Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD

Z Wikipedii

Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego Niemieckiej Republiki Demokratycznej (niem. Ministerium für Staatssicherheit (MfS)) powszechnie zwane jako Stasi, nadzorowało służby specjalne NRD: bezpieczeństwa wewnętrznego, kontrwywiadu i wywiadu zagranicznego, a tego ostatniego w postaci Hauptverwaltung Aufklarung (HVA) (Główny Zarząd Wywiadowczy), który był częścią MFS/Stasi.

Spis treści 1 Początki 2 Struktura organizacyjna: (Hauptverwaltung Aufklaerung – HVA des Ministerium für Staatssicherheit – MfS) 3 Ucieczki z Republiki 4 Linia 26 5 Działalność szpiegowska Stasi na terenie RFN 6 Rozwiązanie Ministerium für Staatssicherheit 7 Kolejni ministrowie ds. Bezpieczeństwa Państwowego (MfS) 8 Niemcy prześladowani przez Stasi 9 Źródła 10 Linki zewnętrzne 11 Zobacz też

[edytuj] Początki

Ministerium für Staatssicherheit (MfS) zostało utworzone 8 lutego 1950, od samego początku wzorowane na radzieckim Ministerstwie Bezpieczeństwa Państwowego – MGB, Ministerium für Staatssicherheit – MfS powstało w wyniku połączenia kilku instytucji wywiadowczych wspomagających radziecki aparat bezpieczeństwa w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, m.in. – Instytutu Badań Ekonomicznych (Institut fur Wirtschaftwissenschaftliche Forschung – IWF), który był odpowiedzialny za wywiad zagraniczny przed utworzeniem HVA.

Stasi tak jak KGB składało się z wywiadu wewnętrznego i zagranicznego, wywiad zagraniczny podlegał Głównemu Zarządowi Wywiadu – Hauptverwaltung Aufklaerung (HVA), główny cel operacji HVA stanowiła Republika Federalna Niemiec, oczywiście w zakresie zainteresowań HVA były także inne państwa zachodnie m.in. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja, i Kanada.

Na początku każdy wydział MfS, a od 1979 r. każdy z operacyjnie pracujących głównych wydziałów HVA jak też wszystkie zarządy okręgowe miały swoich radzieckich tzw. oficerów prowadzących z KGB i GRU.

Zorganizowany przez Stasi wewnętrzny aparat represji opierał się przede wszystkim na niesłychanie rozbudowanej siatce agentów-informatorów, często donosy składali na siebie bliscy krewni, sąsiedzi, dozorcy kamienic, a nawet rodzina, w niektórych przypadkach biorąc za to wynagrodzenie.

Kadrę organizacji, z których bezpośrednio wywodziła się Stasi, stanowiło wielu funkcjonariuszy nazistowskiego aparatu wywiadowczego (Abwehry) i policyjnego (Gestapo) i (SD -Sicherheitsdienst). Część z nich znalazła pracę w ministerstwie, na przykład były szef kontrwywiadu "Abwehry" gen. por. Rudolf Bamler, tak samo sytuacja wyglądała na zachodzie, tam służby specjalne RFN wraz z OSS/CIA i MI6 chętnie współpracowali z tzw. Organizacją Gehlena, kierowaną przez byłego szefa Fremde Heere Ost – FHO (Obce Armie Wschód), Reinharda Gehlena.

Przez lata nie istniał jakikolwiek pisemny dokument potwierdzający szczególną rolę Stasi w systemie rządowym Niemieckiej Republiki Demokratycznej, tak samo jak nie było żadnych wytycznych na temat głównych zadań Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego MfS, i jego struktury organizacyjnej. 30 lipca 1969, Erich Honecker wydał statut MfS, bez przedstawienia w nim szczegółowego zakresu kompetencji i zadań. Swym podpisem potwierdził jedynie nominację ministra i jego zastępców, jako funkcyjnych przedstawicieli MfS. W każdym razie wspomniano tam, że Urząd Bezpieczeństwa dzieli się na jednostki służbowe odpowiednio do zatwierdzonej struktury. Przy tym w pierwszym rzędzie, zanim nie nastąpiło ostateczne rozwiązanie tajnych służb NRD, chodziło o wyodrębnienie głównych wydziałów (Hauptabteilungen – HA), Głównego Zarządu Wywiadu (Hauptverwaltung Aufklarung – HVA – który do 1958 r. nazywał się HAXV), Wydziału Referatów Centrali w Berlinie, jak i powołanie Zarządów Okręgowych (Bezirksverwaltungen BV) oraz niższych urzędów powiatowych (Kreisdienststellen KD).

