Kryszna

Z Wikipedii

Kryszna (skt.: कृष्ण) - Bóg w hinduizmie, wg najsłynniejszej purany Śrimad Bhagavatam jak również wg Brahma samhity, Kryszna jest źródłem wszystkich inkarnacji. Podawana jest też informacja, że Kryszna jest ósmym awatarem Wisznu. W Bhagawad Gicie opisany jest jako Najwyższa Istota i Najwyższy Bóg. Zgodnie z podobnymi interpretacjami, takimi jak gaudija wisznuizm (wisznuizm bengalski), Kryszna jest źródłem wszystkich innych inkarnacji/zstąpień.

Kryszna i związane z nim opowieści pojawiają się w wielu filozoficznych i teologicznych dziełach hinduizmu. Chociaż te opisy różnią się szczegółami, związanymi z daną tradycją, to zasadnicza charakterystyka jest zawsze taka sama. Opisuje ona boskie wcielenie (inkarnację), pasterskie dzieciństwo i młodość, a następnie bohaterskiego wojownika i nauczyciela. Ogromna popularność Kryszny w Indiach spowodowała, że także różne nie-hinduistyczne religie, pochodzące z Indii, znają to imię Boga.

Spis treści 1 Pochodzenie imienia 2 Źródła historyczne 3 Życie Kryszny[1] 3.1 Inkarnacja 3.2 Narodziny 3.3 Dzieciństwo i młodość 3.4 Książę 3.5 Wojna Kurukszetra 3.6 Późniejsze lata 4 Tradycja bhakti 4.1 Rozprzestrzenianie się ruchu Kryszna-bhakti 4.2 Współczesny ruch Kryszna-bhakti 5 Kryszna w innych religiach 5.1 Dżinizm 5.2 Buddyzm 5.3 Bahá'í 5.4 Thelema 6 Bibliografia 7 Przypisy 8 Linki zewnętrzne 9 Zobacz też

[edytuj] Pochodzenie imienia

Imię „Kryszna” w sanskrycie oznacza "czarny" lub "ciemny", co odnosi się do przeważnie ciemnobłękitnego koloru jego skóry. Inne tłumaczenie znaczenia tego imienia (krsna) wywodzi się z połączenia dwóch członów: "krs" - znaczy przyciągać, a "na" jest sanskryckim korzeniem słowa "ananda" - szczęście. Stąd mamy tłumaczenie imienia Kryszna w tradycji Gaudija wisznuizmu jako "wszechatrakcyjny". Posągi (murti) i obrazy przedstawiają boga jako ciemnoskórego. Np. Dźagannatha, Kryszna jako Pan Świata (w Puri) przedstawiony jest z bratem i siostrą o znacznie jaśniejszej od niego skórze. Czasem jego imię jest tłumaczone jako „błękitnoczarny”, a nie „czarny” i jego kolor skóry jest opisany jako „kolor burzowej chmury”.

Zwolennicy awataru Wisznu podają podobne tłumaczenie, np. Adi Śankara twierdzi, że „Kryszna” jest 57 imieniem Wisznu i oznacza także: „istnienie wiedzy i błogosławieństwa”.

Kryszna znany jest także pod wieloma innymi imionami i tytułami.

[edytuj] Źródła historyczne

Najwcześniejszym tekstem bezpośrednio opisującym Krysznę jako osobę jest Mahabharata, chociaż istnieje wiele odniesień do Jego Imion w najstarszych tekstach indyjskich takich jak Rygweda i inne Wedy. Teksty opisują go jako inkarnację Wisznu; jest w nich jednym z najważniejszych bohaterów epickich. Osiemnaście rozdziałów szóstej księgi (Bhiszma Parwa) w Bhagawad Gicie zawiera radę daną przez Krysznę Ardźunie na polu bitwy. Kryszna opisany jest jako dorosły mężczyzna, chociaż istnieją odniesienia do jego wcześniejszych czynów. Hariwamsa- dodatek, później dołączony do tekstu, zawiera najstarszy szczegółowy opis dzieciństwa i młodości Kryszny.

