Hrabstwo kłodzkie
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Hrabstwo kłodzkie (niem. Grafschaft Glatz) - dawna kraina historyczna ze stolicą w Kłodzku, istniejąca na obszarze obecnego województwa dolnośląskiego w latach 1459-1945.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
Hrabstwo kłodzkie to dawny region historyczny w południowo-wschodniej części obecnego województwa dolnośląskiego i częściowo w dzisiejszych Czechach (okręg Broumova). Obejmował południowo-wschodnią Sudetów Środkowych i zachodnią częśćSudetów Wschodnich. Jego centrum stanowiła Kotlina Kłodzka. W całości do hrabstwa należały: Krowiarki, Góry Bialskie i Masyw Śnieżnika, Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Góry Stołowe, Obniżenie Ścinawki oraz południowe zbocza Gór Bardzkich, Gór Złotych, południowo-wschodnie Gór Sowich, wschodnie fragmenty Gór Suchych, a także większa część Wzgórz Włodzickich.
[edytuj] Granice
Północno-wschodnia granica hrabstwa przebiegała od Wielkiej Sowy partią szczytową:Gór Sowich, Grzbietem Zachodnim Gór Bardzkich, przez Przełęcz Bardzką, Grzbietem Wschodnim Gór Bardzkich, Gór Złotych, Gór Bialskich do Śnieżnika. Południowo-wschodnia granica od Śnieżnika przebiegała partią szczytową masywu Śnieżnika do Przełęczy Międzyleskiej. Granice hrabstwa od strony północnej, wschodniej i południowej były stałe. Zmiennością odznaczała się granica zachodnia, która od 1260 r. obejmowała obszar Broumova i Polic w dzisiejszych Czechach. Do XVI wieku granica zachodnia hrabstwa kłodzkiego biegła głównym grzbietem Gór Bystrzyckich, w 1589 r. granicę przesunięto na nurt Dzikiej Orlicy. Do obecnych czasów zachowały się kamienie graniczne hrabstwa kłodzkiego Kamienny trójprzedział na Śnieżniku i Trójpański Kamień na Leszczyńcu w Górach Suchych.
[edytuj] Historia
Tereny byłego hrabstwa kłodzkiego zasiedlone były dużo wcześniej w czasach starożytnych przez tereny kłodczyzny przebiegał słynny bursztynowy szlak. W okresie średniowiecza tereny leżały na styku ziem polskich i terenów będących pod władzą czeskich Przemyślidów, były częścią Królestwa Czeskiego. Wiek X-XI to okres wojen polsko-czeskich o panowanie nad kłodczyzną. Specyfika ukształtowania terenu przyczyniła się do tego, że już w XIII wieku ziemia stała się odrębną jednostką polityczno administracyjną, określaną w dawnych dokumentach jako "terra Glacensis", "comitatus Glacensis" czy "Glatzer Land". W XIII i XIV wieku kilkakrotnie rządzą nią Piastowie śląscy m.in. Henryk IV Probus i Bolko II Ziębicki jako lennicy królestwa czeskiego. W 1458 roku namiestnik i wielkorządca Czech, Jerzy z Podiebradów, wykupił ziemię kłodzką i stała się ona jego osobistą posiadłością. W 1459 roku ziemia kłodzka została podniesiona przez króla Jerzego z Podiebradów do rangi suwerennego hrabstwa, będącego lennem korony czeskiej i oddana jako lenno jego synom: Henrykowi, Wiktorynowi i Boczkowi. W późniejszym okresie do hrabstwa włączono tereny dawnego państwa homolskiego. W 1501 r. po śmierci Henryka I Starszego, ziębiccy książęta sprzedali hrabstwo swojemu szwagrowi Ulrykowi von Hardeck. Jego brat i spadkobierca Jan von Hardeck, sprzedał hrabstwo w 1534 r. królowi czeskiemu Ferdynandowi I Habsburgowi, który zastawił je w 1537 r. Janowi z Pernštejnu. Zastaw przeszedł w 1549 r. z ręki synów na księcia Ernesta bawarskiego, palatyna reńskiego. Ferdynand I Habsburg w 1561 r. wykupił zastaw częściowo, w 1567 r. syn jego, Maksymilian II Habsburg wykupuje całkowicie. Od tej pory aż do 1742 r. stanowiło część Królestwa Czeskiego, a następnie Prus, a od 1945 r. Polski.
[edytuj] Ważniejsze daty związane z dziejami kłodczyzny
[edytuj] okres przed utworzeniem hrabstwa kłodzkiego
- koniec X wieku - kłodczyzna należała przypuszczalnie do suwerennego księstwa libickiego, którym władał ród Sławników.
- 995 r. - ziemia kłodzka stała się własnością rodu Przemyślidów.
- 1260 r. - Przemysł Ottokar II Wielki odłączył od prowincji kłodzkiej obszar Broumova, który przekazał tamtejszemu klasztorowi benedyktynów
- 1273-1290 - ziemia kłodzka pod panowaniem Henryka IV Probusa.
