Samarkanda

Z Wikipedii

Samarkanda – skrzyżowanie kultur^a Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Kraj	Uzbekistan
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	i, ii, iv
Charakterystyka	#603
Region^b	Azja i Pacyfik
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę:	2001 na 25 sesji
a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Samarkanda (uzbec. Samarqand, tadżyc. Самарқанд, pers. سمرقند, ros. Самарканд) – miasto w Uzbekistanie, w Azji Środkowej, ok. 412 tys. mieszkańców (2005). Drugie pod względem ludności miasto Uzbekistanu i stolica wilajetu samarkandzkiego. Ważny ośrodek przemysłowy i naukowy (6 szkół wyższych). W 2001 roku miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

[edytuj] Historia

Samarkanda jest jednym z najdłużej zamieszkanych miast świata. Starożytne miasto pod nazwą Marakanda powstało w VI wieku p.n.e. jako stolica satrapii sogdyjskiej pod panowaniem perskiej dynastii Achemenidów. W 329 r.p.n.e. miasto zostało zdobyte przez Aleksandra Wielkiego. Okres rozwoju nastąpił dzięki powstaniu jedwabnego szlaku łączącego Europę i Chiny. Samarkanda stała się największym miastem Azji Środkowej.

W VIII wieku została podbita przez Arabów, którzy wprowadzili religię islamską. Za panowania Abbasydów Arabowie uzyskali od chińskich zakładników wziętych do niewoli po bitwie nad rzeką Tałas w 751 roku tajemnicę produkcji papieru. W rezultacie w Samarkandzie powstała pierwsza w świecie arabskim papiernia.

W kolejnych latach miasto wchodziło w skład państw Samanidów, Ghaznawidów i Karachanidów. Pod koniec XI wieku opanowali ją Turcy seldżuccy. W 1220 została zburzona przez Czyngis-chana. Jedynie niewielka część populacji miasta przetrwała najazdy mongolskie. W latach 1369-1405 Samarkanda była stolicą rozciągającego się od Indii do Turcji państwa Timura. W ciągu 36 lat władca wzniósł nowe miasto i sprowadził do niego artystów i rzemieślników z całego imperium. Pod panowaniem Timurydów miasto odzyskało swoje dawne znaczenie i stało się jednym z najsłynniejszych ośrodków kultury, nauki i sztuki islamskiej. Największy rozkwit Samarkanda przeżywała w XV wieku za panowania Uług Bega, wnuka Timura.

Od połowy XVI wieku znajdowała się w granicach chanatu bucharskiego. Wraz z utratą rangi stolicy rozpoczął się upadek miasta. Po najeździe wojsk Nadir Szacha w XVIII wieku miasto zostało opuszczone. W 1868 roku zostało zdobyte przez wojska rosyjskie i stało się częścią Rosji. Miasto zostało stolicą obwodu samarkandzkiego. Jego znaczenie wzrosło po wybudowaniu transkaspijskiego szlaku kolejowego, który dotarł do miasta w 1888 roku. W 1925 roku Samarkanda została stolicą Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Pięć lat później straciła to miano na rzecz Taszkentu.

Samarkanda była jednym z miejsc zesłań Polaków po powstaniu styczniowym i powstaniu listopadowym. Opisując czasy formowania Armii Andersa Ksawery Pruszyński napisał o niej opowiadanie "Trębacz z Samarkandy".

[edytuj] Ważniejsze zabytki

Pomnik Timura w dawnej stolicy jego państwa

mauzoleum Ruchabad z połowy XIV w. (najstarszy zachowany zabytek w mieście)
meczet piątkowy zwany meczetem Bibi Chanum z XIV–XV w. zbudowany na zamówienie żony Timura; zawalił się w czasie trzęsienia ziemi w 1897 r.; obecnie intensywnie odbudowywany i odnawiany
mauzoleum Bibi Chanum z XIV w.
mauzolea Timurydów w kompleksie cmentarnym Szah–i Zinda (dosł. żyjący król) z XIV–XV w.; najsłynniejsze i najpiękniejsze grobowce to: mauzoleum Szad–i Mulk Aghi (1371–1383), grobowiec Chodży Ahmada (1361) oraz mauzoleum Amir–zade Ustada Alima Nasafiego (1386); do kompleksu prowadzi wspaniały portal z 1435 r.)
mauzoleum Gur–i Mir (1403–05)., w którym spoczywa Timur, jego dwaj synowie oraz dwaj wnukowie (w tym Uług–beg); pierwotnie budowla ta miała pełnić funkcję chanaki
zespół architektoniczny Registan, obejmujący:
- medresę Uług–bega z ukończoną w 1420 r.
- medresę Szir Dar (dosł. posiadająca siłę lwa; nazwa nawiązuje do unikatowego w świecie islamu zdobienia na fasadzie medresy – dwóch lwów), ukończoną w 1636 r.
- medresę Tillja Kari (dosł. pokryta złotem; nazwa nawiązuje do misternych zdobień wnętrza budynku: złoconych stiuków) z 1660 r.