Praktycznie każda z późniejszych Puran opisuje życiorys Kryszny lub przynajmniej najważniejsze fakty z życia. Podczas gdy Mahabharata i Hariwamsa uznane są za teksty święte przez wyznawców hinduizmu, dwie Purany (Bhagawata Purana i Wisznu Purana), które zawierają najbardziej szczegółowy życiorys oraz nauki Kryszny, są uznawane za najświętsze. Około 1/4 Bhagawaty Purany (głównie w dziesiątej księdze) poświęcona jest jego życiu i filozofii.

Najwcześniejsza prawdopodobna wzmianka o Krysznie jako bogu znajduje się w Czandogja Upaniszad (około 900 r. p.n.e.). Nauczyciel Ghora Angirasa omawia tam naturę duszy z Kryszną, synem Dewaki.

Istnienie Kryszny potwierdzają też teksty buddyjskie i dźinijskie, które opisują jego życie w bardzo podobny sposób jak źródła hinduistyczne.

Innym dowodem na istnienie Kryszny (opisanego w Mahabharacie) są pieczęcie pochodzące z Harappy, na których pojawia się wielokrotnie imię Kryszny, jego przyjaciół i krewnych.

Panini, około V wieku p.n.e., w swoim dziele Ashtadhyayi tłumaczy słowo "Vāsudevaka" jako Bhakta (wyznawca) Vāsudevy. Z kontekstu (w którym występuje też Arjuna), wynika, iż Vāsudeva to Kryszna.

W IV wieku n.e. Megastenes grecki ambasador na dworze Czandragupty Maurji opisał, że lud Sourasenoi (Surasenowie), żyjący w regionie Mathury czcili Heraklesa. Podobieństwo cech Heraklesa i Kryszny wskazuje, że bóstwem tym był Kryszna.

W latach 180-165 p.n.e., grecki władca Agatokles z Baktrii wprowadził do obiegu monety z wizerunkiem Wasudewy, trzymającego ćakrę.

W I wieku p.n.e. Grek Heliodorus wybudował w Besnagarze kolumnę z napisem ku czci Wasudewy „boga bogów”, pana Bagawaty, syna Diji.

Także z I wieku pn.e. pochodzą dowody na istnienie kultu Kryszny jako jednego z pięciu boskich herosów.

Od pierwszych wieków naszej ery wzmianki o Krysznie stają się bardzo liczne.

[edytuj] Życie Kryszny^[1]

Życiorys bazuje na opisach z Mahabharaty, Hariwamsy, Bhagawata Purany i Wisznu Purany. Miejsce to północne Indie, przeważnie obecne stany: Uttar Pradesh, Bihar, Haryana, Delhi i Gujarat

[edytuj] Inkarnacja

Zgodnie z Mahabharatą (Adi Parwa, Adiwansawatarana) asurowie na skutek powtarzających się klęsk w walkach z dewami i pozbawieni władzy i nieba zaczęli inkarnować się w ludzi z królewskich rodów. Jako wcieleni i źli z natury bogowie (w liczbie wielu tysięcy) zaczęli szerzyć na Ziemi śmierć i zniszczenie. Ludzie zwrócili się z prośbą do Brahmy, który nakazał wszystkim pozostałym bogom, żeby sami inkarnowali się w ludzi, aby pokonać złych asurów. Także Wisznu zgodził się inkarnować.

[edytuj] Narodziny

Zgodnie z najnowszymi obliczeniami narodziny Kryszny miały miejsce około 3228 p.n.e. ^[2]. Miejsce narodzin znane jest obecnie jako Krishnajanmabhoomi (wznosi się tam świątynia ). Kryszna urodził się w rodzinie królewskiej w Mathurze jako ósmy syn księżniczki Dewaki i jej męża Wasudewy.

Mathura była stolicą blisko spokrewnionych rodów Wriśni, Andhaka i Bhodża, znanych pod wspólną nazwą Jadawa (po słynnym przodku Jadu) lub Surasena.

