-bojowego. Jego nazwa pochodziła od pseudonimu W. Jasińskiego, a ten od zdrobniałego imienia jego 5-letniego synka.
W początkowym okresie oddział prowadził przede wszystkim rekwizycje w majątkach zarządzanych przez Niemców oraz kolportaż podziemnego pisma "Odwet". "Jędrusie" przywrócili też porządek na swoim obszarze, likwidując bandy rabunkowe i leśne bimbrownie. Po pewnym czasie rozwinęli działalność; wykonywali kary śmierci na niemieckich agentach i konfidentach oraz najbardziej szkodliwych granatowych policjantach, wymierzali chłostę osobom szczególnie wysługującym się okupantowi, prowadzili szkolenie wojskowe. Prowadzili również działania charytatywne, polegające na niesieniu pomocy aresztowanym i ich rodzinom oraz organizowanie sieci punktów wysyłkowych paczek żywnościowych dla polskich jeńców osadzonych w obozach niemieckich. W tym czasie oddział liczył ok. 60 ludzi.
Po śmierci W. Jasińskiego 9 stycznia 1943 r. w starciu z niemiecką żandarmerią w Trzciance koło Połańca, nowym dowódcą "Jędrusiów" został Józef Wiącek ps. "Sowa". Nawiązano współpracę z Armią Krajową i Batalionami Chłopskimi. Jej owocem były 2 najsłynniejsze akcje zbrojne "Jędrusiów". 12 marca 1943 r. oddział wspólnie z miejscową placówką AK rozbił niemieckie więzienie w Opatowie, uwalniając około 80 więźniów. Liczył on wówczas zaledwie kilkunastu ludzi, podczas gdy niemiecki garnizon ok. 380 żołnierzy. 29 marca "Jędrusie" dokonali – wespół z patrolem bojowym AK – kolejnej, podobnej akcji w Mielcu. Uwolniono wówczas ok. 180 osób. W listopadzie "Jędrusie" jako zwarta jednostka organizacyjna podporządkowani zostali dowództwu AK, ale do końca zachowali nazwę i pełną odrębność. Z innych akcji oddziału wymienić można m.in. uderzenie na banki w Staszowie i Mielcu, zdobycie transportu cukru na stacji kolejowej w Bogorii, obronę wsi Strużki przed pacyfikacją, rozbicie niemieckich taborów w Osieczku, walkę z Niemcami w Dziebałtowie, 2-dniową bitwę w obronie ludności Radoszyc, bitwę z jednostkami dywizji pancernej Waffen-SS pod Radkowem, walkę w Lasach Siekierzyńskich (Góry Świętokrzyskie) z jednostkami przeprowadzającymi obławę na partyzantów. 12 czerwca 1944 r. do "Jędrusiów" dołączyli partyzanci Lotnej Grupy AK "Orlicza" w liczbie ok. 40 partyzantów.
W okresie realizacji planu "Burza" "Jędrusie" stali się 4. kompanią 2 Pułku Piechoty Legionów AK Ziemi Sandomierskiej. W owym czasie ich oddział liczył ponad 250 ludzi. Wraz z całym Pułkiem podjęli marsz na pomoc walczącej Warszawie, dochodząc do Nowego Miasta nad Pilicą, gdzie 24 sierpnia cała 2 Dywizja Piechoty Legionów AK otrzymała rozkaz powrotu na Kielecczyznę. Tam nawiązano kontakt z sowiecką czołówką pancerną płk Draguńskiego i współdziałano ściśle w walkach toczących się o przyczółek Sandomiersko-Baranowski. Po rozczłonkowaniu 2. pp Leg. AK "Jędrusie" przedostali się w Góry Świętokrzyskie, gdzie pozostali do stycznia 1945 r., czyli do wkroczenia na te tereny Sowietów. Wówczas oddział został rozwiązany. Nastąpiły represje i aresztowania przez NKWD i UB. Wielu "Jędrusiów" zostało zesłanych na Syberię do łagrów, część otrzymała długoletnie wyroki więzienia.
[edytuj] Współczesne odniesienia
W 1984 r. został nakręcony z udziałem byłych partyzantów film dokumentalny pt. Jędrusie, przedstawiający dzieje oddziału "Jędrusi".
W Sulisławicach znajduje się muzeum "Jędrusi". Są oni patronem kilku szkół i drużyn harcerskich min. Hufca ZHP Tarnobrzeg oraz tarnobrzeskiej organizacji "Strzelec", której w 2002 r. uroczyście przekazano proporzec Oddziału Partyzanckiego Armii Krajowej "Jędrusie". Istnieje też Stowarzyszenia Kombatantów AK Jędrusie.
[edytuj] Linki zewnętrzne
[edytuj] Bibliografia
- Jerzy Ślaski, Polska walcząca 1939-1945, Warszawa 1985
- Eugeniusz Dąbrowski, Gdy bój się już skończy ...: upamiętnione miejsca działalności tajnej organizacji "Odwet-Jędrusie" 1939-1945, Warszawa 1989
- Eugeniusz Dąbrowski, Szlakiem "Jędrusiów", Kraków 1992.
- Aleksandra Janas, Adam Wójcik [oprac.], Odwet - Jędrusie: legenda Ziemi Tarnobrzeskiej, Tarnobrzeg 1993.
- Włodzimierz Gruszczyński, Odwet - Jędrusie: próba monografii, Staszów 1995
- Mieczysław Korczak, "Życie na Włosku" , Tarnów 1945
- Wojciech Źródlak, Adam Molenda, Kronikarz podłych lat. Czesław Molenda (1911–1982). [w:] „Biblioteka [Kroniki m. Łodzi], tom 2, Łódź 2007, ss. 46 – 65 [Cz. Molenda, członek oddz. "Jędrusie" oraz współredkator "Odwetu"].
