Roman Podoski
Z Wikipedii
Roman Podoski (ur. 15 sierpnia 1873 w Dąbrowicach k. Lwowa, zm. 23 listopada 1954) – polski uczony elektryk, pionier elektryfikacji polskich kolei, profesor Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel Stowarzyszenia Elektryków Polskich.
Był potomkiem znanej galicyjskiej rodziny ziemiańskiej herbu Junosza. Ukończył gimnazjum księży Pijarów w Tarnopolu, po czym podjął studia na Politechnice Lwowskiej. W 1893 przeniósł się na wydział elektromechaniczny politechniki w Zurychu, który ukończył w 1896, jeszcze przez rok pozostając na uczelni jako asystent. W tym okresie ożenił się z Marią Zakrzewską, którą poznał w czasie wakacji na rodzinnej Ukrainie (miał z nią potem syna Jana i córkę Martę). Po studiach pracował jako projektant i budowniczy trakcji elektrycznej w Zurychu, Kolonii i Katanii. W 1902 założył w Kijowie firmę, która działała na polu elektryfikacji wielu miast w Rosji, m.in. budując elektrownie, zbankrutowała jednak wkrótce na skutek wydarzeń 1905 roku. Od 1907 pracował przy elektryfikacji warszawskich tramwajów, jako naczelnik różnych sekcji technicznych i organizacyjnych Zarządu Tramwajów. W czasie I wojny światowej przebywał w Kniaży k. Humania, gdzie do czasu Rewolucji Październikowej zarządzał majątkiem szwagra. We wrześniu 1918 udało mu się wrócić wraz z rodziną do Warszawy.
Był pionierem trakcji elektrycznej w Polsce. Jeszcze w 1918 opracował pierwszy projekt elektryfikacji kolei w Polsce, który później kilkakrotnie modyfikował m.in. biorąc pod uwagę wnioski z wyjazdów studialnych do Szwajcarii, Francji i USA (od 1919). Był inicjatorem systemu zasilania trakcji elektrycznej prądem stałym o napięciu 3 kV. Za zadanie pierwszorzędne uznał zelektryfikowanie warszawskiego węzła kolejowego (szczegółowy plan tego przedsięwzięcia opracował w latach 1928-1930), po którym miała nastąpić stopniowa elektryfikacja linii Warszawa-Katowice/Kraków, Warszawa-Poznań i Katowice-Lwów. W latach 1933-1938 współzarządzał przedsiębiorstwem elektroenergetycznym Oberschlesisches Kraftwerk w Chorzowie, które pod jego kierownictwem przeszło polonizację i przekształciło się w 1935 w Śląskie Zakłady Elektryczne SA. Z tego okresu pochodzi jego autorski projekt elektryfikacji katowickiego węzła kolejowego.
Jednocześnie, od 1919 Roman Podoski był wykładowcą na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej, gdzie wykształcił całą rzeszę inżynierów, którzy w późniejszych latach prowadzili elektryfikację kolei. Jego zespół naukowy prowadził wiele badań, m.in. nad mocą silników trakcyjnych i prądami błądzącymi. Działalności dydaktycznej nie zaniechał także w trakcie okupacji hitlerowskiej, prowadząc m.in. tajne nauczanie w ramach konspiracji działającej przy Szkole Wawelberga i Rotwanda.
Po zakończeniu II wojny światowej i krótkim pobycie w Krakowie, Roman Podoski zamieszkał w podwarszawskiej Zielonce i objął na Politechnice nową Katedrę Kolejnictwa Elektrycznego i Prostowników, którą prowadził aż do śmierci. Był w tym czasie doradcą Ministra Komunikacji i współautorem planu elektryfikacji kolei polskich w nowych granicach państwowych. W okresie powojennym pracował też m.in. nad odbudową warszawskiego węzła kolejowego, budową Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście, elektryfikacją linii Warszawa-Śląsk i sieci kolei piaskowych, a także rozbudową sieci trolejbusowej w Wałbrzychu.
Roman Podoski był aktywnym członkiem Biura Elektryfikacji Kraju, a także współinicjatorem powstania m.in. Stowarzyszenia Elektryków Polskich (był długoletnim członkiem zarządu i prezesem Oddziału Warszawskiego tej organizacji) oraz Biura Studiów Elektryfikacji Kolei (w 1919). Od 1921 współwydawał Przegląd Elektrotechniczny (m.in. jako redaktor naczelny). Potwierdzeniem jego wysokich kwalifikacji naukowych było uzyskanie Veniam legendi – od 1923 był docentem, a od 1932 profesorem tytularnym Politechniki Warszawskiej; w 1946 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego, zaś 1951 uzyskał stopień doktora nauk technicznych. Był kawalerem Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski (1929) i Krzyża Oficerskiego belgijskiego Orderu Króla Leopolda, członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (od 1950), a następnie Polskiej Akademii Nauk (od 1952).
Syn Romana Podoskiego, Jan Podoski, był także wybitnym inżynierem trakcji elektrycznej. Ku czci Romana Podoskiego na budynku dworca Warszawa Śródmieście umieszczono pamiątkową tablicę, zaś od 2003 imię Romana i Jana Podoskich nosi ulica w warszawskiej dzielnicy Śródmieście. Od 1973 Stowarzyszenie Elektryków Polskich przyznaje Medal im. prof. Romana Podoskiego, za szczególne osiągnięcia naukowe oraz pracę zawodową i społeczną w zakresie rozwoju trakcji elektrycznej. Imię Romana Podoskiego nadano m.in. zespołowi szkół mechanicznych w Krakowie i szkole podstawowej nr 4 w Oleśnicy.
[edytuj] Ważniejsze publikacje
- Trakcja elektryczna (Warszawa, 1951)
- liczne artykuły w Przeglądzie Technicznym (zwłaszcza w latach 1910-1912)
