Język abchaski

Z Wikipedii

Аҧсуа бызшәа
Obszar	Gruzja (Abchazja), Turcja
Liczba mówiących	ok. 100 tys.
Ranking	(poza pierwszą 100.)
Klasyfikacja genetyczna	Języki kaukaskie Północno-zachodnie Język abchaski
Pismo	zmodyfikowana cyrylica
Status oficjalny
Język urzędowy	Abchazja
Kody języka
ISO 639-1	ab
ISO 639-2	abk
SIL	ABK
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Abchaska wersja językowa Wikipedii W Wikisłowniku: Słownik języka abchaskiego

Język abchaski (abch. аҧсуа бызшәа) należy do rodziny języków kaukaskich. Jest to język aglutynacyjny i polisynetyczny, używany w Abchazji (ok. 100 tys. osób) oraz w północno-wschodniej Turcji (ocenia się, iż liczba osób pochodzenia abchaskiego w Turcji może wynosić nawet 500 tys. osób, choć większość z nich język zna raczej biernie, na co dzień posługując się głównie tureckim).

Abchaski jest blisko spokrewniony z językiem abazyńskim. Wyróżnia się dialekty: abżujski (legł u podstawy języka literackiego), bzybski oraz sadzki (w Turcji).

Język abchaski jest niezwykle interesujący ze względu na to, iż jest to język skrajnie spółgłoskowy. Niektóre gramatyki podają, iż w języku tym występują zaledwie dwie samogłoski: otwarta samogłoska a oraz zamknięta samogłoska ǝ. W zależności od pozycji w wyrazie obydwie te samogłoski mogą być wymawiane jako zbliżone do e, i, o lub u, jednak różnica między tymi dźwiękami nie jest relewantna i nie odgrywa większej roli dla rozumienia wyrazów. Czasem jednak, po uwzględnieniu wszystkich tych dźwięków podaje się liczbę 6 samogłosek. Z kolei liczba spółgłosek w dialekcie abżujskim wynosi 58, zaś w dialekcie bzybskim - 67. Dla porównania: w języku polskim mamy 8 samogłosek i 36 spółgłosek, co i tak - jeśli porównamy z innymi językami słowiańskimi - jest dużą liczbą.

Pierwsze świadectwa języka abchaskiego zostały utrwalone w XIV w. przez podróżującego przez te tereny Ewliję Czelebiego. Pierwsze próby zapisywania tego języka podjęto w XIX w., po przyłączeniu Abchazji do Rosji. Pierwszy abchaski alfabet opracował w 1862 r. rosyjski kaukazolog Piotr Uslar. Wkrótce potem, w 1865 r. ukazał się pierwszy abchaski elementarz. Opracowany przez Uslara alfabet był oparty na cyrylicy i składał się z 37 liter. W 1905 r. alfabet ów poszerzono dodając kilka nowych liter, przez co alfabet liczył już wówczas 55 znaków.
W późniejszym okresie znany rosyjski lingwista-poliglota i kaukazolog Mikołaj Marr opracował dla języka abchaskiego nowy, oparty na łacince alfabet złożony z 75 liter. Alfabet ten był w oficjalnym użyciu tylko dwa lata 1926 - 1928, do czasu opracowania nowego alfabetu, również opartego na łacince.
W 1937 r. wprowadzono nowy alfabet, oparty tym razem na piśmie gruzińskim, jednak dążenia Abchazów do odróżnienia i uniezależnienia się od Gruzinów doprowadziły do kolejnej zmiany: w 1954 r. na powrót wprowadzono alfabet oparty na grażdance. Taki obowiązuje do dzisiaj, choć dyskutuje się także nad ewentualnym wprowadzeniem alfabetu opartego na łacince.

Ze względu na sytuację polityczną Abchazji, język abchaski ma dziś stosunkowo wysoki prestiż i jest jednym z lepiej rozwiniętych "małych" języków Kaukazu. Jest to, wraz z językiem rosyjskim, oficjalny język samozwańczej Republiki Abchazji. Język ten używany jest w prasie, radiu i telewizji, powstaje w nim literatura piękna oraz dzieła naukowe. Ze względu na dzieje tego języka, dużo jest w nim pożyczek tureckich, gruzińskich oraz najnowszych - rosyjskich.