Konklawe 1484

Z Wikipedii

Konklawe 26-29 VIII 1484 - konklawe, jakie odbyło się po śmierci papieża Sykstusa IV, zakończone wyborem Innocentego VIII.

Spis treści

1 Śmierć Sykstusa IV
2 Lista elektorów
- 2.1 Nieobecni
3 Frakcje
4 Kandydaci na papieża
5 Konklawe
6 Wybór Innocentego VIII
7 Źródła

[edytuj] Śmierć Sykstusa IV

Sykstus IV zmarł na podagrę dnia 12 sierpnia 1484 o godzinie 5 rano, w wieku 70 lat. Papież ten nade wszystko miłował własną rodzinę - w chwili jego śmierci aż 4 jego krewnych było kardynałami. Największą rolę spośród nich w zarządzie Kościołem odgrywał 41-letni Giuliano della Rovere. Papiescy nepoci nie cieszyli się popularnością wśród Rzymian. Okres sediswakancji w 1484 był najbardziej krwawy w ciągu całego stulecia - upłynął pod znakiem wystąpień ludowych przeciw rodzinie i stronnikom zmarłego papieża oraz tradycyjnych walk rodów rzymskich Orsini i Colonna. Do miasta wkroczyły wojska Girolamo Riario, seniora Imoli i Forli, krewnego Sykstusa IV. Obawiano się, że może on siłą narzucić wybór nowego papieża.

[edytuj] Lista elektorów

W konklawe wzięło udział 25 spośród 32 żyjących kardynałów:

Rodrigo Borgia (nominacja kardynalska: 20 lutego 1456) – kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; komendatariusz diakonii S. Maria in Via Lata; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; administrator diecezji Walencja i Cartagena; wicekanclerz Św. Kościoła Rzymskiego; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; opat komendatoryjny Subiaco; protektor zakonu joannitów

Oliviero Carafa (18 września 1467) - kardynał-biskup Sabiny; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Eusebio; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; arcybiskup Neapolu; protektor zakonu dominikanów

Marco Barbo (18 września 1467) - kardynał-biskup Palestriny; komendatariusz kościoła prezbiterialnego S. Marco; patriarcha Akwileji; protektor Anglii

Giovanni Battista Zeno (21 listopada 1468) - kardynał-biskup Frascati; biskup Vicenzy; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej; legat w Umbrii

Giuliano della Rovere (16 grudnia 1471) - kardynał-biskup Ostia e Velletri; komendatariusz kościołów prezbiterialnych S. Pietro in Vincoli i SS. XII Apostoli; biskup Bolonii; arcybiskup Awinionu; wielki penitencjariusz; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; opat komendatoryjny Grottaferrata i Nonantola; legat w Awinionie; protektor zakonu franciszkanów

Giovanni Michiel (21 listopada 1468) - kardynał-prezbiter S. Marcello; biskup Werony

Stefano Nardini (7 maja 1473) - kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere, arcybiskup Mediolanu

Giovanni Battista Cibo (7 maja 1473) - kardynał-prezbiter S. Cecilia; biskup Molfetty; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Giovanni Arcimboldi (7 maja 1473) - kardynał-prezbiter S. Prassede; komendatariusz diakonii S. Maria Nuova; biskup Novary; prefekt Apostolskiej Sygnatury Sprawiedliwości; legat w Perugii

Philibert Hugonet (7 maja 1473) - kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paulo; biskup Macon i Autun

Jorge da Costa (18 grudnia 1476) - kardynał-prezbiter SS. Marcellino e Pietro; arcybiskup Lizbony

Girolamo Basso della Rovere (10 grudnia 1477) - kardynał-prezbiter S. Crisogono; biskup Recanati; administrator diecezji Gubbio; protektor zakonu karmelitów

Gabriele Rangoni (10 grudnia 1477) - kardynał-prezbiter SS. Sergio e Bacco; biskup Eger; protektor Węgier

Pietro Foscari (10 grudnia 1477) - kardynał-prezbiter S. Nicola fra le Immagini; administrator diecezji Padwa

Giovanni d'Aragona (10 grudnia 1477) - kardynał-prezbiter S. Sabina; administrator archidiecezji Cosenza, Salerno i Esztergom; opat komendatoryjny Cava i Monte Cassino

Domenico della Rovere (10 lutego 1478) - kardynał-prezbiter S. Clemente; biskup Turynu i Corneto e Montefiascone

Giovanni de'Conti (15 listopada 1483) - kardynał-prezbiter SS. Nereo ed Achilleo; archbiskup Conza

Juan Margarit (15 listopada 1483) - kardynał-prezbiter S. Vitale; biskup Gerony

Giovanni Giacomo Sclafenati (15 listopada 1483) - kardynał-prezbiter S. Stefano al Monte Celio; biskup Parmy

Francesco Todeschini-Piccolomini (5 marca 1460) - kardynał-diakon S. Eustachio; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów; administrator archidiecezji Siena; protektor Niemiec