- 1327 r. - Jan Luksemburski, król czeski oddał ziemię kłodzką jako dożywotnie lenno Henrykowi VI wrocławskiemu.
- 1336-1341 - Po śmierci Henryka kłodczyzna przeszła, nadal jako dożywotnie lenno, na Bolka II ziębickiego.
- 1380 r. - Wacław IV przekazał ziemię kłodzką swemu krewnemu Jodokowi z Moraw.
- 1415 r. - kłodczyzna wykupiona z zastawu przeszła na króla Zygmunta Luksemburskiego przyrodniego brata Wacława IV.
- lata 1419-1436 - wojny husyckie.
[edytuj] okres hrabstwa kłodzkiego
- 1458 r. - namiestnik i wielkorządca Czech Jerzy z Podiebradów wykupił ziemię kłodzką
- 1459 r. - ziemia kłodzka została podniesiona przez króla Jerzego z Podiebradów do rangi suwerennego hrabstwa
- 1491 r. - Henryk I Starszy z Podiebradów, syn Jerzego z Podiebradów ostatecznie sprzedał Broumowszczyznę klasztorowi z Broumova, definitywne oderwanie jej od ziemi kłodzkiej
- 1501 r. - synowie Henryka I sprzedali hrabstwo swojemu szwagrowi Ulrykowi von Hardeckowi
- 1534 r. - Jan von Hradeck (brat Ulryka) sprzedał hrabstwo królowi czeskiemu Ferdynandowi I
- 1537 r. - król czeski Ferdynand I zastawił hrabstwo Janowi z Pernštejnu
- 1549 r. - hrabstwo jako zastaw przeszło na księcia Ernesta bawarskiego, palatyna reńskiego
- 1561 r. - Ferdynand I wykupił częściowo hrabstwo kłodzkie
- 1567 r. - Maksymilian II (syn) wykupił całkowicie hrabstwo kłodzkie
- II połowa XV wieku - tereny hrabstwa objęła reformacja; prócz luteranów pojawiają się spadkobiercy arianizmu pod wodzą świeckiego nauczyciela Kaspra Schwenkfelda
- 1558 r. - na Kłodzko spadły kary po wykryciu organizacji zwolenników Schwenkfelda. Ferdynand jeszcze jako król czesko-węgierski tępi bezwzględnie wszelkich reformatorów
- 1589 r. - dokonano ostatniej, znaczącej zmiany granic hrabstwa kłodzkiego przesuwając ją na płd.-zach. z grzbietu Gór Bystrzyckich w dolinę Orlicy
- lata 1618-1648 - hrabstwo kłodzkie objęła wojna trzydziestoletnia, znaczne straty ludnościowe i materialne
- 1622 r. - do Kłodzka wrócili jezuici, wygnani wcześniej przez mieszczan kłodzkich
- 1661 r. - rozruchy chłopskie
- 1668 r. - rozruchy chłopskie
- 1679 r. - rozruchy chłopskie
- lata 1740-1742 - hrabstwo objęła I wojna śląska, rozpętana przez Fryderyka II Wielkiego, króla Prus
- 1742 – pokój wrocławski podpisany 11 czerwca zakończył I wojnę śląską, na jego mocy hrabstwo kłodzkie przechodzi do Prus
- lata 1744-1745 - II wojna śląska
- lata 1756-1763 - III wojna śląska
- 1763 r. - traktat w Hubertusburgu ugruntował panowanie Prus nad Śląskiem i hrabstwem kłodzkim
- lata 1778-1779 - wojna o sukcesję bawarską zwana "wojną kartoflaną" spustoszyła hrabstwo kłodzkie i utwierdziła panowanie Prus
- 1794 r. - z hrabstwa wyruszył drugi pułk piechoty w celu stłumienia powstania kościuszkowskiego w Polsce
- 1806 r. - inwazja wojsk napoleońskich
- 1868 r. - hrabstwo ogarnęła klęska głodu
- 1868 r. - początek rozwoju kolejnictwa
- lata 1939-1945 - II wojna światowa, hrabstwo kłodzkie nie ucierpiało od działań wojennych, gdyż linia walk przebiegała bardziej na północ
- 1945 r. - roszczenia Czech do części ziem hrabstwa kłodzkiego (trzy warianty)
- maj 1945 r. - objęcie obszaru hrabstwa przez administrację polską, praktycznie przestało istnieć hrabstwo kłodzkie
- lata 1945-1947 - wysiedlenie Niemców z terenów kłodzczyzny i napływ osadników polskich.
[edytuj] Źródła
- S. Mizia Historia Śląska Wyd. Rzeka Wrocław 1997
- J. Tazbir Polska na przestrzeni wieków wyd.PWN Warszawa 1995
- P. Migoń Ziemia Kłodzka wyd. Eko-Graf Wrocław 2000