Rodzice Kryszny pochodzili z tych rodów. Brat Dewaki - król Kansa doszedł do władzy wtrącając do więzienia swojego ojca - króla Ugrasenę. Przerażony proroctwem, że zostanie zabity przez ósmego syna Dewaki, zamknął ją i jej męża w więzieniu planując, że będzie zabijał wszystkie ich dzieci po urodzeniu. Po zabiciu pierwszych sześciu dzieci i rzekomym poronieniu przez Dewaki siódmego, królowi nie udało się zabić Kryszny, który zaraz po urodzeniu został przekazany opiekunom (Jaśoda i Nanda) w Gokuli. Siódme dziecko Dewanaki - syn Balarama zostało cudownie przeniesione do łona pierwszej żony Wasudewy - Rohini. Podobnie przeniesiona została córka Subhadra, urodzona znacznie później niż Balarama i Kryszna.

[edytuj] Dzieciństwo i młodość

Nanda był przywódcą wspólnoty pasterzy krów i przeniósł się do Vrindavanu. Król Kansa dowiedział się od bogini Jogaindry o uratowaniu Kryszny i wysyłał demony, aby zabiły chłopca. Zginęły one wszystkie z rąk Kryszny i Balaramy. Wydarzenia z tym związane są popularnym tematem opowiadań o Krysznie, podobnie jak jego zabawy z pasterkami (gopi), w tym z Radhą, znaną później jako rasa lila.

[edytuj] Książę

Kryszna jako młodzieniec wrócił do Mathury, pokonał i zabił swojego wuja Kansę. Okazało się, że sam Kansa usiłując zapobiec spełnieniu się przepowiedni, pomógł się jej spełnić (samospełniająca przepowiednia). Kryszna uczynił swego ojca Ugrasenę królem Jadawów, a sam został głównym księciem. Zaprzyjaźnił się z Ardźuną i innymi książętami Pandawami z królestwa Kuru (swoimi kuzynami z drugiego brzegu rzeki Jamuny. Później przeniósł się wraz z innymi Jadawami do miasta Dwaraka (w dzisiejszym Gujaracie). Ożenił się z Rukmini, córką króla Biśmaki z Widarbhy. Kryszna miał 16108 żon, z których najbardziej znane to Satjabhama i Dżambawati.

[edytuj] Wojna Kurukszetra

Kryszna był spokrewniony z przywódcami obu zwaśnionych stron: Pandawów i Kaurawów. Z tego powodu zapytał obu, czy chcą jego samego czy tylko jego wojsko. Ponieważ Kaurawowie wybrali wojsko, Kryszna sprzymierzył się z Pandawami. Zgodził się powozić rydwanem w bitwie u boku Ardźuny. Bhagawad Gita zawiera ponadczasowe nauki filozoficzne i teologiczne, jakich Kryszna udzielił Ardźunie przed bitwą.

[edytuj] Późniejsze lata

Po zakończeniu wojny Kryszna mieszkał w Dwarace przez 36 lat. Potem nastąpiło tragiczne wydarzenie: w czasie festiwalu wybuchły między Jadawami zamieszki, które doprowadziły do prawie całkowitego wymordowania rodu. W obliczu tej tragedii brat Kryszny, Balarama, postanowił umrzeć, czyli porzucić ziemskie ciało za pomocą jogi. Po śmierci brata Kryszna udał się do lasu, aby medytować pod drzewem. Pewien myśliwy pomyłkowo uznał stopę Kryszny za część ciała jelenia i ugodził Krysznę strzałą raniąc go śmiertelnie. Mahabharata opisuje wniebowstąpienie Kryszny, który „całe niebo napełnił swoją chwałą” jako jednocześnie Stwórca i Niszczyciel wszechświata.

[edytuj] Tradycja bhakti

Bhakti, czyli oddanie, nie ogranicza się w hinduizmie do jednego bóstwa, jednak Kryszna stał się Bogiem, którego kult cechuje się szczególnymi aspektami dewocyjnymi i ekstatycznymi.

Wyznawcy Kryszny wierzą w ideę lila, (czyli „boskiej zabawy”), jako zasady wszechświata. Lila Kryszny, nacechowane osobistą wzajemną miłością boga i wyznawców, przekraczającą bariery formalnego kultu, różnią się od czci oddawanej innym awatarom Wisznu.

Ruch bhakti (wyznawców Kryszny) pojawił się w południowych Indiach w VII-IX wiekach n.e. Najwcześniejsze dzieła napisali święci Alwarowie w języku tamilskim (Divya Prabandham) a także popularne zbiory pieśni Tiruppavai.