Podstawowa struktura Ministerium für Staatssicherheit – MfS, Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego, w którego skład wchodził Hauptverwaltung Aufklarung – HVA, Główny Zarząd Wywiadowczy, z zasady odpowiadała państwowej strukturze administracyjnej. MfS dzieliło się na sześć Zarządów Krajowych Bezpieczeństwa Państwowego:

1. Brandenburgia
2. Wielki Berlin
3. Meklemburgia
4. Saksonia
5. Saksonia-Anhalt
6. Turyngia

Wraz z reformą administracyjną z roku 1952, Zarządy Krajowe (Landesverwaltungen) zostały przekształcone w 14 zarządów Okręgowych (Bezirksverwaltungen) – Bezpieczeństwa Państwowego i 217 Urzędów Powiatowych (Kreisdienststellen). Na szczeblach ministerialnym, okręgowym i powiatowym działało w 1989 r., ok. 670 jednostek służbowych Stasi.

Nie licząc pułku wartowniczego (to jest ok. 10 tys. ludzi) Stasi pod koniec dysponowało kadrą liczącą 84 tys. pracowników, z których ok. 40% było czynnych w samym tylko Berlinie, większość zatrudnionych w Stasi przypadła na zarządy okręgowe i urzędy powiatowe.

Statut MfS z 30 lipca 1969 r. wyodrębniał dwa podstawowe zakresy działań: wywiad i kontrwywiad. Nie mniej ważne zadanie obok kontrwywiadu i nadzoru terenowego kraju polegało na prowadzeniu czynności polityczno-operacyjnych przeciwko centrum wroga, pod czym rozumiano przenikanie do politycznych, wojskowych, ekonomicznych i gospodarczych centrów wroga przy użyciu specjalnych środków i metod.

Kompetentnymi w tym zakresie były w ramach MfS – Główny Zarząd Wywiadu HVA, wraz ze swoimi wydziałami i referatami w Berlinie, oraz Wydziały XV, funkcjonujące w ramach zarządów okręgowych podporządkowane – HVA.

[edytuj] Struktura organizacyjna: (Hauptverwaltung Aufklaerung – HVA des Ministerium für Staatssicherheit – MfS)

Struktura Głównego Zarządu Wywiadu (HVA) przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Państwowego (MfS)

• 'Kierownik Głównego Zarządu Wywiadu przy MfS Hauptverwaltung Aufklaerung – HVA des MfS – Markus Wolf

1. Biuro Partyjne Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności – Sozialistische Einheitspartei Deutschlands – SED
2. Łącznicy KGB

• Wydział I – Aparat państwowy Republiki Federalnej Niemiec – (RFN)

1. Federalny urząd prezydenta, Federalny urząd kanclerza, Rzecznik prasowy rządu.
2. Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Nadzór i utrzymywanie kontaktu z agentami.
3. Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Werbunek i kształcenie agentów.
4. Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.
5. Dywersja polityczno – ideologiczna, Federalne Ministerstwo Stosunków Wewnątrzniemieckich.
6. Ministerstwa: Finansów, Gospodarki i Współpracy Gospodarczej.
7. Legalne rezydentury i stałe przedstawicielstwa NRD (Bonn).
8. Zagraniczne grupy operacyjne (później: Grupy ds. werbowania współpracowników).
9. Grupy informacyjne i Grupy oceny danych.

• Wydział II: Partie, organizacje społeczne RFN

1. Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU), Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU), Unia Młodych, Fundacja Konrada Adenauera i Hansa Seidela, kościoły.
2. FDP – Wolna Partia Demokratyczna, NPD – Narodowodemokratyczna Partia Niemiec.
3. Organizacje rolnicze, organizacje przemysłowe.
4. SPD – Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, Fundacja Fredricha Eberta, międzynarodowi socjaliści.
5. Związki zawodowe, DGB.
6. KPD – Komunistyczna Partia Niemiec, ML – Maoiści, lewicowi ekstremiści w Partii Zielonych.
7. Werbowanie i kształcenie kandydatów.

