Obrona Narodowa

Z Wikipedii

Obrona Narodowa (ON) - ochotnicza formacja wojskowa okresu II RP, istniejąca w latach 1937-1939. Była zorganizowana w systemie brygad i półbrygad, przyporządkowanych dowództwom okręgów korpusów (DOK), a następnie konkretnym armiom Wojska Polskiego.

Spis treści 1 Utworzenie jednostek Obrony Narodowej 2 Kronika jednostek Obrony Narodowej 3 Umundurowanie 4 Uzbrojenie 5 Struktura organizacyjna jednostek Obrony Narodowej 25.VIII.1939 r. 6 Przyporządkowanie jednostek ON do poszczególnych armii 1.IX.1939 6.1 Samodzielna Grupa Operacyjna "Narew" 6.2 Armia Modlin 6.3 Armia Pomorze 6.4 Armia Poznań 6.5 Armia Łódź 6.6 Armia Kraków 6.7 Armia Karpaty 6.8 Lądowa Obrona Wybrzeża 6.9 Korpus Ochrony Pogranicza 6.10 Dowództwo Okręgu Korpusu Nr II 7 Wojna obronna 1939 8 Źródła: 9 Linki zewnętrzne 10 Zobacz też

[edytuj] Utworzenie jednostek Obrony Narodowej

Decyzję w sprawie organizacji oddziałów Obrony Narodowej podjęto w grudniu 1936 r. Służba w oddziałach ON odbywała się według zasad armii terytorialnej. W okresie początkowym służbę w jednostkach Obrony Narodowej pełnili wyłącznie ochotnicy narodowości polskiej (nie objęci powszechnym poborem), bezprzydziałowi rezerwiści i osoby bezrobotne. Podstawową jednostką piechoty był batalion (o zróżnicowanej liczebności żołnierzy i różnym wyposażeniu w środki bojowe - w zależności od typu: "I", "II", "III", "IV" i "S"), zaś kawalerii - szwadron (Krakusi).

Formowanie pierwszych batalionów ON rozpoczęto w styczniu 1937r. z żołnierzy rezerwy, systemem terytorialnym. Pododdziały te uzbrojone były w różnorodną broń, jednak nie najnowocześniejszą, wycofaną z jednostek pierwszoliniowych. Pododdziały Obrony Narodowej formowane przez poszczególne DOK.

Formacje Obrony Narodowej były przewidziane do krótkotrwałych działań obronnych w korzystnych warunkach terenowych przy wsparciu wojsk regularnych (nieprzewidywano samodzielnych działań operacyjnych). Obrona Narodowa zmobilizowała do końca wojny obronnej 1939 łącznie 83 bataliony piechoty (w składzie 1 600 oficerów i 50 000 podoficerów i szeregowców).

[edytuj] Kronika jednostek Obrony Narodowej

1936 rok:

5 grudnia 1936 pismo Ministra Spraw Wojskowych o utworzeniu oddziałów Obrony Narodowej,

1937 rok:

22 stycznia zarządzenie MSWojsk. o utworzeniu z dniem 1 lutego 1937 r. Rejonu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 23 DP,

12 marca rozkaz MSWojsk. o utworzeniu jednostek ON,

12 czerwca wytyczne MSWojsk. do organizacji jednostek ON,

1939 rok:

27 kwietnia rozkazy szefa Departamentu Piechoty MSWojsk. o utworzeniu nowych brygad ON oraz o zorganizowaniu nowych jednostek w istniejących brygadach ON (L.dz. 1600 i 1601/Tjn. ON z 2 kwietnia 1939 r.) zapoczątkowały II fazę tworzenia jednostek Obrony Narodowej. Zamierzano zwiększyć liczbę brygad i półbrygad do 17, a batalionów do 85. Wprowadzono nowe etaty jednostek ON. W miejsce etatów nr 1, 2, 3 i 4 z 12 czerwca 1937r. wprowadzono następujące etaty:

dowództwo brygady (półbrygady) ON typu I,

dowództwo brygady (półbrygady) ON typu II,

batalion ON typu I,

batalion ON typu II,

batalion ON typu III,

batalion ON typu IV,

batalion ON typu S (w czerwcu 1939 r. planowano sformowanie 12 baonów typu „S”),

kompania kolarzy typu „KS”,

kompania kolarzy typu „K”,

10 maja rozkaz dowódcy OK. Nr VII o utworzeniu jednostek ON (L.dz. 2398/Tjn. Org. ON nr 119),

