Kolonizacja Syberii i rosyjskiego Dalekiego Wschodu
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Kolonizacja Syberii
[edytuj] Ekspansja na Syberię
Zasiedlana od paleolitu. W I tysiącleciu zajmowana przez koczowników azjatyckich, w III-II w. p.n.e. opanowana przez Hunów (od których bliżej nie znanego plemienia Sabir, Seber jedna z hipotez wywodzi nazwę Syberii). W VI w. zasiedlona przez ludy pochodzenia tureckiego. W połowie XIII w. w składzie imperium mongolskiego Czyngis-chana. Od XI w. zwierzchnictwo nad północno-zachodnią częścią Syberii (tzw. Jugrą) przejął Nowogród Wielki, a od 1478 Moskwa. Po upadku Złotej Ordy, w XV w. na południowym zachodzie powstał Chanat Syberyjski.
Rosyjską ekspansję zapoczątkował w 1552 podbój Chanatu Kazańskiego. Kolonizację terenów nad rzeką Kamą prowadzili Stroganowowie, rosyjski ród kupiecki, który zmonopolizował handel z ziemiami na wschód od Uralu. Z inicjatywy Stroganowów w 1581 wyruszyła ekspedycja Kozaków Jermaka Timofiejewicza, która rozbiła Chanat Syberyjski i w październiku 1582 dotarła nad Irtysz, otwierając drogę dalszej ekspansji rosyjskiej.
Rozpoczął się planowy podbój i kolonizacja ziem zauralskich, powstały pierwsze miasta rosyjskie: Tiumeń (1586), Tobolsk (1587), Tara (1594), Tomsk (1604). 1619 kolonizacja sięgnęła Jeniseju, w 1632 Angary (Brack) na południu i Leny na wschodzie, w 1639 dotarła do północnych wybrzeży Oceanu Spokojnego (Ochock), w 1645 sięgnęła ujścia Amuru, w połowie XVII w. jeziora Bajkał (Irkuck 1652).
[edytuj] Jezioro Bajkał, Irkuck
Ekspansję rosyjską w basenie Amuru zahamował konflikt z Chinami zakończony w 1689 podpisaniem układu w Nerczyńsku. Dopiero postanowienia traktatów z Ajgun (obecnie Aihui) (1858) i Pekinu (1860) oddały Rosji zwierzchnictwo nad środkowym i dolnym biegiem Amuru i Ussuri.
W XIX w. granice Syberii powiększyły się wskutek ekspedycji: V.J. Beringa, I.G. Gmelina, G.F. Millera, P.S. Pallasa, F.P. Wrangla.
Początkowo całością obszarów zauralskich administrowano bezpośrednio z Moskwy. 1708 utworzono gubernię syberyjską ze stolicą w Tobolsku, w 1764 powstały dwie gubernie (Tobolsk, Irkuck), a w 1897 cztery (Tobolsk, Irkuck, Tomsk, Jenisejsk).
Zsyłki na Syberię odgrywały wielką rolę w rosyjskim systemie kar, oprócz kryminalistów kierowano tu także więźniów politycznych i jeńców wojennych. W XIX w. szczególnie liczną grupę wśród zesłańców stanowili Polacy, którzy przyczynili się do naukowego zbadania Syberii (m.in.: Aleksander Czekanowski, Jan Czerski, Benedykt Dybowski, F. Kon, W. Godlewski, Bronisław Piłsudski, W. Witkowski).
Od 2. połowy XIX w. wzrost znaczenia gospodarczego, m.in. dzięki budowie Kolei Transsyberyjskiej (1891-1916). Początkowo baza surowcowa dla europejskiej części Rosji, później także rozwój przemysłu, głównie ciężkiego. W 1918, podczas rosyjskiej wojny domowej, Syberia znalazła się pod władzą A.W. Kołczaka, wspomaganego przez interwencyjne oddziały japońskie, amerykańskie, angielskie i francuskie. W 1920 armia Kołczaka została rozbita. W kwietniu 1920 proklamowano Republikę Dalekiego Wschodu, włączoną w 1922, po wycofaniu się wojsk japońskich, do Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
Na Syberii znajdowały się największe w ZSRR obozy pracy przymusowej (m.in. w: Tobolsku, Tomsku, Norylsku, Jakucji, w dorzeczu Kołymy). Od 1991 Syberia wchodzi w skład Rosji, administracyjnie dzieląc się na Regiony: Wschodniosyberyjski i Zachodniosyberyjski.