[edytuj] Rozprzestrzenianie się ruchu Kryszna-bhakti

Ruch bhaktów szybko rozprzestrzenił się na północ Indii i w XII wieku powstało we wschodnich Indiach jedno z najważniejszych dzieł literackich tego ruchu: Gita Gowinda (napisane w sanskrycie). Opisuje ono miłość Kryszny i jednej z gopi - Radhy (od tej pory motyw tej miłości stał się nieodłącznym elementem kultu Kryszny). Wśród wyznawców z północnych Indii popularne stały się pieśni Mira Bai i Surdas sławiące Krysznę.

W XI wieku i później powstały w północnych Indiach pierwsze szkoły teologiczne ruchu: Nimbarka, Wallabha i Ćajtanja Mahaprabhu. Tradycja Ćajtanja ( gaudija wisznuizm), uznaje Krysznę za najwyższego Boga, a nie za awatar Wisznu (wręcz przeciwnie - to Wisznu ma być awatarem Kryszny).

[edytuj] Współczesny ruch Kryszna-bhakti

Od 1966 kult Kryszny rozprzestrzenił się z Indii do wielu krajów świata i obecnie jest praktykowany w Europie, obu Amerykach, Afryce i Rosji. Głównym propagatorem jest Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny (ang. International Society for Krishna Consciousness, w skrócie ISKCON). Jego rozwój na zachodzie zapoczątkował Bhaktivedanta Swami, który za namową swojego guru (Bhaktisiddhanta Sarasvati Thakura), zaczął pisać o Krysznie w języku angielskim i rozprzestrzenił filozofię wisznuicką w świecie.

[edytuj] Kryszna w innych religiach

[edytuj] Dżinizm

Kryszna otaczany jest w dżinizmie czcią jako jeden z 63 bohaterów Szalakapurszas. Odradza się on w każdym nowym cyklu, który zabija Prati-vasudevę, aby ocalić świat. Jednak za to zabójstwo sprzeczne z etyką dżinijską, Kryszna musi odpokutować w piekle, skąd po zakończeniu kary wychodzi, aby zostać jednym z boskich Tirthankara.

[edytuj] Buddyzm

Buddyzm niewiele uwagi poświęca Krysznie. Pojawia się on jako książę w Ghata Jataka, który razem z braćmi pojmał Dwarakę.

[edytuj] Bahá'í

Wyznawcy bahaizmu wierzą, że Kryszna jest „manifestacją Boga” lub jednym z proroków, którzy stopniowo objawiają Boga ludzkości. ^[3]

[edytuj] Thelema

Kryszna został ubóstwiony przez Aleistera Crowleya i ogłoszony świętym w księdze XV „Ecclesia Gnostica Catholica”.

[edytuj] Bibliografia

• The Srimad Bhagavatam, tłumaczenie: Bhaktivedanta Swami Prabhupada, 1988, Bhaktivedanta Book Trust
• The Jataka or Stories of the Buddha's Former Births, pod red. E. B. Cowell, 1895
• Życiorys "Yahoo! India News, Thu, Sep 16, 2004: Top Stories, Friday September 10, 8:41 AM, Chronicling Krishna's life - to the last second, by Ashish Mehta, Indo-Asian News Service"

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Na podstawie: "Yahoo! India News, Thu, Sep 16, 2004: Top Stories, Friday September 10, 8:41 AM, Chronicling Krishna's life - to the last second, by Ashish Mehta, Indo-Asian News Service"
2. ↑ [1]
3. ↑ John Esslemont,1980 Bahá'u'lláh and the New Era , Bahá'í Publishing Trust, Wilmette, Illinois, USA

[edytuj] Linki zewnętrzne

Ta sekcja linków zewnętrznych wymaga weryfikacji. Aby pomóc, przeczytaj zasady wstawiania linków zewnętrznych i usuń niepotrzebne linki.

• Kryszna i jego awatary
• Vrindavan.com - Galeria Kryszny
• Życie Kryszny
• O Krysznie
• Historyczność Kryszny
• Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kryszny
• Radha Kryszna Vryndavana
• Strona z naukami o Śri Krysznie i jego inkarnacjach

[edytuj] Zobacz też

• glosariusz hinduizmu
• mitologia indyjska
• purany