Kościół św. Wojciecha w Poznaniu
Z Wikipedii
Kościół pw. św. Wojciecha w Poznaniu – świątynia wznosząca się na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu po raz pierwszy zostaje wymieniona w 1244, kiedy książę Przemysł I zamienił się z biskupem poznańskim odstępując kościół i otaczającą go osadę w zamian za osadę i kościół św. Rocha. Pośrednio z dokumentów wynika, że świątynię wzniesiono w 1222 . Według podania kościół wzniesiono w miejscu, gdzie św. Wojciech wygłosił kazanie przed udaniem się z wyprawą misyjną do Prus i gdzie prawdopodobnie od XI wieku znajdowała się drewniana kaplica. W miejscu pierwszej świątyni, w XV wieku postawiono nowy, gotycki kościół. W pierwszej połowie XVI wieku dobudowano nawy boczne, a sto lat później szczyty wieńczące wschodnią i zachodnią fasadę. W 1634 roku przy południowej nawie wzniesiono kaplicę św. Antoniego. Podczas remontu w latach 1911-1912 wnętrze otrzymało secesyjne polichromie autorstwa Antoniego Procajłowicza oraz witraże wykonane według projektów Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera.
Podczas okupacji hitlerowskiej był to jeden z dwóch dostępnych dla Polaków kościołów w Poznaniu. Podczas walk o Cytadelę wzgórze znalazło się na linii najbardziej zaciętych walk. Kościół został poważnie uszkodzony. Zniszczony został cały dach, runęło część Sklepienia i murów, ucierpiało również wnętrze. Zniszczone zostały również cenne witraże, ocalał natomiast bogaty skarbiec.
Świątynię odbudowano w latach 1946-1949. Podczas tych prac usunięto tynki ze wszystkich ścian poza późnorenesansowymi szczytami. Odsłonięto również gotyckie portale na północnej i południowej elewacji, podczas gdy główne wejście od strony zachodniej musiano zrekonstruować. Natomiast w latach 1951-1952 przeprowadzono prace konserwacyjne we wnętrzu. Nowe witraże wykonali Stanisław Powalisz – w nawie głównej i północnej, oraz Henryk Nostitz-Jackowski w nawie południowej.
Przed kościołem znajduje się drewniana, kryta gontem, dzwonnica pochodząca z przełomu XVI i XVII wieku – najstarszy drewniany zabytek w mieście
[edytuj] Opis kościoła
Z zewnątrz z daleka zwraca uwagę wysoki, dwuspadowy dach kryty dachówką. Na fasadzie znajduje się gotycki fryz ze skośnie ułożonej cegły całość zaś wieńczy późnorenesansowy szczyt o łagodnych liniach.
Wnętrze pseudobazylikowe, trójnawowe. W nawie głównej i północnej sklepienia gwiaździste zaś w południowej siatkowe. Z dawnych dwunastu ołtarzy do naszych czasów dotrwało pięć. W prezbiterium znajduje się ołtarz szafkowy z rzeźbą przedstawiającą wniebowzięcie pochodzącą z XVI wieku (szafka została odtworzona w XX wieku) wykonany prawdopodobnie przez osoby związane z warsztatem Wita Stwosza. W nawie północnej, w późnorenesansowym ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający Anioła Stróża z 1630, za którego autora uznaje się Krzysztofa Boguszewskiego, cystersa z Paradyża, który był proboszczem tego kościoła w latach 1630-1635. W nawie południowej, w ołtarzu, który również pochodzi z późnego renesansu, znajduje się obraz przedstawiający Opłakiwanie Chrystusa. Malowidło powstało w połowie XVI wieku w szkole florenckiej. Na zachodniej ścianie wisi kilka portretów trumiennych oraz blach herbowych należących w dużej części do rodu Naramowickich a pochodzących z XVII i XVIII wieku.
Wejście do kaplicy św. Antoniego zamyka kuta, żelazna krata z pierwszej połowy XVII wieku wykonana w stylu renesansowym.
Całość kościoła pokrywa pochodząca z początku XX wiek modernistyczna polichromia autorstwa Antoniego Procajłowicza odnowiona w 1999 roku.
[edytuj] Poznańska Skałka
Krypta zasłużonych powstała w roku 1923 z inicjatywy proboszcza ks. Bogusława Kościelskiego na wzór Skałki w Krakowie . Zaczęto wówczas przenosić do kościoła prochy zasłużonych Wielkopolan.
W samym kościele, w nawie południowej znajduje się marmurowy sarkofag Karola Marcinkowskiego – XIX-wiecznego lekarza i społecznika, dłuta Marcina Rożka. Natomiast w kaplicy św. Antoniego znajdują się epitafia osób spoczywających w Krypcie Zasłużonych znajdującej się pod kościołem. Znajdują się tam prochy:
- Józefa Wybickiego – twórcy Hymnu Polskiego
- Antoniego Kosińskiego – współtwórcy Legionów Dąbrowskiego
- płk Andrzeja Niegolewskiego – uczestnika szarży pod Samossierą
- Heliodora Święcickiego – założyciela i pierwszego rektora Uniwersytetu Poznańskiego
- ks. Wacława Gieburowskiego – założyciela i pierwszego dyrygenta chóru katedralnego, nauczyciela Stefana Stuligrosza
- Feliksa Nowowiejskiego – kompozytora, twórcy melodii Roty
- Tadeusz Szeligowski – kompozytor
- Stefan Poradowski – kompozytor i pedagog
- Paweł Edmund Strzelecki - podróżnik
- serce gen. Jana Henryka Dąbrowskiego
- epitafium gen. Michała Sokolnickiego – dowódcy polskiej kawalerii w pod Lipskiem (jego grób w Warszawie został zniszczony)
W podziemiach spoczywają natomiast dwaj proboszczowie:
- Krzysztof Boguszewski – malarz barokowy
- Franciszek Bażyński – działacz oświatowy
W mur otaczający kościół wmurowano tablice upamiętniające m. in.:
- Karola Marcinkowskiego
- Klaudynę Potocką – działaczkę społeczną i polityczną
- Emilię Sczaniecką – działaczkę społeczną, uczestniczkę powstań narodowych
- Anielę Tułodziecką – działaczkę społeczną i oświatową
- Heliodora Święcickiego
- Marię Swinarską – organizatorkę edukacji dla dziewcząt
- księdza Czesława Piotrowskiego - humanisty i pedagoga
Inni sławni spoczywają na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, który znajduje się przy kościele karmelitów bosych, stojącym naprzeciw kościoła św. Wojciecha.
