Gwara mazurska

Z Wikipedii

Gwara mazurska używana przez Mazurów na północnym obszarze zasięgu dialektu mazowieckiego języka polskiego^[1].

Gwara mazurska, używana na terenie Mazur przez polskich osadników (chłopów i szlachtę) głównie z terenu północnego Mazowsza (którzy zasiedlili ten teren od XIV w.), aż do końca XVIII w. kształtowała się pod wpływem literackiego języka polskiego, który był praktycznie jedynym językiem oświaty i literatury religijnej aż do lat 30. XIX w. W gwarze mazurskiej tego okresu istniały nieliczne zapożyczenia (głównie leksykalne) z języka pruskiego i języka niemieckiego.

Wraz z nasileniem germanizacji od początku XIX w. nastapiło wypieranie gwary mazurskiej przez język niemiecki i jednoczesne przyswajanie przez tę gwarę licznych germanizmów. Wg źródeł niemieckich^[2] gwara mazurska ("język mazurski") już w 1900 była w zaniku i w żadnym z powiatów mazurskich nie była używana przez większość ludności (najwięcej, bo 49,4% użytkowników gwary mieszkało w powiecie jańsborskim)^[2]. Trudno ocenić obecnie wiarygodność danych niemieckich z tamtego okresu. Ówczesne statystyki pruskie uznawały bowiem za Mazurów jedynie osoby znające tylko i wyłącznie gwarę. Osoby znające język niemiecki odnotowywane były w spisach jako Niemcy nawet wtedy, gdy się nim na co dzień nie posługiwały. Rezultatem było znaczne zaniżenie liczby ludności mazurskiej.

Po 1944 nastąpił zanik gwary mazurskiej w związku z wyjazdami Mazurów do Niemiec. Na terenie Mazur gwara praktycznie zanikła w latach 70. i 80. XX w. w związku z wyjazdem około 160 000 Mazurów do RFN^[2]. Ocenia się, że obecnie może ją znać 10 000 do 15 000 osób.

Gwara mazurska jest niekiedy w jęz. niem. określana jako Masurische Sprache ("język mazurski"). Jest to nieprawidłowe określenie, wprowadzone w XIX w. przez część językoznawców niemieckich dla podkreślenia różnicy między grupą etniczną Mazurów i Polakami. Językoznawcy ci wskazywali rzekome "istotne różnice" (w rzeczywistości nieistniejące) między językiem polskim i tzw. "językiem mazurskim", określając jego pokrewieństwo z językiem polskim jako "odległe" (Ta wersja do dziś jest obecna w części źródeł niemieckich^[2]), jednak współcześni językoznawcy niemieccy wyraźnie określają tzw. "język mazurski" jako część dialektu mazowieckiego języka polskiego^[3].

Gwarę zalicza się czasem do dialektów warmińsko-mazurskich^[4].

[edytuj] Pieśni mazurskie

(zapis niemiecki)

================

Przypisy