Przeszczepianie narządów

Z Wikipedii

Przeszczepianie narządów, transplantacja (z łac. transplantare - szczepić i plantare - sadzić) - przeszczepienie narządu w całości lub części, tkanki lub komórek z jednego ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała). Przeszczepianiem narządów zajmuje się medyczna dziedzina naukowa nazywana transplantologią.

Przeszczep (transplantat) - komórki, tkanka (skóra, rogówka, kości) lub narząd (serce, nerka) pobrane od dawcy, podlegające chirurgicznemu przeszczepieniu do organizmu biorcy. Niektóre tkanki i narządy mogą być konserwowane i przechowywane w tzw. bankach.

Spis treści 1 Podział przeszczepów 2 Najczęściej przeszczepiane narządy 3 Warunki powodzenia przeszczepu 4 Przeszczepy narządów u ludzi 5 Aspekty medyczne 6 Aspekty moralne 6.1 Krytyka idei transplantacji 7 Transplantacja w poszczególnych systemach religijnych 7.1 Chrześcijaństwo 7.1.1 Katolicyzm 7.1.2 Świadkowie Jehowy 7.2 Islam 7.3 Buddyzm 7.4 Judaizm 8 Kwestia prawna 9 Aktualna sytuacja transplantologii w Europie 10 Zobacz też 11 Linki zewnętrzne 12 Przypisy

[edytuj] Podział przeszczepów

• autogeniczne (autologiczne) - polegają na przeniesieniu własnej tkanki lub narządu biorcy z jednego miejsca na drugie np. przeszczep skóry
• izogeniczne - polegają na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami identycznymi genetycznie np. bliźniętami jednojajowymi
• allogeniczne - polegają na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami różnymi genetycznie, ale tego samego gatunku np. człowiek --> człowiek
• ksenogeniczne (heterologiczne, ksenogenne) - polegają na przeniesieniu tkanki lub narządu między osobnikami różnego gatunku np. świnia --> człowiek

[edytuj] Najczęściej przeszczepiane narządy

• skóra
• serce
• nerki
• płuca
• wątroba
• trzustka
• jelita
• szpik kostny
• tętnica

[edytuj] Warunki powodzenia przeszczepu

• zgodność tkankowa
• właściwy dobór dawcy i biorcy
• zastosowanie dobrego płynu prezerwacyjnego i metody prezerwacji dla transplantu
• odpowiednie leczenie immunosupresyjne
• umiejętność rozpoznania i leczenia procesu odrzucania narządu przez organizm biorcy
• zapobieganie powikłaniom i ich leczenie

[edytuj] Przeszczepy narządów u ludzi

• Świat
  • 1954 - pierwszy przeszczep nerki (od brata bliźniaka) - (Joseph Murray i John Merrill - Boston)
  • 1963 - pierwsza próba przeszczepu wątroby (Thomas Starzl - Denver)
  • 1966 - pierwszy jednoczesny przeszczep nerki i trzustki (William Kelly i Richard Lillehei - Minneapolis)
  • 1967 - pierwszy udany przeszczep wątroby (Thomas Starzl - Denver)
  • 1967 - pierwszy przeszczep serca (Christiaan Barnard - Kapsztad)
  • 1981 - pierwszy jednoczesny przeszczep serca i płuca (Bruce Reitz - Stanford)
  • 1998 - pierwszy przeszczep przedramienia (Jean Michel Dubernard - Lyon)
  • 2005 - pierwszy przeszczep fragmentu twarzy ze zwłok (Jean Michel Dubernard - Amiens)

• Polska
  • 1965 - pierwsza próba przeszczepu nerki pobranej ze zwłok (Wiktor Bross - Wrocław) (31 marca 1965)
  • 1966 - pierwszy udany przeszczep nerki ze zwłok (Jan Nielubowicz, Tadeusz Orłowski - Warszawa) (26 stycznia 1966)
  • 1968 - pierwszy przeszczep nerki pobranej od żywego dawcy (Wiktor Bross - Wrocław)
  • 1969 - pierwsza próba przeszczepu serca (Jan Moll, Antoni Dziatkowiak - Łódź)
  • 1986 - pierwszy udany przeszczep serca (Zbigniew Religa - Zabrze)
  • 1987 - pierwszy przeszczep wątroby (Stanisław Zieliński - Szczecin)
  • 1988 - pierwsze udane jednoczasowe przeszczepienie nerki i trzustki (Jacek Szmidt - Warszawa)
  • 1990 - pierwsze udane przeszczepienie wątroby u dziecka (Piotr Kaliciński - Warszawa - Centrum Zdrowia Dziecka)
  • 1994 - pierwsze udane przeszczepienie wątroby u dorosłego (Jacek Pawlak, Bogdan Michałowicz - Warszawa)
  • 1999 - pierwszy przeszczep części wątroby od żywego dawcy (Piotr Kaliciński, Marek Krawczyk - Warszawa)
  • 2001 - pierwszy udany jednoczasowy przeszczep płuc i serca (Marian Zembala - Zabrze)
  • 2003 - pierwszy przeszczep pojedynczego płuca (Marian Zembala - Zabrze)
  • 2004 - pierwsze udane przeszczepienie trzustki u osoby z uprzednio przeszczepioną nerką (Marek Durlik - Warszawa)
  • 2005 - pierwszy przeszczep obu płuc (Marian Zembala - Zabrze)
  • 2006 - pierwszy przeszczep wątroby i jelita (Piotr Kaliciński - Warszawa - Centrum Zdrowia Dziecka) (28 marca 2006)
  • 2006 - pierwszy przeszczep ręki (Jerzy Jabłecki - Trzebnica) ( 2 kwietnia 2006 )

[edytuj] Aspekty medyczne

Zabiegi tego typu są bardzo skomplikowane i pracochłonne (niektórzy twierdzą, że to najtrudniejsze zabiegi chirurgiczne), ponadto występuje ryzyko, że wszczepiony narząd nie przyjmie się - to znaczy, że organizm będzie traktował go jako ciało obce i próbował zwalczyć (reakcja odrzucenia przeszczepu). W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z sytuacją odwrotną czyli przeszczep zwraca się przeciw gospodarzowi i stara się go zniszczyć (ang. Graft vs host disease, GvHD) jest to tzn. choroba przeszczep przeciw gospodarzowi.