31 maja gen. bryg. Kazimierz Sawicki zostaje mianowany generałem do spraw jednostek ON i szefem Biura do Spraw Jednostek Obrony Terytorialnej z zachowaniem dotychczasowej funkcji dyrektora Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego,

28 lipca rozkaz o utworzeniu Batalionu ON "Gdynia III" oraz reorganizacji batalionów ON "Gdynia II" i "Kaszuby" na bataliony typu IV (L.dz. 182/Tjn.),

25 sierpnia zarządzenie MSWojsk. w sprawie wykonywania alarmu bojowego przez jednostki ON (L.dz. 25/mob.),

[edytuj] Umundurowanie

Umundurowanie formacji Obrony Narodowej odpowiadało umundurowaniu wojsk regularnych (z małymi różnicami) - żołnierze przechowywali mundury w swoich miejscach zamieszkania, zaś broń i pozostałe wyposażenie na najbliższym posterunku Policji Państwowej bądź w najbliższej jednostce wojskowej.

[edytuj] Uzbrojenie

Było pięć typów batalionów: strzeleckie typu I do IV i S - forteczny. Bataliony typu I, najsłabsze, liczyły ok. 400 żołnierzy, najsilniejsze, typu IV ok. 700 - 800 żołnierzy. Uzbrojenie to od 2 do 6 ckm-ów, od 9 lkm-ów do 27 rkm-ów (w plutonach strzeleckich 1 lkm lub 2-3 rkm-y). Niektóre bataliony uzbrojone były w granatniki kal. 46mm i moździerze 81mm (1 moździerz na batalion). Nie posiadały broni przeciwpancernej.

Powszechnym zjawiskiem w Obronie Narodowej był brak pistoletów dla kadry oficerskiej i hełmów wzoru polskiego (często wykorzystywano charakterystyczne hełmy francuskie), brakowało armatek przeciwpancernych, karabinów maszynowych jak również polskich karabinów (używano modeli francuskich Berthiera). Po zmobilizowaniu jednostek etatowych niektóre z ośrodków mobilizacyjnych (głównie na południowowschodnim obszarze kraju) zorganizowały dodatkowe zaimprowizowane oddziały Obrony Narodowej (często nieuzbrojone - na "Przedmościu Rumuńskim").

[edytuj] Struktura organizacyjna jednostek Obrony Narodowej 25.VIII.1939 r.

Strukturę organizacyjną jednostek ON i ich podporządkowanie przedstawiono na podstawie zarządzenia w sprawie wykonywania alarmu bojowego przez jednostki Obrony Narodowej, L.dz. 25/mob. I z dnia 25 sierpnia 1939 podpisanego przez gen. bryg. Bronisława Regulskiego w zastępstwie ministra spraw wojskowych. Poniższe zestawienie obejmuje 16 dowództw brygad i półbrygad ON oraz 82 bataliony ON. Według Kazimierza Pindela brak źródeł nie potwierdza istnienia czterech innych jednostek ON:

• Dowództwa Tarnopolskiej Półbrygady ON
• Jabłonkowskiego Batalionu ON
• Złoczowskiego Batalionu ON
• Grudziądzkiego Batalionu ON