• Wydział III – Legalne rezydentury na zachodzie
  • Referaty – 1 – 16
• Wydział IV – Wywiad militarno – strategiczny – RFN

1. Federalne Ministerstwo Obrony, Aparat państwowy, partie.
2. Federalne Ministerstwo Obrony, Federalny Urząd ds. Ochrony Technicznej i Zaopatrzenia, BWB
3. Urząd ds. Wojskowych.
4. Podstawowe zadania BWB.
5. Kryptografia, wojna psychologiczna.
6. Zagraniczne grupy operacyjne.
7. Uzbrojenie.
8. Ocena danych, archiwa.

• • Sektor Nauki i Techniki – SWT
• Wydział V – Gromadzenie i opracowanie informacji, koordynacja.

1. (kompetencje nieznane)
2. Elektronika i elektrotechnika.
3. Przemysł techniczny, gospodarka rolna, mikrobiologia.
4. Metalurgia, broń, przemysł ciężki.
5. Dokumentacja, literatura fachowa, akta personalne
6. Zagraniczne grupy operacyjne (werbowanie, kształcenie i weryfikacja współpracowników).
7. Dokumentacja, elektroniczne przetwarzanie danych

• Wydział VI – Transport, podróże
  • Zarząd A: Transport agentów.
  • Zarząd B: Ocena obiektów operacyjnych
  • Zarząd C: Podróże.
  • Zarząd D: Przygotowanie fałszywych dokumentów.
  • Zarząd E: Nadzór nad rezydenturami.

• Wydział VII – Informacja i ocena danych

1. Polityka Republiki Federalnej Niemiec.
2. Polityka zachodnich krajów kapitalistycznych.
3. Bliski Wschód, Ameryka Łacińska.
4. Wojsko: Bundeswehr i NATO.
5. Gospodarka: RFN i inne kraje zachodnie.
6. Analiza.
7. Daleki Wschód.
8. Elektroniczne przetwarzanie danych.
9. Wczesne rozpoznanie.
10. Bieżące informacje.
11. Biblioteka, oficjalna dokumentacja.

• Wydział VIII – Techniki operacyjne, radiostacje
  • Zarząd B: Radiostacje i szyfrowanie, urządzenia wysyłające i odbierające sygnały, maszyny szyfrujące
  • Zarząd C: Budowa urządzeń elektronicznych, zakłady mechaniczne.
  • Zarząd D: Placówki zagraniczne, łączność pomiędzy placówkami zagranicznymi i HVA w sytuacjach kryzysowych, zwiad radiowy na obszarze operacyjnym, zabezpieczenie przed podsłuchem w placówkach zagranicznych.
• Wydział IX – Kontrwywiad
  • Zarząd A: Wrogie organizacje.

1. Bundesnachrichtendienst (BND)
2. Militärischer Abschirmdienst (MAD).
3. CIA i inne organizacje wywiadowcze USA.
4. Federalny Urząd ds. Konstytucji.
5. Inne zachodnie służby specjalne.
6. Federalny Urząd Kryminalny i urzędu lokalne
7. Zagraniczne grupy operacyjne.
8. Ocena informacji wewnętrznych.
9. Zagraniczne jednostki ds. Bezpieczeństwa i Ochrony.

• • Zarząd B: Rezydentury.

1. Europa Zachodnia
2. Republika Federalna Niemiec (RFN)
3. Kraje arabskie, kraje azjatyckie.
4. Afryka, Ameryka Środkowa.
5. Zagadnienia kadrowe.
6. Zagraniczne grupy operacyjne.

• • Zarząd C: Ocena danych.

1. Kontrwywiad i policyjna ochrona państwa – struktury.
2. Elektroniczne przetwarzanie danych.
3. Zachodnie służby wywiadowcze.
4. Kontrwywiad i policyjna ochrona państwa – osoby.
5. BND – Bundesnachrichtendienst.

• Wydział X – Dezinformacja

1. Kraje trzeciego świata.
2. Polityka wewnętrzna RFN, partie, siły polityczne.
3. Pozyskiwanie i wykształcanie współpracowników.
4. Tajne służby.
5. Werbowanie agentów.
6. Stosunki gospodarcze, handel.

