Alba Iulia

Z Wikipedii

Współrzędne: 46°4' N 23°34' E46.0666667 23.5666667 (Alba Iulia)

Alba Iulia


Herb Alba Iulia	Flaga Alba Iulia

Rumunia

Alba

Mircea Hava

103,65 km²

Położenie

46° 4' N
23° 34' E

Ludność (2002)
• liczba ludności
• gęstość

66 369
640 os./km²

Kod pocztowy

510 014

Położenie na mapie kraju

Alba Iulia

Alba Iulia (węg. Gyulafehérvár, łac. Apulum, niem. Weißenburg, od 1711 Karlsburg) to miasto w Siedmiogrodzie (Rumunia), stolica okręgu Alba. Leży nad Maruszą. Liczy 66 700 mieszkańców. Merem miasta jest od 2000 roku Mircea Hava z Partii Demokratycznej.

[edytuj] Historia

Miasto było ważnym centrum politycznym, ekonomicznym i społecznym Dacji. Pod nazwą Apulon zostało wspomniane przez starożytnego greckiego geografa, Ptolemeusza. Gdy południowa część Dacji stała się częścią Imperium Rzymskiego, miasto zostało stolicą Dacji Apulensis, znane było jako Apulum. Apulum było jednym z największych centrów rzymskiej Dacji. Stacjonował tu XIII Legion.

W IX wieku miasto jest znane jako Bălgrad ("Biała Cytadela"). Węgierskie źródła wspominają władcę o imieniu Geula/Gyyla/Jula, który zdobył miasto i uczynił je stolicą swojego księstwa w X wieku. Następnie ustanowiono biskupstwo katolickie Siedmiogrodu (1009) po przyjęciu chrztu przez króla Węgier - Stefana I. Pierwsza katedra została zbudowana w XI wieku. W 1442 roku Jan Hunyady, wojewoda siedmiogrodzki wykorzystał cytadelę do przygotowań do głównej bitwy z Turkami. Katedra została rozbudowana za jego czasów i stała się miejscem jego pochówku.

Prawosławna katedra w Alba Iulia

Jako Gyulafehérvár, Alba Iulia stała się stolicą Siedmigrodu w 1541 roku, za Jana Zapolyi oraz Izabeli Jagiellonki. Status ten utrzymała do roku 1690.

W listopadzie 1599 roku Michał Waleczny, wojewoda Wołoszczyzny wkroczył do Alba Iulii w następstwie swojego zwycięstwa w bitwie pod Şelimbărem i został władcą Siedmiogrodu. W 1600 roku Michał przejął kontrolę nad Mołdawią i rządził tymi trzema krajami do swojej śmierci w 1601 roku, zamordowany przez agentów Giorgio Basty. Osiągnięcie Michała ma historyczne znaczenie dla Rumunów, ponieważ oznacza pierwsze zjednoczenie trzech rumuńskich krajów: Wołoszczyzny, Mołdawii i Transylwanii.

Podczas panowania księcia Gabriela Bethlena w mieście założono Akademię. Po Pokoju karłowickim w 1699 Alba Iulia znalazła się w granicach monarchii Habsburgów. Późniejsze ważne kamienie milowe w rozwoju miasta to powstanie Biblioteki w XVIII wieku oraz zbudowanie linii kolejowej w wieku XIX.

Katolicka katedra w Alba Iulia

W 1918 roku dziesiątki tysięcy Rumunów (dokładna liczba jest przedmiotem sporów węgierskich i rumuńskich historyków) oraz przedstawiciele Niemców siedmiogrodzkich i innych mniejszości narodowych zebrali się w Alba Iulia 1 grudnia, obchodzonego dziś jako Dzień Niepodległości Rumunii, by usłyszeć proklamację powstania Królestwa Rumunii. W 1922 roku Ferdynand I został symbolicznie ukoronowany na króla Rumunii w Alba Iulia, co stanowiło nawiązanie do dokonania Michała Odważnego.

[edytuj] Zwiedzanie

Główne centrum historyczne Alba Iulia to miasto górne, rozwijane intensywnie przez cesarza Karola VI. Habsburgowie przemianowali miasto na Karlsburg dla uczczenia Karola. Zamek górnego miasta - imponujące założenie w stylu vaubanowskim - został zbudowany w latach 1716-1735, w obrębie twierdzy znajdują się m.in. dwie katedry (średniowieczna katolicka i XX-wieczna prawosławna) i Batthyaneum - biblioteka, w której znajdują się rzadkie manuskrypty, zbudowana w 1794.

[edytuj] Katedra św. Michała

Pierwszą świątynią na miejscu dzisiejszej katedry była murowana rotunda wzniesiona zapewne w X w.. Ta została zastąpiona w XI w. przez murowaną romańską bazylikę, która została zniszczona podczas najazdu mongolskiego w 1241. Po tej katastrofie, w drugiej połowie XIII w. zbudowano obecną, późnoromańską (z elementami gotyku) katedrę. W XIV w. dokonano jej pierwszej przebudowy, wznoszono też jeszcze wieżę (ukończoną ostatecznie w XVII w.) oraz niewielki szczyt fasady zachodniej (XVIII w.). W XVI i XVII w. katedra znajdowała się w rękach protestanckich (katolicy odzyskali ją po pokoju karłowickim).

Katedra jest jednym z najcenniejszych zabytków Siemiogrodu. Została zbudowana na planie krzyża łacińskiego, jako trójnawowa bazylika z transeptem. Zachodnia fasada posiada tylko jedną wieżę, południową (północnej nie wybudowano). Od północy przylega do kościoła renesansowa kaplica Lazoniusa z początku XVI w. Patrona świątyni przedstawia płaskorzeźba romańska z XIII w. W południowej nawie świątyni znajdują się groby przedstawicieli wybitnego węgierskiego rodu Hunyadych, m.in. Jana Hunyadyego, wojewody siedmiogrodzkiego, oraz jego syna Macieja Korwina, króla węgierskiego. W Kaplicy Królewskiej znajdują się nagrobki Izabeli, córki Zygmunta Starego, oraz jej syna Jana Zygmunta Zapolyi, księcia siedmiogrodzkiego.