Gwara białostocka

Z Wikipedii

Gwara białostocka - gwara języka polskiego charakterystyczna dla mieszkańców Białegostoku i części Podlasia. Spokrewniona z dialektem wileńskim. Powstała w wyniku wzajemnego oddziaływania kilku wzorców językowych: polskiego, białoruskiego, litewskiego, w mniejszym zakresie też rosyjskiego, ukraińskiego i jidysz.

Spis treści

1 Cechy dialektu
- 1.1 Fonetyka
- 1.2 Cechy charakterystyczne
2 Zobacz też

[edytuj] Cechy dialektu

[edytuj] Fonetyka

Spółgłoski ciszące, takie jak "ś, ć, dź, ź" wymawiane są jak dźwięki obcego pochodzenia (tak jak w wyrazach sinus, sizal, Zanzibar, cis). Artykulacja spółgłosek środkowojęzykowych jest prepalatalna, skierowana bardziej ku przodowi (efekt - otrzymujemy spółgłoskę półmiękką).

[edytuj] Cechy charakterystyczne

długie wymawianie samogłoski akcentowanej z wyraźnym tonem opadającym, tzw. zaciąganie, co wpływa również na kontur melodyczny zdania, stąd gwara ta bywa odbierana jako śpiewna, melodyjna
używanie w roli czasownika posiłkowego słówka "weź" (np. weź otwórz okno)
zwarcie krtaniowe podczas wymowy "e" w wyrazie "nie", przez co słowo to staje się dwusylabowe (stąd nie-e)
rozróżnianie dźwięcznego "h" i bezdźwięcznego "ch"
zanik celownika, zamiast którego używa się konstrukcji z przyimkiem "dla" (np. kup dla mnie, daj dla babci, powiedz o tym dla Marka)
zanik końcówek w czasownikach w formie czynnej np. My dawali(My dawaliśmy). Ja pojechał(Ja pojechałem). Dzie wy byli?(Gdzie wy byliście?)
forma grzecznościowa tworzona bez użycia słowa pan/pani: Kiedy do mnie zajdzie? Dlaczego o tym dla mnie nie mówił?
w formie grzecznościowej tryb rozkazujący równy trybowi oznajmującemu, też bez użycia pan/pani: Siedzi spokojnie! Zapłaci dla mnie sto złotych! Naleje mnie! (naleje mi pan)
wymowa tzw. ł kresowego
specyficzne znaczenie niektórych słów, np. taryfa "taksówka", przebierać się (do nowego mieszkania) "przeprowadzać się", ,,zgnić’’ w znaczeniu ,,śmiać się do rozpuku’’, "skiń" - zdejmij, "rozbuwaj się" - zdejmij buty, łachy "ubrania", dalibóg - "Bóg mi świadkiem", Blin - placek, lelak, wiszczeć