Jean-Baptiste Lully

Z Wikipedii

Jean-Baptiste Lully

Jean-Baptiste Lully (ur. 28 listopada 1632 we Florencji, zm. 22 marca 1687 w Paryżu), kompozytor francuski. Urodził się i wychował we Włoszech, jednak w wieku 14 lat wyjechał do Paryża, gdzie zamieszkał i kontynuował swoją karierę muzyczną, stając się jednym z najbardziej znanych francuskich kompozytorów epoki baroku. Zasłynął jako faktyczny twórca francuskiej opery narodowej, francuskiego typu uwertury uwertury operowej, rozwinął także recytatyw w języku francuskim. U szczytu swojej kariery na dworze Ludwika XIV otrzymał tytuł Nadintendenta Muzyki Królewskiej co uczyniło go najważniejszym i najbardziej wpływowym muzykiem we Francji epoki Króla Słońce.

[edytuj] Biografia

W roku 1643 przybył do Francji jako jeden ze służebnych księżny Anne Marie Louise d'Orléans de Montpensier. Najpierw nauczył się gry na gitarze, później na skrzypcach i klawesynie, by następnie zacząć komponować pod kierunkiem N. Métru, a także na drodze własnych doświadczeń w postaci kontaktów z innymi kompozytorami oraz poprzez uczestnictwo w występach orkiestry królewskiej i włoskich zespołów operowych. Ćwiczył się także w tańcu i aktorstwie. Jego kompozycje przypadły do gustu królowi Ludwikowi XIV, który w 1653 mianował go nadwornym kompozytorem i stworzył dla niego zespół Les petits violons. Komponował wówczas głównie balety i divertissement, a po nawiązaniu współpracy z J. B. Molierem tzw. comédie-ballets. W 1672 otrzymał przywilej królewski na założenie Academie Royale de Musique et de Danse oraz patent na wyłączne prawo wystawiania dzieł scenicznych z muzyką w teatrach francuskich, czym przypieczętował zwycięstwo nad swym muzycznym konkurentem P. Perrinem. W owym czasie stał się również niepodzielnym władcą życia muzycznego w Paryżu i całej Francji. W 1680 przyznano mu szlachectwo, którego znaczenie wzmacniał ogromny majątek. 8 stycznia 1687 roku, podczas wykonania swojego Te Deum z okazji wyzdrowienia króla, Lully uderzył się w palec stopy ostro zakończoną batutą dyrygencką, kilka tygodni później zmarł wskutek zainfekowania rany.

[edytuj] Życie prywatne

Lully ożenił się w 1662 z Madeleine Lambert, z którą miał sześcioro dzieci. Znany był ze swojego temperamentu, trudnego charakteru i specyficznego poczucia humoru, jak i rozległych przywilejów co wzbudzało często zawiść i niezadowolenie wśród współczesnych. Często swoim zachowaniem wywoływał skandale i niezadowolenie samego króla, Ludwika XIV. W 1685, gdy wyszedł na jaw jego romans z paziem o imieniu Brunet, częściowo wypadł z jego łask. W ówczesnych czasach kontakty homoseksualne były karane śmiercią. Nie mniej Lully nie został ukarany, choć król nie pojawił się na żadnym z przedstawień Armidy^[1]^[2].

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Niektóre kompozycje

balety:
- Les Noces de Pélée et de Thétis (1654)
- Les Plaisirs (1655)
- L'Amour malade
- Les Saisons (1661)
- Le Naissance de Vénus (1665)
- Les muses (1666)
opery (tragédie lyrique):
- Cadmus et Hermione (1673)
- Alceste (1674)
- Théesée (1675)
- Atys (1676)
- Isis (1677)
- Psyché (1678)
- Bellérophon (1679)
- Proserpine (1680)
- Persée (1682)
- Phaéton (1683)
- Amadis (1684)
- Roland (1685)
- Armide (1686)
- Achille Polyxéne (1687) dokończona przez Pascala Collasse
komedie
- L'Impromptu de Versailles (1663)
- Le Mariage forcé (1664)
- L'Amour médecin (1665)
- Le Sicilien (1667)
- Georges Dandin (1668)
- Monsieur de Pourceaugnac (1669)
- Les Amants Magnifiques (1670)
- La Comtesse d'Escarbagnas (1671)
- Les Burgeois gentilhomme (1671)
kompozycje religijne (tzw. Wielkie Motety):
- Jubilate Deo (Motet de la Paix) (1660)
- O Lachrymae fideles (1664)
- Miserere (1664)
- Plaude Laetare Gallia (1668)
- Te Deum (1677)
- De profundis (1683)
- Dies irae (1683)
- Exaudiat te Dominus (1683)
- Quae fremuerunt (1685)
- Benedictus (1685)
utwory instrumentalne:
- Les trio des opéra, mis en ordre pour les concerts (1690)
- Les airs de trompettes, timbales et hautbois (1665)
- Trios pour le coucher du Roi (1665)
- 9 utworów organowych

[edytuj] Źródła

Beaussant, Philippe. Lully ou Le musicien du Soleil. Paris: Éditions Gallimard, 1992
Bukofzer, Manfred, Muzyka w epoce baroku. Od Monteverdiego do Bacha. przekł. E. Dziębowska, Warszawa 1970.
Anthony, James R. Hasło "Lully" w: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 1980, tom 14, s. 315-326.
Merrick Jeffrey, Bryant T. Ragan, Jr., Homosexuality in Early Modern France. A Documentary Collection. New York and Oxford: Oxford University Press, 2001
Muffat, Georg Suavioris harmoniae instrumentalis hyporchematicae florilegium primum, Augsburg, 1695.
Roland, Romain Z pierwszych wieków opery, Przekł. J. Kozłowski, Kraków 1971.
de la Viéville, Lecerf, Comparaison de la musique italienne et de la musique française, où, en examinant en détail les avantages des spectacles et le mérite des compositeurs des deux nations, on montre quelles sont les vraies beautés de la musique, Bruxelles, 1704.