Raffaele Sansoni Riario (10 grudnia 1477) - kardynał-diakon S. Lorenzo in Damaso; komendatariusz diakonii S. Giorgio in Velabro; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; administrator archidiecezji Piza oraz diecezji Osma; protektor zakonu augustianów

Giovanni Battista Savelli (15 maja 1480) - kardynał-diakon S. Nicola in Carcere Tulliano

Giovanni Colonna (15 maja 1480) – kardynał-diakon S. Maria in Aquiro; administrator diecezji Rieti

Giovanni Battista Orsini (15 listopada 1483) - kardynał-diakon S. Maria Nuova

Ascanio Maria Sforza Visconti (17 marca 1484) - kardynał-diakon SS. Vito e Modesto; administrator diecezji Pawia; gubernator prowincji Patrymonium

Wśród elektorów było 21 Włochów, 2 Hiszpanów (Borgia i Margarit), 1 Francuz (Hugonet) i 1 Portugalczyk (da Costa). Czterech kardynałów: Giuliano i Domenico della Rovere, Girolamo Basso della Rovere i Raffaele Sansoni Riario było krewnymi zmarłego papieża. Kardynał Rangoni, choć był Włochem, reprezentował interesy Królestwa Węgier.

Aż 19 elektorów było nominatami Sykstusa IV. Czterech mianował papież Paweł II, a po jednym Pius II (protodiakon Piccolomini) i Kalikst III (dziekan Borgia).

[edytuj] Nieobecni

7 kardynałów nie uczestniczyło w elekcji, w tym 3 Francuzów, 2 Hiszpanów, Włoch i Anglik:

Jean Balue (18 września 1467) - kardynał-biskup Albano; biskup Angers; legat papieski we Francji

Luis Juan del Milà y Borja (20 lutego 1456) - kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; biskup Lérida

Thomas Bourchier (18 września 1467) - kardynał-prezbiter S. Ciriaco alle Terme; arcybiskup Canterbury i prymas Anglii

Pedro González de Mendoza (7 maja 1473) - kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme; arcybiskup Toledo i prymas Hiszpanii; administrator diecezji Sigüenza; tytularny patriarcha Aleksandrii

Charles I de Bourbon (18 grudnia 1476) - kardynał-prezbiter SS. Silvestro e Martino ai Monti; arcybiskup Lyonu prymas Galii; administrator diecezji Clermont

Paolo Fregoso (15 maja 1480) - kardynał-prezbiter S. Anastasia; arcybiskup Genui; biskup-komendatariusz Ajaccio; doża Republiki Genui

Pierre de Foix, le jeune (18 grudnia 1476) - kardynał-diakon SS. Cosma e Damiano; biskup Vannes; administrator diecezji Bayonne

Czterech mianował Sykstus IV, dwóch Paweł II, a jednego Kalikst III.

[edytuj] Frakcje

Św. Kolegium Kardynalskie było podzielone na dwie frakcje. Jedna frakcja opowiadała się za utrzymywaniem pokoju we Włoszech, wprowadzonego niedawno przez traktat pokojowy w Bagnolo, kończący tzw. wojnę o Ferrarę, druga natomiast uważała, że należy przede wszystkim dążyć do wzmocnienia państwa papieskiego, zwł. w stosunkach z królestwem Neapolu, nawet za cenę zerwania tego pokoju. Łączyła je natomiast zgoda co do kontynuowania polityki izolowania we Włoszech Republiki Weneckiej. Liderem pierwszej frakcji był dziekan Św. Kolegium Rodrigo Borgia, i należeli do niej m. in. d'Aragona, Orsini, Sforza i kamerling Riario. Przywódcą tej drugiej był główny nepot Sykstusa Giuliano della Rovere. Wśród jego zwolenników byli Colonna, Savelli, Cibo, Girolamo Basso della Rovere i Domenico della Rovere. Della Rovere i Borgia z nie do końca wiadomych powodów nienawidzili się nawzajem, co nie rokowało dobrze ewentualnemu kompromisowi. Spora grupa kardynałów nie zaliczała się wyraźnie do żadnej z tych dwóch frakcji. Kardynałowie z Wenecji (Barbo, Zeno, Michiel i Foscari) stanowili osobną grupę, jednak z uwagi na antywenecką politykę kurii nie mieli szans na przeforsowanie swojej woli na konklawe.

[edytuj] Kandydaci na papieża

Ambasador księstwa Mantui w swym raporcie z dnia 15 sierpnia twierdził, że największe szanse ma Stefano Nardini. Za papabile uważany był także 70-letni Giovanni Conti - popierał go wpływowy ród Orsini. Neapol popierał Piccolominiego, natomiast Ks. Mediolanu - kardynała Barbo, którego szanse osłabiało wszakże to, że pochodził z Wenecji. Aktywnie na rzecz swojej kandydatury działał Rodrigo Borgia - kardynałowi d'Aragona w zamian za poparcie obiecał urząd wice-kanclerza i swój własny pałac kardynalski, a kardynałowi Colonnie opactwo Subiaco oraz 25 000 dukatów; oferował łapówki również kilku innym kardynałów. Giuliano della Rovere dążył do wybrania papieża słabego, podatnego na manipulację, przy którym mógłby zachować swoje dotychczasowe wpływy. Za wszelką cenę nie chciał dopuścić do wyboru Rodrigo Borgii, którego głęboko nienawidził (z wzajemnością). Jego wybór padł na kardynała Cibo, na razie jednak nie odkrywał swoich kart.

