Josef Strzygowski

Z Wikipedii

Józef Strzygowski (ur. 7 marca 1862 w Bielsku, zm. 2 stycznia 1941 w Wiedniu) - historyk sztuki, uczony austriacki.

[edytuj] Życiorys

Strzygowski urodził się w Śląsku Austriackim. Jego ojciec produkował ubrania. Józef Strzygowski początkowo zamierzał pójść w ślady swojego ojca poprzez rozpoczęcie nauki tkactwa w 1880. Porzucił jednak tkactwo po dwóch latach, by zapisać się na Uniwersytet Wiedeński. Szybko został przeniesiony do Uniwersytetu w Monachium gdzie rozpoczął naukę historii sztuki i ukończył swoją dysertację z ikonografii o chrzcie Chrystusa, która została opublikowana w 1885 pod tytułem: "Ikonographie der Taufe Christi" (Ikonografia Chrztu Chrystusa).

Przez następne trzy lata Strzygowski żył w Rzymie. Ukończył tam w roku 1887 pracę "Cimabue und Rom" (Cimabue i Rzym), która kładła nacisk na bizantyjskie źródła prac włoskiego malarza.

Po swoim pobycie w Rzymie Strzygowski podróżował do Salonik, Athos, Sankt Petersburga i Moskwy co wpłynęło na jego lepsze poznanie sztuki bizantyjskiej i rosyjskiej. W roku 1892 został zaproszony do dołączenia do grona wykładowców Uniwersytetu w Graz, ale w 1894 i 1895 mieszkał w Kairze, gdzie studiował wczesny bizantyjski i sztukę islamską w Egipcie oraz opracowywał katalog sztuki koptyjskiej w Muzeum w Kairze. Po swoim powrocie rozpoczął okres swojej intensywnej działalności naukowej, publikując liczne artykuły o bizantyjskiej i islamskiej sztuce - tematyce, która była jego najmocniejszą stroną.

W połowie tejże aktywności, Strzygowski opublikował swoją pierwszą prawdziwie krytyczną pracę "Orient oder Rom: Beiträge zur Geschichte der spätantiken und früchristlichen Kunst" (Wschód czy Rzym: wkład sztuki późnego antyku i wczesnego Chrześcijaństwa do historii). Nakreślał tak zróżnicowane materiały jak rzeźba i sztuka Palmyra, sarkofagi anatolijskie i koptyjskie tekstylia. Strzygowski sugerował, używając argumentów rasowych a często i rasistowskich, że zmiana stylu w późnym antyku była spowodowana przytłoczeniem wpływów orientalnych i semickich. Jedna z współczesnych charakteryzacji obojga, argumentu i jego retorycznego tonu, mówi: "Strzygowski [przedstawił] Helladę jako piękną pannę, która sprzedała się "Staremu Semicie" by być utrzymywaną jak klejnot w jego haremie" ("Strzygowski [presented] Hellas as a beautiful maiden who sold herself to an 'Old Semite' to be kept as the jewel of his harem." J. Elsner, "The birth of late antiquty: Riegl and Strzygowski in 1901" Art History 25 (2002), 372).

"Orient oder Rom?" ("Wschód czy Rzym?") był wyraźnie sformułowany jako atak na "Die Wiener Genesis" z 1895 wiedeńskiego historyka sztuki Franza Wickhoffa, którego to dzieło sugerowało rzymski początek dla stylu późno antycznego. Teza ta był rozwijana przez Aloisa Riegla w jego pracy "Spätrömische Kunstindustrie", która tak jak i "Orient..." została wydana w 1901. Dalsze polemiki kontynuowane były przez dekady bez jasnego rozwiązania.

W 1909, po śmierci Wickoffa Strzygowski dostał propozycję zastąpienia go na Uniwersytecie Wiedeńskim, częściowo jako rezultat rozmachu jego badań, a po części jako wynik zawiłej akademickiej polityki i (prawdopodobnie) popierania Franciszka Ferdynanda Habsburga. Propozycja pociągnęła za sobą jednak trwały rozłam między wiedeńskimi historykami sztuki, którzy przeciwstawili Strzygowskiemu kandydatury Maxa Dvořáka i Juliusa von Schlossera. Sprawa jeszcze się zaostrzyła, kiedy Józef Strzygowski założył własny instytut badawczy wewnątrz uniwersytetu (Instytut Wiedeński lub Erstes kunsthistorisches Institut (Nowy Instytut Historii Sztuki)).

W Wiedniu Strzygowski kontynuował publikowanie opracowań na najróżniejsze tematy, które pozostają w kręgach sztuki bizantyjskiej i islamskiej, ale także dotyczą spraw armeńskich, nordyckich, słowiańskich oraz innych. Radykalny pangermanizm Strzygowskiego stał się przejrzysty w "Die bildende Kunst der Gegenwart" (1907) (Wizualna sztuka przyszłości), w której to pracy pochwalał malarstwo Arnolda Böcklina i nawoływał do nowego, niemieckiego artysty-bohatera, aby odrzucił spuściznę klasycznego antyku oraz renesansu.

Strzygowski przeszedł na emeryturę, opuszczając Uniwersytet Wiedeński w 1933, ale rok później został fundatorem Gesellschaft für vergleichende Kunstforschung (Stowarzyszenie dla porównywania historii sztuki) aby służyło ono jako platforma dla jego teorii. Zmarł w roku 1941.