Jeżowate

Z Wikipedii

Na tę stronę wskazuje przekierowanie ze strony jeż. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Jeżowate
Jeż europejski (Erinaceus europaeus)
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Szczep	łożyskowce
Rząd	owadożerne (Erinaceomorpha)
Rodzina	jeżowate
Nazwa systematyczna
Erinaceidae
G. Fischer, 1817
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Jeżowate (Erinaceidae) – rodzina małych, naziemnych ssaków łożyskowych pokrytych sztywnymi włosami przekształconymi u niektórych w kolce, zaliczana do owadożernych (Insectivora: Erinaceomorpha).

[edytuj] Występowanie

Żyją w Europie, Azji, Afryce oraz w Nowej Zelandii. Współcześnie jeże nie występują w naturze na terenie obu Ameryk. Zasiedlają środowiska leśne, trawiaste, a nawet pustynne. W Polsce występuje jeż zachodni, zwany europejskim i jeż wschodni. Jeże są spokrewnione z kretami, ryjówkami oraz almikami. W śladach kopalnych znane od oligocenu. Na obszarach Ameryki Północnej żyły do miocenu.

[edytuj] Budowa i zachowania obronne

Jeże należą do stosunkowo dużych owadożernych. Mają ciało o krępej i mocnej budowie. Płaska, klinowata głowa o masywnej czaszce jest zakończona wydłużonym ryjkiem. Grzbiet i boki ciała są pokryte kolcami (podrodzina Erinaceinae) lub sztywnymi włosami. Kolce jeży to przekształcone włosy, zbudowane z keratyny. Jeże nie są jadowite, ale kiedy ich igły wbiją się w ciało, trudno je wyjąć. Kolce jeża są mocno osadzone w jego ciele, w przeciwieństwie do kolców jeżozwierza.

Kiedy jeż się przestraszy, zwija się w kulkę najeżoną kolcami oraz wydaje charakterystyczne posapywania. Taka technika obronna sprawdza się przeciwko większości drapieżników. Tylko sowy i fretki potrafią dobrać się do żywej kulki najeżonej kolcami^{[potrzebne źródło]}. Najbardziej niebezpiecznym miejscem dla jeży są drogi z odbywającym się na nich ruchem samochodowym, nie tylko na terenach leśnych, ale równie często w pobliżu siedzib ludzkich w sąsiedztwie parków i ogrodów, nawet w wielkich miastach.

Wzór zębowy		I	C	P	M
36-44	=	2-3	1	3-4	3
36-44	=	3	1	2-4	3

[edytuj] Odżywianie i rozród

Jeże prowadzą naziemny i nocny tryb życia. Potrafią się wspinać i pływać. Są wszystkożerne - żywią się ślimakami, dżdżownicami, jajami ptaków, małymi ssakami i płazami, ale głównie owadami. Wbrew ludowym przesądom (a także wbrew licznym bajkom), jeże nie jedzą jabłek. Jako ssaki zjadające owady i gryzonie przyczyniają się do zmniejszania populacji szkodników roślin uprawianych przez ludzi. Jeż jest w stanie podczas jednej nocy zjeść 200 gramów owadów. Kiedy jednak spożyje szkodniki zabite pestycydami, może ulec zatruciu. W klimacie umiarkowanym jeże zapadają w sen zimowy. Często zagrzebują się w stertach opadłych liści, aby przespać chłodny okres roku.

Poza okresem rozrodu prowadzą samotniczy tryb życia. Ciąża trwa od 40-58 dni. Samice jeży wydają 1-2 miotów w ciągu roku. Miot liczy najczęściej 3-4 młodych. Większe gatunki jeży żyją 4-7 lat w naturze (rekord 16 lat), a mniejsze 2-4 (4-7 w niewoli).

[edytuj] Systematyka

Podrodzina Erinaceinae G. Fischer, 1814 obejmuje jeże właściwe - gatunki pokryte kolcami, prowadzące nocny tryb życia. Jeże z podrodziny Galericinae Pomel, 1848 mają szorstką, szczeciniastą sierść i bywają aktywne również w dzień.

Systematyka rodziny
Podrodzina	Rodzaj	Gatunki
Erinaceinae	Atelerix	Atelerix albiventris - jeż białobrzuchy • Atelerix algirus • Atelerix frontalis • Atelerix sclateri
	Erinaceus	Erinaceus amurensis - jeż amurski • Erinaceus concolor - jeż wschodnioeuropejski • Erinaceus europaeus - jeż zachodni • Erinaceus roumanicus - jeż wschodni
	Hemiechinus	Hemiechinus auritus - jeż uszaty • Hemiechinus collaris
	Mesechinus	Mesechinus dauuricus • Mesechinus hughi - jeż Hugha
	Paraechinus	Paraechinus aethiopicus - jeż etiopski • Paraechinus hypomelas • Paraechinus micropus - jeż indyjski • Paraechinus nudiventris
Galericinae	Echinosorex	Echinosorex gymnura - gołyszek
	Hylomys	Hylomys megalotis • Hylomys parvus • Hylomys suillus
	Neohylomys	Neohylomys hainanensis
	Neotetracus	Neotetracus sinensis
	Podogymnura	Podogymnura aureospinula • Podogymnura truei - szczurojeż filipiński

[edytuj] Ochrona

Wszystkie gatunki jeżowatych występujących w Polsce podlegają ścisłej ochronie.

[edytuj] Bibliografia

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Ciszek, D. & P. Myers: Erinaceidae (en). (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 3 maja 2008].
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.). 2005.: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.), Johns Hopkins University Press (en). [dostęp 4 grudnia 2007].
Integrated Taxonomic Information System: ITIS (en). [dostęp 4 grudnia 2007].
Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.