[edytuj] Konklawe

Pierwszorzędną sprawą było zapewnienie kardynałom bezpieczeństwa i swobody podczas konklawe. Udało się to głównie dzięki kardynałowi Barbo, który doprowadził do rozejmu między rzymskimi baronami oraz za cenę 8000 dukatów skłonił Girolamo Riario do wycofania wojsk z Rzymu.

Konklawe rozpoczęło się 25 sierpnia mszą do Ducha Świętego, celebrowaną przez kardynała Barbo, biskupa Palestriny. W ciągu pierwszych dwóch dnich kardynałowie opracowywali tekst kapitulacji wyborczej, którą podpisali ostatecznie 27 sierpnia. Zobowiązywała elekta do kontynuowania walk przeciw Imperium Ottomańskiemu oraz wzmacniała pozycję kolegium kardynalskiego wobec papieża.

Do pierwszego głosowania doszło rankiem 28 sierpnia. O mało nie zakończyło się ono wyborem kardynała Barbo na papieża – oddano na niego 10 głosów. Szybko podjęto decyzję o nieprzeprowadzaniu akcesu. Większość kardynałów nie życzyła sobie wyboru kardynała Barbo nie tylko dlatego, że był Wenecjaninem, ale również dlatego, że miał opinię pobożnego ascety, przeciwnego świeckiemu stylowi życia większości ówczesnych książąt Kościoła.

Po pierwszym głosowaniu okazało się też, że kardynał Borgia, mimo podjętych wysiłków, ma nikłe szanse na zdobycie tiary – poparli go jedynie d’Aragona, Sforza i Riario. W tej sytuacji wice-kanclerz zaczął forsować kandydaturę swojego rodaka kardynała Margarit. Był on znacznie starszy od Borgii i nie cieszył się dobrym zdrowiem, co dawało nadzieję, że jego pontyfikat będzie krótki (istotnie, Juan Margarit zmarł kilka miesięcy później). Również i ta kandydatura nie zdobyła szerszego poparcia, tym bardziej, że wówczas do akcji wkroczył Giuliano della Rovere. Wysunął on kandydaturę 52-letniego kardynała Cibo i przez resztę dnia agitował na jego rzecz. Wielkim sukcesem biskupa Ostii było przeciągnięcie na swoją stronę kardynała Orsini oraz wspierających dotąd dziekana Borgię kardynałów Sforzę i kamerlinga Riario. Sforza zdołał przekonać Borgię do poparcia biskupa Molfetty. Za wskazaniem Borgii i Sforzy poszli kardynałowie Arcimboldi i Margarit. Również Rzymianin Conti, wobec zgodnej opinii przedstawicieli dwóch najpotężniejszych rzymskich rodów Orsini i Colonna, poparł Cibo. Wieczorem 28 sierpnia poparcie dla biskupa Molfetty deklarowało już 13 elektorów – wciąż brakowało zatem czterech. W nocy z 28 na 29 sierpnia kardynał Cibo w swojej celi podpisywał różnego rodzaju zobowiązania wobec kardynałów – wiadomo na przykład, że kardynałowie Sclafenati, d’Aragona i da Costa krótko po konklawe wymienili swoje kościoły kardynalskie na bardziej dochodowe. Nad rankiem Cibo mógł być pewien poparcia już co najmniej 18 kardynałów wobec 17 koniecznych głosów. Do jego zwolenników zaliczali się: Giuliano i Domenico della Rovere, Girolamo Basso della Rovere, Riario, Colonna, Orsini, Conti, Savelli, Arcimboldi, Borgia, d’Aragona, Sforza, Margarit, Sclafenati, da Costa, Carafa, Nardini i prawdopodobnie Rangoni (albo Hugonet).

[edytuj] Wybór Innocentego VIII

Papież Innocenty VIII

W porannym głosowaniu 29 sierpnia kardynał Giovanni Battista Cibo został jednomyślnie wybrany na papieża, gdyż pozostałych 6 kardynałów, dowiedziawszy się przed głosowaniem o nocnych ustaleniach uznało, że nie pozostaje im nic innego jak zagłosować na pewnego zwycięzcę. Elekt przybrał imię Innocenty VIII. O godzinie 9 rano protodiakon Piccolomini wygłosił do Rzymian formułę Habemus Papam. 12 września odbyła się uroczysta inauguracja pontyfikatu, w trakcie której Piccolomini nałożył tiarę na głowę nowego papieża.

Innocenty VIII okazał się człowiekiem słabego charakteru i pod tym względem spełnił oczekiwania kardynałów Giuliano della Rovere i Borgii, którzy nadal odgrywali decydującą rolę na dworze papieskim. Wraz z wyborem Cibo upadło też pewne tabu – był on pierwszym papieżem, który oficjalnie uznawał swoje dzieci zrodzone z nieprawego łoża.