Łasicowate

Z Wikipedii

Łasicowate
Przedstawicielka łasicowatych: kuna domowa
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	ssaki żyworodne
Szczep	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Rodzina	łasicowate
Nazwa systematyczna
Mustelidae
G. Fischer, 1817
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Łasicowate, kunowate (Mustelidae) - najliczniejsza w gatunki rodzina ssaków z rzędu drapieżnych obejmująca zwierzęta małe lub średniej wielkości, o wysmukłym ciele i krótkich nogach, doskonale przystosowane do drapieżnego trybu życia w różnych środowiskach. Zalicza się do niej około 60 gatunków, w tym łasice, kuny, wydry i borsuki. Łasicowate są blisko spokrewnione z pandami, skunksami i szopami, z którymi są wspólnie zaliczane do drapieżnych ssaków łasicokształtnych (Musteloidea). Są bardzo sprawnymi i wytrwałymi łowcami. Niektóre są hodowane dla futra lub oswajane i trzymane jako zwierzęta domowe. W zapisie kopalnym łasicowate są znane od oligocenu. Analiza zasięgu występowania sugeruje, że współcześnie żyjące łasicowate wywodzą się z Eurazji, a następnie skolonizowały Afrykę, Amerykę Północną i Południową^[1].

Spis treści 1 Występowanie 2 Opis ogólny rodziny 3 Tryb życia 4 Rozród 5 Znaczenie dla człowieka 6 Systematyka 7 Zagrożenia i ochrona 8 Przypisy 9 Bibliografia

[edytuj] Występowanie

Występują praktycznie na całym świecie, poza Australią, Antarktydą, Madagaskarem i wyspami oceanicznymi, ale preferują strefę klimatów umiarkowanych. Introdukowano je w Nowej Zelandii. Zamieszkują środowiska niemal każdego typu: lasy, okolice skaliste, pustynie, tundrę, rzeki, strumienie górskie, przybrzeżne wody słone, pola, ogrody a nawet osiedla ludzkie. Gnieżdżą się w norach wydrążonych w ziemi, w dziuplach drzew, w gniazdach ptaków i wiewiórek.

W Polsce występuje w stanie dzikim 11 gatunków z tej rodziny^[2].

[edytuj] Opis ogólny rodziny

Rodzina łasicowatych obejmuje gatunki silnie zróżnicowane pod względem wyglądu zewnętrznego, zajmowanych siedlisk oraz preferencji pokarmowych. Większość ma wydłużone, smukłe ciało z elastycznym kręgosłupem, stosunkowo krótkie kończyny oraz długi i silny - często puszysty - ogon. Borsuki i rosomaki mają ciało masywniejsze od pozostałych gatunków. Łasicowate są palcochodne lub półstopochodne. Ich uszy są małe, zwykle zaokrąglone, u kun przyjmują trójkątny kształt. Pięciopalczaste kończyny są zaopatrzone w długie, nie wciągane pazury, u wielu gatunków zakrzywione, przystosowane do kopania nor. Palce wydr są połączone błoną usprawniającą pływanie. W okolicy odbytu znajdują się dobrze rozwinięte gruczoły odbytowe produkujące wydzielinę o bardzo silnym i przenikliwym zapachu, wykorzystywaną w komunikacji wewnątrzgatunkowej, a czasem jako formę obrony przed wrogiem - podobnie jak to robią skunksowate. Sierść jest delikatna i gęsta.

Obojczyk słabo rozwinięty, w uzębieniu wyróżniają się wydłużone i ostre kły oraz silnie rozwinięte łamacze. Łasicowate, jak większość drapieżników, mają znakomity węch i dobrze rozwinięty wzrok i słuch.

Najmniejszą w rodzinie, a zarazem najmniejszym ssakiem drapieżnym (Carnivora) jest łasica. Masa jej ciała mieści się w przedziale 25-250 gramów. Najmniejsze okazy mierzą 114 mm długości ciała. Rosomak jest największym łasicowatym o typowo lądowym trybie życia, a wydra olbrzymia i wydra morska osiągają zbliżone, a nawet większe od rosomaka rozmiary. Największe notowane wydry morskie mierzyły 1 m długości i 45 kg masy ciała. Samce są zwykle o ok. 25% większe od samic tego samego gatunku.

[edytuj] Tryb życia

Większość łasicowatych prowadzi naziemny tryb życia, ale potrafią świetnie pływać i wspinać się na drzewa. Niektóre przystosowały się do życia nadrzewnego, wydry - do ziemnowodnego, a wydra morska większość czasu spędza w wodzie. Największą aktywność wykazują w nocy. Zimą nie zapadają w sen zimowy. Wyjątkiem jest borsuk, który w ostrym klimacie zapada w stan płytkiej hibernacji.

Poza okresem godowym większość łasicowatych prowadzi samotnicze życie, niektóre żyją w grupach o strukturze zależnej od gatunku. Zwierzęta zaliczane do tej rodziny są wyjątkowo mobilne. Zajmują bardzo duże areały osobnicze, podejmują bardzo długie wędrówki w poszukiwaniu pokarmu lub partnera seksualnego.

Pożywieniem łasicowatych są drobne kręgowce i zwierzęta bezkręgowe. Niektóre gatunki są padlinożerne, inne chętnie jedzą soczyste owoce. Polują zwykle po zachodzie słońca, znane są jednak gatunki wychodzące na żer w dzień.

Gatunki naziemne często polują w norach, podziemnych tunelach lub pod śniegiem. Niektóre łasice chwytają ofiary większe od nich samych.