• Wydział XI – Ameryka Północna, (USA, Kanada, Meksyk)

1. USA, Kanada, Meksyk – przerzucanie agentów.
2. Ambasada USA w Bonn, obywatele USA w RFN.
3. Przedstawicielstwo USA w ONZ w Nowym Jorku.
4. Siły zbrojne USA.
5. Badania naukowe.
6. Werbowanie i kształcenie agentów.
7. Ocena danych i informacja.
8. Misje wojskowe USA w Poczdamie i siły zbrojne USA.

• Wydział XII – NATO i EWG
  • Referaty: 1 – 5
• Wydział XIII – Fizyka jądrowa, biologia, chemia, medycyna.

1. Fizyka jądrowa.
2. Chemia.
3. Rolnictwo.
4. Referat Specjalny ds. USA (tematyka referatów: 1, 2, 3, 5)
5. Biologia, genetyka.

• Wydział XIV – Mikroelektronika, elektrotechnika.

1. Elektroniczne urządzenia strategiczne, mikroelektronika.

3. Filia w Jenie – współpraca z VEB Carl-Zeiss w Jenie.

6. (BRAK DANYCH).

• Wydział XV – Produkcja samolotów i statków, budowa maszyn, lotnictwo.

1. Budowa samochodów i statków do celów wojskowych (m.in. Krauss-Maffei, HDV w Kolonii, Krupp-Machinenbau w Kolonii.
2. Produkcja broni i narzędzi (m.in. Rheinmetall, MAN AG, Diehl GmbH)
3. Budowa rakiet (MBB, przedsiębiorstwo Ottobrunn, Donier).
4. Związki naukowe i przemysłowe (m.in. BDI, BDA)
5. Wywiad przemysłowy (m.in. Deutsche Bank, Dresdner Bank, Commerzbank).
6. Zdobywanie nowych kadr
7. Ocena danych (grupy zagraniczne, zdobywanie dokumentów i informacji z RFN.

• Wydział Służb Pomocniczych.
  • Zarząd ds. Motoryzacji (zaopatrzenie w pojazdy mechaniczne)
  • Zarząd ds. Nieruchomości
  • Zarząd ds. Finansów
  • Zarząd ds. Budownictwa
  • Zarząd "Obiekt Gosen" Odpowiedzialny za obiekt "S" w Gosen.
• Obiekt "S" (Akademia HVA w Gosen)
  • Zarząd A: Kształcenie polityczno-operacyjne.
    • Katedra 1 – Polityka międzynarodowa.
    • Katedra 2 – Problematyka socjalizmu.
    • Katedra 3 – Analiza imperializmu.
    • Katedra 4 – Historia szpiegostwa.
  • Zarząd B: Dyscypliny operacyjne
    • Katedra 5 – Wykorzystanie baz operacyjnych w RFN
    • Katedra 6 – Psychologia
    • Katedra 7 – Ochrona i bezpieczeństwo
    • Katedra 8 – Nadzór urzędów
    • Katedra 9 – Współpraca z rezydenturami
  • Zarząd ds. Nauki Języków Obcych
  • Zarząd ds. Wykształcenia i Wychowania.

Struktura Organizacyjna (źródło

Guido Knopp – Elita Szpiegów (Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu) Dom wydawniczy Bellona Warszawa 2004)

[edytuj] Ucieczki z Republiki

Wysiłek Stasi włożony w zwalczanie podziemia politycznego oraz zapobieganie ucieczkom z NRD był gigantyczny, do tych dwóch zakresów zadań wykorzystywano ok. cztery piąte łącznego potencjału ministerstwa. Ucieczka z republiki, pomoc w ucieczce, przesiedlenia, ten problem istniał od samego początku utworzenia Niemieckiej Republiki Demokratycznej, i zawsze zajmowało się nim MfS.

Jeszcze zanim stanął mur berliński, powstrzymanie ucieczek z republiki było ważnym zadaniem Stasi. Kierownictwo SED nie miało żadnych wątpliwości co do tego, że dalsze istnienie NRD jest możliwe tylko wtedy, gdy wszelkimi możliwymi środkami uda się powstrzymać exodus ludności.