DOK Nr I	Warszawska Brygada Obrony Narodowej	6 batalionów ON typu IV
DOK Nr II	Wołyńska Półbrygada Obrony Narodowej	3 bataliony ON typu I
DOK Nr III	Dziśnieńska Półbrygada Obrony Narodowej [1]	2 batalion ON typu I
DOK Nr IV	Sieradzka Brygada Obrony Narodowej	4 bataliony ON typu IV
DOK Nr V	Górnośląska Brygada Obrony Narodowej	7 batalionów ON w tym 6 typu III i jeden typu "S"
	Dąbrowska Półbrygada Obrony Narodowej	3 bataliony ON typu IV
	Śląsko-Cieszyńska Półbrygada Obrony Narodowej	3 bataliony ON typu III
	Podhalańska Brygada Obrony Narodowej	6 batalionów ON typu IV
DOK Nr VI	Lwowska Brygada Obrony Narodowej	5 batalionów ON typu I
	Karpacka Półbrygada Obrony Narodowej	4 bataliony ON typu I
DOK Nr VII	Poznańska Brygada Obrony Narodowej	8 batalionów ON typu IV
	Kaliska Brygada Obrony Narodowej	5 batalionów ON typu IV
DOK Nr VIII	Chełmińska Brygada Obrony Narodowej	7 batalionów ON, w tym 5 typu IV i dwa typu I
	Pomorska Brygada Obrony Narodowej	6 batalionów ON, w tym 4 typu II, jeden typu IV i jeden typu "S"
DOK Nr IX		brak jednostek ON na terenie okręgu korpusu
DOK Nr X	Podkarpacka Brygada Obrony Narodowej	8 batalionów ON, w tym 6 typu I i dwa typu IV
Obszar Nadmorski	Morska Brygada Obrony Narodowej	5 batalionów ON typu IV

[edytuj] Przyporządkowanie jednostek ON do poszczególnych armii 1.IX.1939

[edytuj] Samodzielna Grupa Operacyjna "Narew"

• 18 Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Kurpie" (typ IV) - kpt. Nowicki

[edytuj] Armia Modlin

• 20 Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Mazury II" (typ IV)
• Nowogródzka Brygada Kawalerii - gen. bryg. Władysław Anders
  • Batalion ON "Mazury I" (typ IV) - kpt. Kazimierz Mordzewski
• Przedmoście "Płock"
  • Batalion ON "Warszawski I" (typ IV)
• Przedmoście "Zegrze"
  • Dowództwo Warszawskiej Brygady Obrony Narodowej - płk dypl. Józef Sas-Hoszowski
  • Batalion ON "Warszawski II"
• Przedmoście "Pułtusk"
  • Batalion ON "Warszawski III" (typ IV)

[edytuj] Armia Pomorze

• Grupa Operacyjna "Wschód"
  • 16 Pomorska Dywizja Piechoty
    • Batalion ON "Świecie" (typ IV) - mjr Stanisław Dobrzański
  • 4 Dywizja Piechoty
    • Batalion ON "Brodnica" (typ IV) - mjr Adam Fleszar (do 11 września), mjr Jakub Wojnarowski (od 11 września)
  • Obszar Wydzielony "Jabłonowo"
    • Batalion ON "Grudziądz" (typ IV) - kpt. Józef Krakowski
    • Batalion ON "Jabłonowo" (typ IV)
• Grupa Osłonowa "Czersk"
  • Obszar Wydzielony "Kościerzyna"
    • Batalion ON "Kościerzyna" (typ II)
    • Batalion ON "Gdynia II" (typ IV) - mjr Władysław Sikorski (1 września zmienił podporządkowanie z OW "Kartuzy" do GO "Czersk")
  • Oddział Wydzielony (Zgrupowanie) "Chojnice"
    • Dowództwo Pomorskiej Brygady ON - płk Tadeusz Majewski
    • Batalion ON "Czersk" (typ II) - przybył w rejon Chojnic, bronił rejonu Charzykowych
    • Batalion ON "Tuchola" (typ II)
• Oddział Wydzielony "Wisła"
  • Batalion ON "Starogard" (typ II) (od 6 września w 27 DP)
• 9 Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Koronowo" (typ S)
• 15 Wielkopolska Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Bydgoszcz" (typ IV)
  • Batalion ON "Nakło" (typ II)
• Oddział Wydzielony "Toruń"
  • Dowództwo Chełmińskiej Brygady ON - płk dypl. A. Żurakowski

