Order Gwiazdy Rumunii
Z Wikipedii
Order Narodowy Gwiazdy Rumunii (rum.: Ordinul naţional Steaua României) - najstarsze odznaczenie Księstwa i Królestwa Rumunii, najwyższe w latach 1864 - 1906, nadawane przez monarchię do 1947, odnowione w roku 1998 jako najwyższe odznaczenie Republiki Rumunii.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Order został stworzony w roku 1864 przez księcia (domnitora) Rumunii Aleksandra Jana Cuza w dość nietypowy sposób: Cuza, nie mając właściwie ani koncepcji, ani nazwy ani statutów orderu, wiedząc tylko że ordery posiadają według schematu Legii Honorowej pięć klas, zamówił po prostu kilkaset krzyży róźnej wielkości w Paryżu u jubilerskiej firmy Krétly, dostawców dworskich Napoleona III, dając jej wolną rękę przy wyborze kształtu insygniów. Firma Krétly wybrała jako oznakę odznaczenia krzyż heraldyczny zdwojony, w Rumunii właściwie nieużywany, ale odtąd często zwany "krzyżem rumuńskim". Cuza planował nadać odznaczeniu nazwę "Order Unii" (Ordinul Unirii) dla uczczenia swego wyboru na hospodara Mołdawii i Wołoszczyzny, ale do ogłoszenia statutów nie doszło i Cuza rozdawał order jako swój osobisty dar. Po wygnaniu Cuzy i objęciu książęcego tronu przez Karola von Hohenzollern-Sigmaringen nowy władca odziedziczył po poprzedniku dużą ilość oznak orderu wszelakich stopni i nadal je rozdawał jako osobisty podarunek, gdyż do ustanowienia statutów nadal nie dochodziło. Dopiero po uzyskaniu przez Rumunię pełnej niepodległości po wojnie z Turcją lat 1877-78 opublikowano statuty (12 maja 1877). Order otrzymał pięć klas według schematu Legii Honorowej, od Wielkiego Krzyża do Krzyża Kawalerskiego, i został podzielony na trzy kategorie: cywilną, wojskową z mieczami i marynarską. Przewidziano dość hojne nagradzanie odznaczeniem (posiadającym tymczasową nazwę "Gwiazdy Dunaju" (Steaua Dunârii): posiadać je mogło 500 kawalerów, 300 oficerów, 120 komandorów, 6o komandorów z gwiazdą i 20 odznaczonych Wielkim Krzyżem. Ustalono także reguły automatycznego awansu na wyższy stopień orderu (przy nienagannej służbie): 3 lata z kawalera na oficera, 2 lata z oficera na komandora, 5 lat z komandora na komandora z gwiazdą i dalsze 5 lat z komandora z gwiazdą na posiadacza Wielkiego Krzyża. Przy kategorii wojskowej/marynarskiej i w czasie wojny czas oczekiwania na wyższy stopień skracano o połowę, w przypadku cudzoziemców reguł nie stosowano. Swą ostateczną nazwę "Orderu Gwiazdy Rumunii" odznaczenie otrzymało w 1881 roku.
Do roku 1906, ustanowienia przez króla Orderu Karola I Gwiazda Rumunii była najwyższym odznaczeniem tego państwa, po czym spadła na trzecie miejsce, po orderze Karola I i Orderze Michała Walecznego. Dalsze zmiany nastąpiły w roku 1932, gdy król Karol II przeorganizował system odznaczeń państwowych, tworząc Order Ferdynanda I: Gwiazda Rumunii zeszła na czwarte miejsce, a po 1937, po stworzeniu nowych odznaczeń, na siódme. Insygnia i liczba kawalerów zostały zmienione: krzyż kawalerski mogło posiadaó 1000 cywilów i 350 wojskowych, oficerski 500 cywilów i 150 wojskowych, komandorski 200 i 75, komandorski z gwiazdą 75 i 25 i Wielki Krzyż 35 i 10. Wysoką rangę Gwiazdy Rumunii przywrócił dyktator Ion Antonescu w roku 1940, umieszczając odznaczenie na drugim miejscu w precedencji po orderze Michała Walecznego.
W ostatnim okresie monarchii rumuńskiej (1944 - 1947) order znajdował się na trzecim miejscu hierarchii, po orderze Karola I i orderze Michała Walecznego. Utworzona po wygnaniu ostatniego króla Michała I Rumuńska Republika Ludowa zniosła wszystkie odznaczenia monarchii i zabroniła noszenia ich na terenie kraju.
W latach 1998 - 2000 Republika Rumunii odnowiła dwa ordery z czasów monarchii, Order Gwiazdy Rumuńskiej i Order Michała Walecznego. Order Gwiazdy funkcjonuje od tego czasu jako najwyższe odznaczenie rumuńskie (w czasie wojny order Michała Walecznego otrzymuje pierwsze miejsce).
