Mord profesorów lwowskich
Z Wikipedii
Mord profesorów lwowskich – egzekucja polskich naukowców, profesorów wyższych uczelni Lwowa dokonana w tym mieście przez Niemców[1] w pierwszych dniach hitlerowskiej okupacji Lwowa w lipcu 1941.
Spis treści |
[edytuj] Chronologia wydarzeń
Kilka dni po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej Lwów został zajęty przez Wehrmacht. Przed zajęciem miasta NKWD wymordowało kilka tysięcy więźniów politycznych przetrzymywanych we lwowskich więzieniach: Zamarstynów, Brygidki, więzienie na ul. Łąckiego.
Siedem godzin przed zajęciem miasta przez dywizję strzelców alpejskich, wkroczył do miasta ukraiński batalion Nachtigall pod dowództwem Albrechta Herznera. Oficerem łącznikowym batalionu był Teodor Oberländer.
Na podstawie list proskrypcyjnych sporządzonych przez byłych ukraińskich studentów Uniwersytetu Lwowskiego – melnykowców (prawdopodobnie na podstawie lwowskiej książki telefonicznej) gestapo dokonało aresztowań profesorów Uniwersytetu Lwowskiego.
W nocy z 3 na 4 lipca 1941 gestapo z udziałem ukraińskich żołnierzy batalionu Nachtigall dokonało aresztowania kilkudziesięciu profesorów uczelni lwowskich (głównie Uniwersytetu Jana Kazimierza oraz Politechniki Lwowskiej), członków ich rodzin i osób przebywających w ich mieszkaniach.
Kilku profesorów aresztowano z rodzinami i gośćmi. Z jednego domu wywleczono 82-letniego staruszka, profesora położnictwa w stanie spoczynku, Adama Sołowija wraz z 19-letnim wnukiem, Adamem Mięsowiczem. Z mieszkania prof. Ostrowskiego zabrano będących u niego gości – między innymi ordynatora szpitala żydowskiego, dra Stanisława Ruffa z całą rodziną i księdza Komornickiego. Tak samo uczyniono w domu profesora Jana Greka, zabierając gospodarza wraz z żoną i szwagrem, Tadeuszem Boy-Żeleńskim, którego wcale nie było na liście. Lista profesorów Uniwersytetu, sporządzona prawdopodobnie przez ukraińskich studentów z Krakowa, była zdezaktualizowana, co stwarzało w tych tragicznych sytuacjach dodatkowe komplikacje: zdarzało się, że siepacze dopatrywali się ukrywania szukanego, kiedy nie znajdowali go pod wskazanym adresem (rzecz dotyczyła np. zmarłych przed napaścią na ZSRR profesorów: Romana Leszczyńskiego, Adama Bednarskiego i dyrektora Ossolineum Ludwika Bernackiego).
Aresztowanych profesorów przewożono do Zakładu Wychowawczego im. Abrahamowiczów – w kompleksie akademików Politechniki Lwowskiej, skąd później zabrano ich na rozstrzelanie. Ogółem w nocy z 3 na 4 lipca aresztowanych zostało 28 uczonych. Z całej grupy uczonych ocalał jedynie prof. Franciszek Groër.
Zbrodni tej towarzyszyły rabunki. Aresztowani i rozstrzelani profesorowie posiadali w swoich mieszkaniach dzieła sztuki i inne cenne przedmioty, zrabowane przez hitlerowców.
Aresztowanych uczonych oraz ich rodziny wymordowano jeszcze tej samej nocy na zboczu Kadeckiej Góry, koło ul. Wuleckiej. Egzekucje odbywały się pośpiesznie we wczesnych godzinach rannych, żeby zdążyć przed końcem godziny policyjnej. Świadkami zbrodni byli mieszkańcy pobliskich domów, którzy obserwowali egzekucje z okien swoich mieszkań.
Zwłoki rozstrzelanych zostały nocy z 7 na 8 października 1943 wydobyte przez specjalny oddział (Sonderkommando 1005, utworzone z młodych Żydów, pozostających w gettach, którego zadaniem było odkopywanie grobów ludzi rozstrzelanych w masowych egzekucjach, a następnie palenie ich zwłok) i spalone w Lasach Krzywczyckich.