Od wybudowania muru berlińskiego w 1961 r. do początku lat osiemdziesiątych chodziło przede wszystkim o zwalczanie profesjonalnie uprawianego procederu "handlu żywym towarem". MfS założyło specjalną jednostkę służbową "XX/5", w ramach Głównego Wydziału XX (HVXX), która jako sprawą priorytetową zajmowała się nielegalnym przekraczaniem granicy, określanym jako "handel żywym towarem". Jednak ten środek nie wystarczał, to też w ramach Głównego Wydziału VI (HVVI) utworzono "biuro operacyjne" – OPD, któremu powierzono sprawę zahamowania ucieczek do Berlina Zachodniego z republiki.

[edytuj] Linia 26

W rok po utworzeniu MfS Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego pod kierownictwem ówczesnego ministra Wilhelma Zaissera rozpoczęto tworzenie komórki, której głównym zadaniem było ukierunkowane nadzorowanie prywatnego i służbowego ruchu telekomunikacyjnego określonych osób. Ta jednostka służbowa, która nazywała się do 1989 r. "samodzielnym Wydziałem 26 (Linia 26) i na koniec posiadała stan osobowy wskazujący 436 pracowników, była przez wiele lat bezpośrednio podporządkowana ministrowi Mielkemu.

Od 1952 r. stosowano do podsłuchiwania produkowane w Niemieckiej Republice Demokratycznej "szafy dozorujące", początkowo można było śledzić 20 połączeń telefonicznych. Według artykułu "31" konstytucji NRD, tajemnica pocztowa i łączność była nienaruszalna, mimo to 6 lipca 1962 r., minister bezpieczeństwa państwowego wydał instrukcję służbową oznaczoną numerem "10/62", regulującą w szczegółach nadzór akustyczny i optyczny (podglądanie), obywateli NRD do celów nie podlegających ściganiu karno-sądowemu. Ta instrukcja została zastąpiona 2 stycznia 1984, nowym rozporządzeniem nr 1/84, w którym określano zadania "linii 26".

• Zlecenie A – Kontrolowanie rozmów telefonicznych abonentów łączności telefonicznej Poczty Niemieckiej i innych przewozowych systemów przekazu informacji.
• Zlecenie T – Kontrolowanie połączeń teleksowych i pojedynczych połączeń oraz stałych połączeń w telekomunikacji dalekopisowej.
• Zlecenie B – Akustyczny nadzór pomieszczeń zamkniętych i częściowo otwartych.
• Zlecenie D – Podgląd i elektroniczną obserwację osób oraz dokumentowanie obrazu i dźwięku przeważnie w pomieszczeniach.
• Zlecenie S – Wykorzystywanie specjalnych urządzeń do techniki zabezpieczania i chemicznych środków do oznakowania.

Informacje o osiągniętych przez "linię 26" wynikach rozpoznania zostały zniszczone 8 listopada 1989 r.

[edytuj] Działalność szpiegowska Stasi na terenie RFN

Stasi dysponowało stale liczbą ok. 500 szpiegów operujących w Republice Federalnej Niemiec, do tego dochodziło ok. 2500 osób zatrudnionych w charakterze instruktorów, kurierów czynnych na terenie operacyjnym.

Statystyka na 31 października 1989, wykazała w Głównym Zarządzie Wywiadu stan personalny w liczbie 4128 osób, łącznie z pracownikami linii XV, zarządów okręgowych jak i oficerami misji specjalnej – OibE.

Głównym zadaniem HVA było prowadzenie wywiadu zagranicznego, skoncentrowano się przede wszystkim na faktach politycznych, wojskowych, gospodarczych i naukowo – technicznych śledząc rozwój wydarzeń w Republice Federalnej Niemiec łącznie z Berlinem Zachodnim wraz z najważniejszymi bazami NATO.

W osobach "Williama Borma" i "Hansheinza Porsta" polityków FDP (wolna partia demokratyczna) służba bezpieczeństwa dysponowała dwoma superagentami, prowadzonymi jako wywiadowcy posiadający szczególne wpływy, którzy przekazywali wszystkie informacje ze swojej partii.

Gunter Guillaume był najważniejszym agentem w Republice Federalnej Niemiec, który swe wiadomości przekazywał do centrali Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego – MfS, bezpośrednio z bońskiego federalnego urzędu kanclerskiego.