[edytuj] Rozród

U wielu gatunków łasicowatych obserwuje się zjawisko ciąży przedłużonej: zaraz po kryciu rozwój zapłodnionych komórek przebiega normalnie przez 2 tygodnie, następnie zostaje zahamowany nawet do 10 miesięcy. W tym czasie zarodki spoczywają swobodnie (nie zaimplantowane) w macicy. Z końcem diapauzy blastocysty zostają zaimplantowane i rozpoczyna się normalny rozwój zarodków trwający 30-65 dni. Młode rodzą się w liczbie od 1 do 14 sztuk, niedołężne i ślepe (wyjątkiem są młode wydry morskiej). Dojrzałość płciową osiągają pomiędzy 8. a 24. miesiącem życia. Żyją 5-20 lat.

[edytuj] Znaczenie dla człowieka

Wiele gatunków z tej rodziny żywi się gryzoniami, co stawia je w pozycji pożytecznych z punktu widzenia gospodarki człowieka. Niektóre jednak - zwłaszcza gatunki synantropijne - wyrządzają szkody wśród drobiu lub są nosicielami chorób bydła.

Dają się łatwo oswajać i hodować w domu, jednakże wydzielina gruczołów odbytowych ma tak silną i nieprzyjemną woń, że hodowla ta może być uciążliwa. Fretka była w starożytności zwierzęciem hodowanym do polowania na króliki i szczury. Obecnie tchórzofretka - krzyżówka tchórza zwyczajnego z albinotyczną formą fretki - pełni coraz częściej funkcję zwierzęcia domowego.

[edytuj] Systematyka

W oparciu o cechy morfologiczne poszczególnych gatunków w rodzinie Mustelidae wyróżniano początkowo od czterech do siedmiu podrodzin. Pocock (1921) wyróżnił ich aż piętnaście. Jednym z bardziej popularnych podziałów był system proponowany przez Simpsona (1945), wyróżniający pięć podrodzin: Lutrinae (wydry), Melinae (borsuki), Mellivorinae (ratele), Mephitinae (skunksy) i Mustelinae (łasice właściwe)^[1].

Dzięki badaniom molekularnym ustalono, że tak rozumiane Mustelidae stanowią takson parafiletyczny. Skunksy i teledu (Mydaus spp.) wyodrębniono do rodziny Mephitidae.

Pozycja taksonomiczna pozostałych gatunków jest ciągle tematem dyskusji. Obecnie łasicowate dzielone są na dwie podrodziny:

• Mustelinae - łasice właściwe - obejmuje m.in. łasice, kuny, norki i tchórze
• Lutrinae - wydry

Badania, których wyniki opublikowano w 2008 sugerują, że ratel i borsuk amerykański stanowią dwie odrębne od wymienionych podrodzin linie ewolucyjne^[1].

Systematyka rodziny
Podrodzina	Rodzaj	Gatunki
Mustelinae łasice właściwe	Arctonyx	Arctonyx collaris - balizaur
	Eira	Eira barbara - hirara
	Galictis	Galictis cuja • Galictis vittata - grizon
	Gulo	Gulo gulo - rosomak
	Ictonyx	Ictonyx libyca - zorilla libijska • Ictonyx striatus - zorilla
	Lyncodon	Lyncodon patagonicus - grizon patagoński
	Martes	Martes americana - kuna amerykańska • Martes flavigula - kuna żółtogardła • Martes foina - kuna domowa • Martes gwatkinsii • Martes martes - kuna leśna • Martes melampus - kuna japońska • Martes pennanti - kuna wodna • Martes zibellina - soból
	Meles	Meles anakuma • Meles leucurus • Meles meles - borsuk
	Mellivora	Mellivora capensis - ratel
	Melogale	Melogale everetti • Melogale moschata - ryjonos piżmowy • Melogale orientalis • Melogale personata - ryjonos
	Mustela	Mustela africana • Mustela altaica • Mustela erminea - gronostaj • Mustela eversmanii - tchórz stepowy • Mustela felipei • Mustela frenata - łasica długoogoniasta • Mustela itatsi • Mustela kathiah • Mustela lutreola - norka europejska • Mustela lutreolina • Mustela nigripes - tchórz czarnołapy • Mustela nivalis - łasica • Mustela nudipes - łasica malajska • Mustela putorius - tchórz zwyczajny • Mustela sibirica - łasica syberyjska • Mustela strigidorsa • Mustela subpalmata
	Neovison	Neovison macrodon • Neovison vison - norka amerykańska
	Poecilogale	Poecilogale albinucha - łasica afrykańska
	Taxidea	Taxidea taxus - borsuk amerykański
	Vormela	Vormela peregusna - tchórz marmurkowy
Lutrinae wydry	Aonyx	Aonyx capensis - wydrzyca afrykańska • Aonyx cinerea - wyderka orientalna
	Enhydra	Enhydra lutris - wydra morska
	Hydrictis	Hydrictis maculicollis - wydra plamoszyjna
	Lontra	Lontra canadensis - wydra kanadyjska • Lontra felina - wydra patagońska • Lontra longicaudis - wydra długoogonowa • Lontra provocax - wydra południowa
	Lutra	Lutra lutra - wydra europejska • Lutra nippon - wydra japońska • Lutra sumatrana - wydra sumatrzańska
	Lutrogale	Lutrogale perspicillata - wydra gładkowłosa
	Pteronura	Pteronura brasiliensis - wydra olbrzymia

[edytuj] Zagrożenia i ochrona

Postępująca degradacja środowiska, fragmentacja siedlisk oraz polowania to największe zagrożenia stojące przed łasicowatymi. Większość gatunków zaliczanych obecnie do tej rodziny została wpisana do Czerwonej Księgi Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów^[3], w tym 2 w kategoriach EX (wymarłe) i EW (wymarłe na wolności) oraz 7 w kategorii EN (zagrożone wyginięciem). Podejmowane są próby reintrodukcji kilku gatunków.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia