Olha Kobylańska
Z Wikipedii
Olha Kobylańska, ukr. Кобилянська Ольга Юліанівна (ur. 27 listopada 1863, zm. 21 marca 1942) – ukraińska pisarka, publicystka i tłumaczka.
Olha Kobylańska urodziła się w miasteczku Hura-Humora na Bukowinie (obecnie Rumunia) w wielodzietnej rodzinie drobnego urzędnika. Miała pięciu braci, którzy zostali wykształceni na prawników, nauczyciela i wojskowego. Natomiast Olha i jej siostra miały zostać dobrymi gospodyniami i matkami. Według rodziców pisarki oraz zgodnie z niepisanymi umowami społecznymi panującymi w miasteczku, życie kobiety ograniczone było do pracy w domu i do kościoła. Dlatego Kobylańska ukończyła tylko pierwsze cztery klasy szkoły podstawowej, a dalszą edukację musiała zdobyć sama.
Od dzieciństwa – poprzez kontakt z wieloetniczną ludnością miejscową – miała styczność z językiem ukraińskim, polskim i niemieckim. Jednak brak było na południowej Bukowinie ukraińskich szkół i ośrodków kulturalno-oświatowych, dlatego Kobylańska uczęszczała do szkoły niemieckiej. Zarówno język niemiecki oraz niemiecka kultura były bardzo istotne dla późniejszej twórczości pisarki. Jednak już od końca lat 80. pisarka przejawia głębsze zainteresowanie literaturą oraz kulturą ukraińską.
Jej pierwsze utwory napisane były w języku niemieckim (Hortenza, abo narys z żyttia odnijeji diwczyny, 1879; Dolia czy wolia?, 1883). Wczesne utwory Kobylańskiej, takie jak Maliunok z narodnoho żyttia na Bukowini (1885), Wydywo (1885) czy Liudyna z narodu (1886) traktowane są dzisiaj jako źródło wiedzy na temat życia mieszczańskiej inteligencji. W 1894 Kobylańska staje się jedną z inicjatorek powstania Towarzystwa Ruskich Kobiet na Bukowinie (Towarystwo ruśkych żinok na Bukowyni). Cel działalności ruchu zawarła w broszurze Deszczo pro ideju żinoczoho ruchu, w której wskazywała na ciężkie położenie kobiet klasy średniej, opowiadała się za ich równouprawnieniem oraz prawem do godnego życia. We wczesnych utworach Kobylańska, ukazując duchowy świat swoich bohaterek na tle problemów socjalnych, podkreśla ich prawo do poszukiwania własnego szczęścia (Wona wyjszła zamiż, 1886; Człowiek (Liudyna, 1894); a zwłaszcza Carówna (Cariwna, 1896). W nowelach Arystokratka (1896) czy Impromptu phantasie (1895), opowiadaniu Valse melancolique (1898) oraz w powieściach Nioba (1907), Przez kładkę (Czerez kładku, 1912), Wedle sytuacji (Za sytuacijamy, 1913-1914) Kobylańska porusza moralno-etyczne problemy wykształconych kobiet, przedstawicielek ukraińskiej inteligencji i pogłębia ich psychologiczny wizerunek.
Obraz wiejskiego życia, ukazanie jego socjalno-psychologicznych oraz moralno-etycznych problemów stanowił drugi ważny wątek w twórczości pisarki. W swoich dziennikach (Szczodennyky, 1883-1891) pisarka zaświadcza o wyraźnym zainteresowaniu sprawami wsi. W noweli Żebraczka (1895) opisuje życie człowieka z ludu, który zostaje bez środków do życia i utrzymuje się z jałmużny. W 1902 Kobylańska wydaje powieść Ziemia (Zemlia), która stała się jednym z najwybitniejszych utworów ukraińskiej literatury o życiu wsi. Innymi jej utworami z tego zakresu są nowele: Bank ziemski (Bank rustykalnyj, 1895), Na polach (Na poliach, 1898 ), U św. Iwana (U sw. Iwana, 1896), Niekulturalna (Nekulturna, 1897). W napisanych na początku lat 90. utworach (Akordy, Chrest oraz Misiać) pisarka zwraca się ku zjawiskom abstrakcyjno-symbolicznym. Realistyczne i romantyczne tendencje pisarskie Kobylańskiej harmonizują ze sobą w jednej z najlepszych jej powieści W niedzielę rano zielę zbierała (W nediliu rano zillia kopała, 1909), która została przełożona na wiele języków (m.in. na polski i na angielski) oraz wielokrotnie była inscenizowana. Kobylańska drukuje swoje utwory na łamach czasopism „Świat” („Swit”) oraz „Ukraińska chata”(„Ukrajinśka chata”).
Twórczość Kobylańskiej w latach 20. i 30. XX w., kiedy południowa Bukowina znalazła się w granicach Rumunii, popadła w izolację ze względu na prześladowania, jakie skierowano przeciwko językowi i kulturze ukraińskiej. Kobylańska nawiązała wówczas kontakt z młodzieżowym czasopismem „Promień” („Promiń”), ze lwowskim miesięcznikiem „Nowe szlaki” („Nowi szliachy”) oraz charkowskim wydawnictwem Ruch, w którym w l. 1927-1929 wyszły w dziewięciu tomach jej Utwory. Twórczość Kobylańskiej tego okresu zawiera nową, wojenną tematykę: List skazanego żołnierza do żony (Łyst zasudżenoho wojaka do swojeji żinky, 1917); Nazustricz doli, 1917; Zijszow z rozumu, 1923. W niektórych z nich pisarka powraca do moralno-etycznej problematyki obecnej w jej wczesnej twórczości, na przykład motyw zgubnego wpływu ziemi jako własności zawarty w Zemli kontynuowany jest w utworze Wilczyca (Wowczycha, 1923). W tym czasie Kobylańska ulega wpływom symbolizmu, który pojawia się w utworach z lat 1920-1930, takich jak Sen (Snyt’sia), Preswiata bohorodyce, pomyłuj nas!. W powieści Apostoł czerni (1936) pisarka w pewnym stopniu idealizuje duchowieństwo na Bukowinie. Odrębny rozdział jej twórczości stanowią wspomnienia i publicystyka napisane w czasach władzy radzieckiej.
Kobylańska w ciągu niemal pół wieku napisała dziesiątki opowiadań, noweli, powieści, arykułów i tłumaczeń, pozostawiła również po sobie liczną korespondencję (m.in. z Łesią Ukrainką i Wasylem Stefanykiem). Duża część jej utworów napisana została w języku niemieckim, które w 1901 r. zostały zebrane w zbiorze Kleinrussische Novellen.