Odpowiedzialni za mord: m.in. gestapowcy: Hans Krüger, Walter Kutschmann, Kurt Stawizki, oraz ich holenderski współpracownik Pieter Nikolaas Menten nie zostali nigdy osądzeni za tę zbrodnię pomimo kilkakrotnych wniosków strony polskiej.
Na miejscu zbrodni staraniem rodzin pomordowanych postawiono w latach 90. skromny pomnik z dwujęzyczną (polską i ukraińską) listą ofiar tragedii.
Pomnik i tablice pamiątkowe znajdują się we Wrocławiu, na terenie Politechniki Wrocławskiej. Tablice pamiątkowe zostały wmurowane w Lublinie, w pobliżu Biblioteki UMCS, w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN przy ul. Pawińskiego w Warszawie (ufundowana w 2007 r. przez prof. Wacława Szybalskiego) a także w katedrze łacińskiej we Lwowie i w gmachu głównym Politechniki Lwowskiej.
Przypisy
- ↑ Bezpośrednia odpowiedzialność za kaźń na profesorach lwowskich spada na SS-Brigadeführera dr. Eberharda Schöngartha – wsławionego aresztowaniem profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego w listopadzie 1939 r. – który jako dowódca Sonderkommando przebywał we Lwowie już 2 lipca, oraz Hauptsturmführera Hansa Krügera dowodzącego oddziałem Geheime Feldpolizei. Kwestią wymagającą dalszych badań jest odpowiedzialność za tę zbrodnię Theodora Oberländera, będącego komendantem ukraińskiego batalionu "Nachtigall", którego żołnierze uczestniczyli w dokonywaniu aresztowań. Biuletyn IPN – Kaźń profesorów lwowskich w lipcu 1941 roku] w ramach polityki unicestwienia polskiej inteligencji (por. Sonderaktion Krakau).
[edytuj] Lista rozstrzelanych
- Prof. dr Antoni Cieszyński, lat 59, kierownik Zakładu Stomatologii Uniwersytetu Jana Kazimierza, obrońca Lwowa w 1918
- Prof. dr Władysław Dobrzaniecki, lat 44, ordynator Oddziału Chirurgii Państwowego Szpitala Powszechnego, obrońca Lwowa w 1918.
- Prof. dr Jan Grek, lat 66, profesor w Klinice Chorób Wewnętrznych UJK;
- Maria Grekowa, lat 57, żona profesora Jana Greka;
- Doc. dr Jerzy Grzędzielski, lat 40., kierownik Kliniki Okulistycznej UJK;
- Prof. dr Edward Hamerski, lat 43, kierownik Katedry Chorób Zakaźnych Zwierząt Domowych Akademii Medycyny Weterynaryjnej, obrońca Lwowa w 1918.
- Prof. dr Henryk Hilarowicz, lat 51, profesor w Klinice Chirurgicznej UJK, obrońca Lwowa w 1918.
- Ks. doc. dr Władysław Komornicki, lat 29, wykładowca nauk biblijnych w Wyższym Seminarium Duchownym we Lwowie;
- Eugeniusz Kostecki, lat 36, mistrz szewski, mąż gospodyni profesora Dobrzanieckiego;
- Prof. dr Włodzimierz Krukowski, lat 53, kierownik Katedry Pomiarów Elektrycznych Politechniki Lwowskiej;
- Prof. dr Roman Longchamps de Bérier, lat 56, kierownik Katedry Prawa Cywilnego UJK, prorektor UJK w latach 1938-1939, obrońca Lwowa w 1918.
- Bronisław Longchamps de Bérier, lat 25, absolwent Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Zygmunt Longchamps de Bérier, lat 23, absolwent Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Kazimierz Longchamps de Bérier, lat 18, syn profesora;
- Prof. dr Antoni Łomnicki lat 60., kierownik Katedry Matematyki Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej;
- Adam Mięsowicz, lat 19, wnuk profesora Sołowija, zabrany ze swoim dziadkiem;
- Prof. dr Witold Nowicki, lat 63, kierownik Katedry Anatomii Patologicznej UJK, obrońca Lwowa w 1918.