Poseł do Bundestagu z ramienia Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU), Julius Steiner utrzymywał z Stasi dobre kontakty, i otrzymał 50000 DEM za głosowanie przeciwko swemu koledze partyjnemu Rainerowi Barzlowi. W służbie zagranicznej RFN działało jednocześnie aż pięciu agentów, "Stasi" miało pełną informację na temat głównych zarysów "bońskiej" polityki zagranicznej, koncepcji negocjacyjnych i traktatu z Polską.

W kwestii planowania sił zbrojnych Republiki Federalnej Niemiec i innych krajów NATO, Stasi było informowane przez "Topasa" alias "Rainer Rupp", źródło "Gabriele Gast" dostarczyło do Berlina Wschodniego raport o sytuacji wojskowej "Wschód", z wywiadu zagranicznego Republiki Federalnej Niemiec – Bundesnachrichtendienstu (BND), jak też inne opracowania zachodnie na temat militarnego znaczenia Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

Wewnętrzne sprawy "Federalnego Urzędu Ochrony Konstytucji" (Bundesamt für Verfassungsschutz (BfV), przekazywał agent "Kuron", w sumie po przełomie wyszło na jaw ponad trzydzieści przypadków szpiegostwa wyższego szczebla w Republice Federalnej Niemiec na rzecz Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

[edytuj] Rozwiązanie Ministerium für Staatssicherheit

Stasi idealnie wręcz pasowała do obrazu Niemiec Wschodnich, odmalowanego w powieści Johna Le Carrego The Spy Who Came In from the Cold z 1963 r. (wydanie polskie z 1990 r. Ze śmiertelnego zimna). W dniu formalnego połączenie obydwu państw niemieckich (3 października 1990) z 17 milionów obywateli NRD oblicza się, że ok. 173 tys. było podobno zarejestrowanymi konfidentami Stasi. Wraz z upadkiem muru berlińskiego Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego Ministerium für Staatssicherheit zostało rozwiązane w listopadzie 1989 r. Niewielka część oficerów i urzędników Stasi stanęła przed sądem, ale po kilku zaledwie indywidualnych procesach funkcjonariuszy wyższego szczebla (jak np. Markus Wolf) Trybunał Konstytucyjny Niemiec orzekł 23 maja 1995, że byli pracownicy Stasi nie mogą być ścigani sądownie za działalność szpiegowską przeciwko zachodowi w okresie zimnej wojny.

[edytuj] Kolejni ministrowie ds. Bezpieczeństwa Państwowego (MfS)

• Wilhelm Zaisser – 1950-1953
• Ernst Wollweber – 1953-1957
• Erich Mielke – 1957-1989 (do 18 listopada)

Kierownikiem Głównego Zarządu Wywiadu przy MBP (Hauptverwaltung Aufklaerung – HVA des MfS) był od 1957 do 1987 r. – Markus Wolf (inne źródła podają datę na 1953 lub 1958-1987)

[edytuj] Niemcy prześladowani przez Stasi

• Rudolf Bahro
• Jörg Berger
• Wolf Biermann
• Willy Brandt
• Lutz Eigendorf
• Jürgen Fuchs
• Michael Gartenschläger
• Robert Havemann
• Florian Havemann
• Stefan Heym
• Gert Hof
• Helmut Kohl
• Reiner Kunze
• Theo Lehmann
• Vera Wollenberger
• Walter Linse
• Erich Loest
• Gerulf Pannach
• Matthias Platzeck
• Joseph Ratzinger
• Christa Wolf
• Jens-Paul Wollenberg

[edytuj] Źródła

• Pierre de Vilemarest – Stasi Markusa Wolfa: Niemiecka wojna domowa 1945-1991, wyd. Anatyk Marcin Dybowski 1997
• Ernest Volkman – Największe operacje szpiegowskie XX wieku, Książka i Wiedza Warszawa 1997, 1998
• Guido Knopp – Elita Szpiegów (Kulisy Wywiadu i Kontrwywiadu) Dom wydawniczy Bellona Warszawa 2004
• Normam Polmar, Thomas Allen – Księga Szpiegów, Wydawnictwo Magnum Warszawa 2000

[edytuj] Linki zewnętrzne

• "Polacy w służbie STASI", wp.pl, 2007-4-11

[edytuj] Zobacz też

• CIA
• GRU
• KGB
• SOUD
• Mossad