Namiestnicy Królestwa Polskiego

Z Wikipedii

Namiestnicy carscy w Królestwie Polskim. Urząd namiestnika w Królestwie Polskim utworzony został na mocy Konstytucji Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 roku. W świetle tego dokumentu był on oficjalnym przedstawicielem króla polskiego (czyli cesarza Rosji) w Warszawie. Mógł być mianowany spośród nobliwych obywateli Cesarstwa Rosyjskiego i Królestwa Polskiego, jednakże z wyjątkiem osób naturalizowanych.

Pozycję ustrojową namiestnika w Królestwie określał ściślej III Rozdział konstytucji ("O namiestniku i o Radzie Stanu"). Kierował on całością spraw publicznych w kraju, pod nieobecność monarchy prezydował Radzie Stanu. Był również członkiem i kierownikiem Rady Administracyjnej. Zachowywał prawo weta wobec jej decyzji, jego własne postanowienia (z wyjątkiem owego weta) musiały jednak być kontrasygnowane przez właściwego ministra.

Namiestnik posiadał liczne - pośrednie - uprawnienia kreacyjne, przedstawiał carowi po dwóch kandydatów do nominacji na stanowiska: arcybiskupa, biskupa, senatora, ministra, sędziego trybunału najwyższego, radcy stanu i referendarza (art. 69)

Kompetencji namiestnika nie podlegały sprawy finansowe i budżetowe, spod jego jurysdykcji wyłączono również wojsko i politykę zagraniczną Królestwa, która konstytucyjnie była tożsama z polityką Cesarstwa.

Prawo łaski i nadawania szlachectwa posiadał wyłącznie król.

Pod trwałą nieobecność namiestnika (śmierć, zrzeczenie się urzędu) władzę w Królestwie sprawował mianowany na tę okoliczność prezes Rady Administracyjnej. Podczas powstania listopadowego prezes Rady Administracyjnej został przemianowany na prezesa Rządu Tymczasowego, a potem Rządu Narodowego.

Urzędu namiestnika w Królestwie Polskim (podobnie jak samego Królestwa) nigdy formalnie nie zniesiono, choć późniejszych carskich wysłanników w Warszawie nazywano potocznie generał-gubernatorami (od 1874 r.). W języku prawnym nadal używano jednak określenia namiestnik.

Generał-gubernator warszawski był dowódcą rosyjskich wojsk Warszawskiego Okręgu Wojskowego, który obejmował wszystkie gubernie Królestwa Polskiego, z wyjątkiem guberni suwalskiej, a także sąsiadujące z Królestwem powiaty guberni grodzieńskiej i wołyńskiej. Był bezpośrednio odpowiedzialny przed carem. Miał wyjątkowo rozległe kompetencje, mógł karać śmiercią mieszkańców Kongresówki bez procesu sądowego. Mógł wydawać tzw. postanowienia obowiązujące z mocą ustaw, które mogły zawieszać obowiązywanie niektórych praw.