[edytuj] Armia Poznań

• 26 Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Kcynia" (typ II)
  • Batalion ON "Wągrowiec" (typ IV)
  • Batalion ON "Żnin" (typ S)
• 14 Wielkopolska Dywizja Piechoty
  • Dowództwo Poznańskiej Brygady ON - płk. S. Siuda
  • Batalion ON "Oborniki" (typ IV)
  • Batalion ON "Opalenica" (typ IV)
  • Batalion ON "Poznań I" (typ IV)
  • Batalion ON "Poznań II" (typ IV)
  • Batalion ON "Szamotuły" (typ IV)
• Wielkopolska Brygada Kawalerii
  • Batalion ON "Jarocin"/ "Koźmin" (typ IV) - kpt. Antoni Kostrzewa
  • Batalion ON "Kościan" (typ IV) - kpt. Czesław Trojanowski
  • Batalion ON "Leszno" (typ IV) - kpt. Franciszek Galica
  • Batalion ON "Rawicz" (typ IV) - kpt. Antoni Hermanowski
• 25 Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Ostrów" (typ IV)
  • Batalion ON "Krotoszyn" (typ IV)

[edytuj] Armia Łódź

Do dyspozycji dowódcy Armii "Łódź" oddano dwa dowództwa brygad i 4 bataliony ON typu, które zostały podporządkowane dowódcy 10 Dywizji Piechoty, a ten przydzielił je do:

• Oddział Wydzielony Nr 1
  • Dowództwo Kaliskiej Brygady ON - ppłk Franciszek Sudoł
  • Batalion ON "Kępno"
  • Batalion ON "Ostrzeszów"
• Oddział Wydzielony Nr 2
  • Dowództwo Sieradzkiej Brygady ON - płk dypl. Jerzy Grobicki (do 4 września)
  • Batalion ON "Wieluń I"
  • Batalion ON "Wieluń II"

[edytuj] Armia Kraków

• 7 Dywizja Piechoty
  • Batalion ON "Kłobuck" - kpt. Stanisław Ostaszewski
• Krakowska Brygada Kawalerii
  • Batalion ON "Lubliniec"
• Grupa Operacyjna "Śląsk"
  • Górnośląska Brygada Obrony Narodowej - płk J. Giza (bataliony Sosnowiec, Zawiercie, Oświęcim utworzyły 201 Pułk Piechoty 55 DP; bataliony Katowice, Tarnowskie Góry, Rybnik 203 Pułk Piechoty 55 DP)
    • Batalion ON "Katowice" (typ III) (w 55 DP)
    • Batalion ON "Oświęcim" (typ III) (w 55 DP)
    • Batalion ON "Rybnik" (typ III) (w 55 DP)
    • Batalion ON "Sosnowiec" (typ III) (w 55 DP)
    • Batalion ON "Tarnowskie Góry" (typ III) (w 55 DP)
    • Batalion ON "Zawiercie" (typ III) (w 55 DP)
    • Śląsko-Cieszyńska Półbrygada Obrony Narodowej - ppłk dypl. J. R. Gabryś (Brygada utworzyła 202 Pułk Piechoty 21 Dywizji Strzelców Podhalańskich)
      • Batalion ON "Bielsko" (typ III)
      • Batalion ON "Cieszyn I" (typ III)
      • Batalion ON "Cieszyn II" (typ III)
    • Dąbrowska Półbrygada Obrony Narodowej - ppłk Wiktor Eichler (Brygada utworzyła 204 Pułk Piechoty 55 DP)
      • Batalion ON "Dąbrowa Górnicza" (typ IV)
      • Batalion ON "Chrzanów" (typ IV)
      • Batalion ON "Olkusz" (typ IV)
  • Grupa Forteczna Obszaru Warownego "Katowice"
    • Batalion ON "Chorzów" (typ S) – mjr Stanisław Wideł

• Podhalańska Brygada Obrony Narodowej (w składzie 1 i 2 BG) - ppłk S. Poręba-Czuryłło
  • Batalion ON "Gorlice" (typ IV) - kpt. Ignacy Stachowiak
  • Batalion ON "Jasło" (typ IV) - kpt. Stefan Borowski
  • Batalion ON "Limanowa" (typ IV) - kpt. Władysław Wójtowicz
  • Batalion ON "Nowy Sącz" (typ IV) - kpt. Ignacy Jeleń
  • Batalion ON "Zakopane" (typ IV) - mjr Edward Roth
  • Batalion ON "Żywiec" (typ IV) - kpt. Julian Szczerbaniewicz