[edytuj] Insygnia
[edytuj] 1864 - 1866
Pierwsze, wykonane w Paryżu insygnia orderu z czasów Cuzy w olbrzymiej większości nie zachowały się, gdyż po oficjalnym ustanowieniu odznaczenia za czasów Karola I, mając ich wielkie zapasy, przerobiono je na wersję znaną z lat 1877-1932. Nie wiadomo, czy już wówczas istniała gwiazda I i II klasy. Oznaką był wymieniony już krzyż zdwojony, emaliowany na niebiesko, ze złotymi promieniami między ramionami. W medalionie środkowym awersu umieszczony był monogram Cuzy, otoczony wieńcem laurowym i dewizą orderu "GENERE ET CORDES FRATRES" ("Bracia z pochodzenia i z uczuć"). Na rewersie odznaki widniały w medalionie środkowym cyfry "5" i "24" - dni w styczniu, kiedy Cuzę obrano hospodarem Mołdawii i Wołoszczyzny.
[edytuj] 1866 - 1932
Panowanie pierwszych Hohenzollernów Karola I i Ferdynanda I przyniosło zmiany w wyglądzie insygniów. Zachowano niebieski krzyż zdwojony ze złotymi promieniami z czasów Cuzy, ale medalion awersu ozdobiony został złotym orłem z godła państwowego Rumunii, otoczonym nową dewizą "IN FIDE SALUS" ("Zbawienie w wierze"). Na rewersie oznaki umieszczono w jego medalionie spleciony monogram Karola I (C I). Dla pierwszej i drugiej klasy wprowadzono ośmiopromienną srebrną gwiazdę, cyzelowaną w kształcie brylantów, noszącą na sobie awers oznaki. Jako zawieszkę wprowadzono złotą koronę królewską. Przy nadaniach w kategorii wojskowej/marynarskiej umieszczano między koroną a oznaką dwa skrzyżowane miecze - na gwieździe I i II klasy podkładano je pod oznakę.
[edytuj] 1932 - 1947
Gruntowna reorganizacja systemu orderów rumuńskich za czasów króla Karola II przyniosła ponowne zmiany wyglądu insygniów Gwiazdy. W medalionie środkowym awersu oznaki umieszczono zamiast orła rumuńskiego otoczony wieńcem laurowym i dewizą "In fide salus" monogram Karola I, w medalionie rewersu datę 1877. Zamiast promieni między ramionami krzyża umieszczono tam zrywające się do lotu orły. Gwiazda II klasy (komandorii z gwiazdą) przybrała kształt rombu. Za czasów dyktatury marszałka Antonescu w kategorii wojskowej zaznaczano systemem niemieckim powtórne otrzymanie mieczy do orderu, podkładając miecze pod orły między ramionamí krzyża, a szczególne męstwo nagradzano, idąc za przykładem Żelaznego Krzyża, dodaniem liści dębowych do odznaczenia.
[edytuj] 1998-
Odnowienie orderu jako pięcioklasowego odznaczenia Republiki Rumunii przyniosło jeszcze raz zmiany w wyglądzie oznaki: zachowano ogólny wygląd modelu z lat 1932 - 1947, z orłami między ramionami krzyża, ale usunięto monogram Karola I z medalionu awersu i umieszczono tam sześciopolowy "Wielki Herb" Rumunii, otoczony dewizą "In fide salus". Na rewersie umieszczono w medalionie datę "1998". Jako zawieszkę oznaki użyto wieniec laurowy według wzoru Legii Honorowej. Dodano zarezerwowaną dla głów państwa kollanę orderu, która składa się na przemian ze złotych orłów z krzyżem w dziobie z godła państwowego i z plakietek z emaliowanym Wielkim Herbem Rumunii. Od roku 1866 nie zmieniła się tylko wstęga, czerwona z podwójnymi obustronnymi niebieskimi bordiurami.
[edytuj] Niektórzy znani posiadacze orderu (I.klasa)
- Do 1948: Wilhelm II, Jan Karcz, Edward Rydz-Śmigły, Haile Selassie, Felicjan Sławoj-Składkowski, Józef Beck;
- Po 1998 (kollana): Valdas Adamkus, Kofi Annan, George Bush syn, Karol XVI Gustaw, Jacques Chirac, Elżbieta II, Harald V, Juan Carlos I, Aleksander Kwaśniewski, Małgorzata II.
[edytuj] Bibliografia
- Maximilian Gritzner, Handbuch der Ritter-und Verdienstorden aller Kulturstaaten der Welt, Leipzig 1893
- Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, München 1978
[edytuj] Linki zewnętrzne
Order Karola I • Order Michała Walecznego • Order Ferdynanda I • Order św. Jerzego (Rumunia) • Order Gwiazdy Rumunii • Order Korony Rumunii • Order Zasługi (Rumunia) • Order Wiernej Służby • Order Domu Panującego • Order Bene Merenti • Order Zasług dla Rolnictwa • Order Zasług dla Kultury • Order Odwagi dla Lotników • Order Orła Rumuńskiego • Order Królowej Elżbiety •