- Dr med. Jerzy Nowicki, lat 27, asystent Zakładu Higieny UJK, syn profesora;
- Prof. dr Tadeusz Ostrowski, lat 60., kierownik Kliniki Chirurgii, dziekan Wydziału Lekarskiego 1937-1938, obrońca Lwowa w 1918;
- Jadwiga Ostrowska, lat 59, żona profesora;
- Prof. dr Stanisław Pilat, lat 60., kierownik Katedr Technologii Nafty i Gazów Ziemnych Politechniki Lwowskiej;
- Prof. dr Stanisław Progulski, lat 67, profesor w Klinice Pediatrii UJK;
- Inż. Andrzej Progulski, lat 29, syn profesora;
- Prof. honor. Roman Rencki, lat 74, kierownik Kliniki Chorób Wewnętrznych UJK;
- Maria Reymanowa, lat 40., pielęgniarka Ubezpieczalni Społecznej, zabrana z mieszkania profesora Ostrowskiego;
- Dr med. Stanisław Ruff, lat 69, ordynator Oddziału Chirurgii Szpitala Żydowskiego, zabrany z mieszkania profesora Ostrowskiego;
- Anna Ruffowa, lat 55, żona dr. Ruffa;
- Inż. Adam Ruff, lat 30., syn dr. Ruffa;
- Prof. dr Włodzimierz Sieradzki, lat 70., kierownik Katedry Medycyny Sądowej UJK, rektor UJK w latach 1924-1925, obrońca Lwowa w 1918 roku,
- Prof. dr Adam Sołowij, lat 82, emerytowany ordynator Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Powszechnego;
- Prof. dr Włodzimierz Stożek, lat 57, kierownik Katedry Matematyki Wydziału Inżynierii Lądowej i Wodnej Politechniki Lwowskiej
- Inż. Eustachy Stożek, lat 29, asystent Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Inż. Emanuel Stożek, absolwent Wydziału Chemii Politechniki Lwowskiej, syn profesora;
- Dr praw Tadeusz Tapkowski, lat 44, zabrany z mieszkania profesora Dobrzanieckiego;
- Prof. dr Kazimierz Vetulani, lat 61, kierownik Katedry Mechaniki Ogólnej Politechniki Lwowskiej;
- Prof. dr Kasper Weigel, kierownik Katedry Miernictwa Politechniki Lwowskiej;
- Mgr praw Józef Weigel, lat 33, syn profesora;
- Prof. dr Roman Witkiewicz, lat 55, kierownik Katedry Pomiarów Maszynowych Politechniki Lwowskiej;
- Walisch, lat 40-45, właściciel magazynu konfekcyjnego Beier i S-ka, zabrany z mieszkania profesora Sieradzkiego;
- Dr Tadeusz Boy-Żeleński, lat 66, lekarz, publicysta, krytyk literacki, tłumacz literatury francuskiej, podczas okupacji sowieckiej Lwowa, w latach 1939-1941, kierownik Katedry Literatury Francuskiej Uniwersytetu Lwowskiego, zabrany z mieszkania szwagra – profesora Jana Greka.
Ponadto 5 lipca 1941 rozstrzelani zostali:
- Katarzyna (Kathy) Demko, lat 34, nauczycielka języka angielskiego, zabrana z mieszkania profesora Ostrowskiego;
- Doc. dr Stanisław Mączewski, lat 49, ordynator Oddziału Ginekologiczno-Położniczego Szpitala Powszechnego.
12 lipca 1941 zamordowani zostali:
- Prof. dr Henryk Korowicz, lat 53, profesor ekonomii Akademii Handlu Zagranicznego;
- Prof. dr Stanisław Ruziewicz, lat 51, profesor matematyki Akademii Handlu Zagranicznego;
26 lipca 1941 rozstrzelany został:
- Prof. dr Kazimierz Bartel, lat 59, kierownik Katedry Geometrii Wykreślnej Politechniki Lwowskiej, trzykrotny premier rządu RP.
[edytuj] Bibliografia
- Zygmunt Albert Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty zebrane i oprac. przez Zygmunta Alberta Wrocław 1989, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, ISBN 83-229-0351-0
- Karolina Lanckorońska Wspomnienia wojenne wyd. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak 2002, ISBN 83-240-0077-1
- Jerzy Węgierski Lwów pod okupacją sowiecką 1939-1941 , Editions Spotkania, Warszawa 1991, ISBN 83-85195-15-7, fragment dotyczący czerwca-lipca 1941 w wersji elektronicznej [1]
