Franciszek Olechnowicz
Z Wikipedii
Franciszak Alachnowicz, biał. Францішак Аляхновіч, ps. "Юры Монвід" (ur. 9 marca 1883 r. w Wilnie w Rosji, zm. 3 marca 1944 r. w Wilnie) – białoruski publicysta, pisarz, reżyser teatralny oraz działacz kulturalny i narodowy
Jego ojciec był muzykiem; grał na skrzypcach. Franciszak Alachnowicz uczył się w Wilnie w gimnazjum, a następnie szkole chemiczno-technicznej. W 1903 r. przyjechał do Krakowa, gdzie został wolnym słuchaczem na wydziale literacko-historycznym uniwersytetu. Od 1904 r. uczęszczał w Warszawie do szkoły dramatycznej istniejącej przy Towarzystwie Muzycznym. Naukę skończył w 1907 r., po czym pracował w teatrach.
W 1908 r. powrócił do Wilna. Pracował w redakcji pisma satyrycznego "Perkunas". Zaangażował się wówczas w działalność białoruskiego ruchu narodowego. 12 lutego 1910 r. uczestniczył w pierwszym wieczorze białoruskim, podczas którego wystawił sztukę "Па рэвізіі" i sam w niej zagrał. Współtworzył pierwszy białoruski teatr. Z powodu antypaństwowych artykułów w "Perkunas" rosyjskie władze wszczęły przeciwko niemu śledztwo. Dlatego wyjechał znowu do Krakowa, pracując jako aktor w teatrach w mieście i innych miastach Galicji. Występował pod pseudonimem Jury Mondiw. Po ogłoszeniu amnestii w Rosji w 1913 r. powrócił do Wilna. Napisał swoją pierwszą sztukę teatralną "На Антокалі". W 1916 r. został przewodniczącym dramatycznego koła przy Klubie Białoruskim. Był autorem kolejnych sztuk teatralnych "На вёсцы", "Бутрым Няміра", "Манька", "Базылішак", "Калісь". W czerwcu 1918 r. przybył do Mińska, gdzie podjął pracę w teatrze prowadzonym przez Uładzimiera Gałubkę. Napisał w tym czasie powieść "Чорт і баба", dramaty "Страхі жыцьця" i "Дзядзька Якуб" oraz broszurę "Тэатар на вёсцы". Wiosną 1919 r. powrócił do Wilna. Zaczął wydawać gazetę "Беларускае жыцьцё" i zakładać teatr. Jednakże wkrótce znowu pojechał do Mińska, zostając dyrektorem i reżyserem białoruskiego teatru, założonego przez polskie władze. Pisał artykuły do pisma "Паўлінку".
W lipcu 1920 r. wraz z Polakami ewakuował się do Wilna. Napisał wówczas sztuki teatralne "Птушынае шчасьце" i "Няскончаная драма". Próbował też zorganizować białoruski teatr. W 1921 r. współorganizował Towarzystwo Szkoły Białoruskiej. W latach 1921-1923 redagował pismo "Беларускі звон". W 1922 r. napisał sztukę teatralną "Шчасьлівы муж", w 1923 r. – komedię "Пан Міністар", w 1924 r. – powieść "Беларускі тэатар", zaś w 1925 r. – dramaty "Манькагодзе" i "Дрыгвагодзе". Zajmował krytyczne stanowisko wobec polityki władz II Rzeczpospolitej. W listopadzie 1926 r. brał udział w Mińsku w akademickiej konferencji dotyczącej reformy białoruskiego teatru. Postanowił pozostać na sowieckiej Białorusi i wystąpił o obywatelstwo ZSRR. Został literackim kierownikiem w Witebsku. W 1927 r. został jednak aresztowany i skazany na karę 10 lat pozbawienia wolności w łagrze. Przebywał na Wyspach Sołowieckich. W 1933 r. został przez Sowietów wymieniony na aresztowanego przez Polaków chłopskiego polityka zbliżonego do białoruskich komunistów Bronisława Taraszkiewicza. Ponownie zamieszkał w Wilnie. Był autorem wspomnień z pobytu w łagrach pt. "У кіпцюрох ГПУ" (Wilno 1935). Były one też wydane w innych językach. Pisał artykuły do polskiej gazety "Słowo".
W okresie II wojny światowej podjął współpracę z Niemcami. Cały czas mieszkał w okupowanym Wilnie. W latach 1942-1944 redagował pismo "Беларускі голас". W 1942 r. wydał sztukę teatralną "На Антокалі", zaś w 1943 r. – komedię "Круці не круці — трэба памярці". Jednocześnie działał w Białoruskiej Partii Niepodległościowej, zostając naczelnikiem jej wileńskiego komitetu okręgowego. Blisko współpracował z księdzem Wincentym Godlewskim, innym narodowym działaczem białoruskim. 3 marca 1944 r. w Wilnie został zabity. Według różnych wersji zrobili to sowieccy partyzanci lub specjalnie wysłani dywersanci, bądź Polacy z Armii Krajowej.