[edytuj] Armia Karpaty

• Odcinek "Węgry"
  • Dowództwo Karpackiej Półbrygady ON - ppłk F. Klein
  • Batalion ON "Huculski I" (typ I)
  • Batalion ON "Huculski II" (typ I)
  • Batalion ON "Stanisławów" (typ I)
  • Batalion ON "Stryj" (typ I)
• Lwowska Brygada Obrony Narodowej - płk dypl. F. Polniaszek
  • Batalion ON "Brzeżany" (typ I)
  • Batalion ON "Lwów I" (typ I)
  • Batalion ON "Lwów II" (typ I)
  • Batalion ON "Lwów III" (typ I)
  • Batalion ON "Sokal" (typ I)
  • Batalion ON "Tarnopol" (typ I)
  • Batalion ON "Złoczów" (typ I) (w organizacji)
• Podkarpacka/Tarnopolska Brygada Obrony Narodowej (weszła w skład 3 BG) - płk. Gigiel-Melechowicz
  • Batalion ON "Brzozów" (typ IV) - kpt. Jan Kraus
  • Batalion ON "Jarosław" (typ I) - kpt. Władysław Bolesław Bochenek
  • Batalion ON "Krosno" (typ IV) - kpt. Antoni Melnarowicz
  • Batalion ON "Przemyśl" (typ I) - kpt. Michał Włodzimierz Moroz
  • Batalion ON "Rzeszów" (typ I) - mjr Tadeusz Ochęduszko
  • Batalion ON "Sambor" (typ I) - mjr Marian Wincenty Suda
  • Batalion ON "Sanok" (typ I) - kpt. Tadeusz Kuniewski
  • Batalion ON "Turka" (typ I) - mjr Stefan Chaszczyński

[edytuj] Lądowa Obrona Wybrzeża

• Morska Brygada Obrony Narodowej - ppłk. Stanisław Brodowski
  • Batalion ON "Gdynia I" (typ IV) - mjr Stanisław Zaucha
  • Batalion ON "Gdynia III" (typ IV) (w organizacji) - mjr Franciszek Piotrowiak
  • Batalion ON "Kartuzy IV" (typ IV) - kpt. Marian Mordawski
  • Batalion ON "Kaszuby V" (typ IV) - mjr Jan Zagłoba-Smoleński
  • Krakusi - Gdyński Szwadron Kawalerii - por. Mieczysław Budek

[edytuj] Korpus Ochrony Pogranicza

Dziśnieńska Półbrygada Obrony Narodowej (podporządkowana Pułkowi KOP "Głębokie")

• Batalion ON "Brasław" (typ I) - kpt. Eugeniusz Tokarski
• Batalion ON "Postawy" (typ I) - kpt. Józef Cader

[edytuj] Dowództwo Okręgu Korpusu Nr II

Wołyńska Półbrygada Obrony Narodowej (w organizacji)

• Batalion ON "Chełm" (typ I)
• Batalion ON "Kowel" (typ I)
• Batalion ON "Łuck" (typ I)

[edytuj] Wojna obronna 1939

• Bataliony górnośląskie i zagłębiowskie utworzyły 55 Dywizję Piechoty
• 6 Batalionów pomorskich planowano rozwinąć w Brygadę Strzelców Pomorskich
• Bataliony chełmińskie ("Grudziądz" i "Jabłonowo") utworzyły rezerwowy 208 Pułk Piechoty
• Bataliony morskie weszły w skład Lądowej Obrony Wybrzeża
• 5 batalionów wielkopolskich włączono do Wielkopolskiej Brygady Kawalerii
• Bataliony karpackie, podhalańskie i podkarpackie weszły w skład 1 Brygady Górskiej, 2 Brygady Górskiej i 3 Brygady Górskiej
• Bataliony śląsko-cieszyńskie utworzyły 202 Pułk Piechoty
• Pozostałe bataliony zostały przyłączone do poszczególnych wielkich jednostek regularnych Wojska Polskiego w liczbie od 1 do 3.
• Szwadrony kawalerii Krakusów zostały przyłączone do regularnych dywizji jako kawaleria dywizyjna.

[edytuj] Źródła:

• Pindel Kazimierz: Obrona Narodowa 1937-1939, Warszawa 1979, ISBN 83-11-06301-X,

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Nowa Gazeta Gostyńska - o działaniach zbrojnych Obrony Narodowej w Wielkopolsce

[edytuj] Zobacz też