Bronisław Taraszkiewicz

Z Wikipedii

Bronisław Taraszkiewicz (ur. 20 stycznia 1892 w Maciuliszkach koło Wilejki, zm. 29 listopada 1938 r. w Mińsku), białoruski polityk, poseł na sejm Rzeczypospolitej, przewodniczący Białoruskiego Koła Poselskiego przywódca Białoruskiej Włościańsko-Robotniczej Hromady, działacz społeczny, językoznawca, tłumacz, jeden z twórców ortografii języka białoruskiego.

Urodził się na Wileńszczyźnie w rodzinie chłopskiej. W okresie gimnazjalnym, spędzonym w Wilnie należał do polskich organizacji narodowowyzwoleńczych. Określił się jako Białorusin w czasie studiów na Uniwersytecie Petersburskim, który ukończył w 1916 r. na wydziale historyczno-filologicznym. Pozostał na uniwersytecie przy katedrze języka rosyjskiego i literatury, pracował również jako nauczyciel (ros. priwat-docent) greki i łaciny (do 1918 r.).

W 1917 r. został jednym z liderów Białoruskiej Socjalistycznej Hromady, był jej przedstawicielem na I Zjeździe Białoruskich Organizacji i Partii, gdzie wszedł w skład ciała wykonawczego Zjazdu - Białoruskiego Komitetu Narodowego. W 1918 r. był wykładowcą języka białoruskiego i greckiego w Mińskim Instytucie Pedagogicznym. W tym samym roku wydał pierwszy podręcznik gramatyki języka białoruskiego dla szkół średnich. W 1921 r. został dyrektorem białoruskiego gimnazjum w Wilnie.

Wszedł razem z Wacławem Iwanowskim w skład Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej, powstałej na Wileńszczyźnie po zamachu gen. L. Żeligowskiego, gdzie był dyrektorem do spraw szkół białoruskich (1920-22). Był delegatem Białoruskiego Komitetu Politycznego na rozmowy z władzami polskimi, Naczelnikiem Państwa Józefem Piłsudskim i premierem Antonim Ponikowskim, gdzie przedstawił postulaty dotyczące oświaty białoruskiej. W 1922 r. został wybrany posłem na sejm Rzeczypospolitej, został przewodniczącym Białoruskiego Klubu Poselskiego (do 1925 r.). W pracy parlamentarnej w tym okresie optował za autonomią dla Białorusi, walczył z osadnictwem wojskowym, walczył o język białoruski jako urzędowy na ziemiach zamieszkanych przez Białorusinów. M.in. w tym celu prowadził rozmowy z kandydatem na premiera RP Stanisławem Thuguttem. W 1925 r. dokonał rozłamu w Białoruskim Klubie Poselskim tworząc wraz z Szymonem Rak-Michajłowskim Białoruską Włościańsko-Robotniczą Hromadę. W 1925 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi, a w listopadzie tegoż roku brał udział w III Konferencji KPZB w Moskwie. Stworzona przez Taraszkiewicza organizacja szybko rosła w siłę przejmując kontrolę nad kolejnymi organizacjami białoruskimi. W styczniu 1927 r. władze polskie zdecydowały się na delegalizację "Hromady" i na uwięzienie jej przywódców, co nastąpiło 15 stycznia 1927 r. W 1928 r. Taraszkiewicza za działalność komunistyczną skazano na 12 lat więzienia.

Zwolniony z więzienia w 1930 r. Po wyjściu na wolność żył w Gdańsku. Do więzienia trafił znów w 1932 r. (niektóre źródła podają, że w lutym 1931 r.). W 1933 r. zgodził się na wyjazd do ZSRR i został wymieniony na Franciszka Olechnowicza. W ZSRR pracował w Międzynarodowym Instytucie Rolnym w Moskwie. Aresztowany w 1937 r. w czasie tzw. czystek stalinowskich, został rozstrzelany 29 listopada 1938 r. Zrehabilitowany 26 stycznia 1957 r.

Opracowany przez niego system ortografii białoruskiej nazywany jest potocznie taraszkiewicą. Przetłumaczył na język białoruski "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza, oraz "Iliadę" Homera.

5 marca 1969 roku jego imię zostało nadane Liceum Ogólnokształcącemu z BJN w Bielsku Podlaskim.