[edytuj] Aspekty moralne

[edytuj] Krytyka idei transplantacji

Profesor Bogusław Wolniewicz określa transplantacje jako formę współczesnego kanibalizmu. Tak jak ludożerstwo ma na celu przeżycie kosztem konsumpcji zwłok (funkcja gastronomiczna, nawet jeśli ma rytuały magiczne), tak transplantologia ma na celu dłuższe przeżycie kosztem cudzych narządów. Idea obu działań jest podobna - dłuższe życie kosztem cudzych zwłok.

[edytuj] Transplantacja w poszczególnych systemach religijnych

[edytuj] Chrześcijaństwo

[edytuj] Katolicyzm

Stanowisko Kościoła katolickiego w sprawie przeszczepiania narządów jest ogólnie pozytywne. Choć znacząca większość księży popiera tę formę leczenia, to jednak zdarzają się pojedynczy teologowie i duchowni nazywający transplantację "kanibalizmem naszych czasów"^{[potrzebne źródło]}.

Stanowisko papieża Jana Pawła II było pozytywne. Fragmenty z przemowy Jego Świątobliwości Jana Pawła II podczas XVIII Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego, Rzym, 29 sierpnia 2000:

"Transplantacja to duży krok naprzód w służbie nauki dla człowieka i obecnie wielu ludzi zawdzięcza swoje życie przeszczepionemu narządowi. Co więcej, technika transplantacji udowodniła, że jest znaczącym sposobem osiągnięcia głównego celu całej medycyny - służenia ludzkiemu życiu. Dlatego też w Liście Encykliki "Evangelium Vitae" sugerowałem, że jedną z dróg pielęgnowania prawdziwej kultury życia jest dawstwo narządów, wykonywane w sposób etycznie akceptowalny, z zamiarem oferowania szansy na zdrowie, a nawet życie, chorym, którzy czasem nie mają innej nadziei" (No. 86).

"Tak, jak z każdym nowym osiągnięciem ludzkim, ta szczególna dziedzina nauk medycznych, z całą nadzieją na zdrowie i życie, jaką oferuje, przedstawia również pewne krytyczne zagadnienia, które muszą być zbadane w świetle antropologicznej i etycznej refleksji."

Przemowa do uczestników Kongresu Międzynarodowego Towarzystwa Transplantacyjnego, 20 czerwca 1991, (No. 3): "Pierwsze, co musi zostać podkreślone, a co zauważyłem przy innej okazji, to fakt, że każdy narząd przeszczepiony ma swoje źródło w decyzji o bardzo dużej wartości etycznej: decyzja, aby zaoferować bez oczekiwania nagrody części własnego ciała dla zdrowia i dobrego samopoczucia innej osoby. W tym dokładnie zawiera się szlachetność tego gestu, gestu który jest autentycznym aktem miłości".

W listopadzie 2006 przedstawiciele polskiego Kościoła Katolickiego oficjalnie poparli oświadczenia woli, oraz transplantacje organów po śmierci.

[edytuj] Świadkowie Jehowy

Świadkowie Jehowy uważają, że decyzję o transplantacji narządów każdy musi podjąć sam zgodnie z własnym sumieniem. Do lat 60. uważali oni przeszczepy narządów za kwestię sumienia, czyli sprawę która podlega osądowi każdego człowieka^[1]. Od drugiej połowy lat 60. przeszczepy były traktowane (podobnie jak transfuzje krwi) jako grzech, niedopuszczalny przejaw ludożerstwa^[2] i przyczyna przeszczepu osobowości^[3][4]. Od poczatku lat 80. poglądy te zarzucono i wybór dotyczący przeszczepu pozostawiono każdemu wierzącemu do własnego osądu^[5][6][7]. Podczas zabiegów transplantacji narządów świadkowie Jehowy odmawiają stosowania transfuzji krwi^[8]. Według ich informacji "do tej pory ponad 90 000 lekarzy z całego świata zadeklarowało gotowość leczenia Świadków Jehowy" w ten sposób^[9].

[edytuj] Islam

Współczesne muzułmańskie stanowisko sunnickich szkół prawnych wobec transplantacji narządów jest ogólnie pozytywne, z zastrzeżeniami:

• przeszczep nie może "sprzeciwiać się ludzkiej godności muzułmanina"
• dopuszczalny jest tylko gdy jest jedyną możliwą formą pomocy
• oddanie organu musi być dobrowolne (również po śmierci, pobranie organów warunkuje wcześniejsza zgoda)
• handel organami ludzkimi jest sprzeczny z godnością człowieka
• można przyjmować organy od nie-muzułmanów, ale nie od ludzi skazanych na śmierć.

Szyici zakazują pobierania organów od zmarłych muzułmanów, chyba, że jest to konieczne dla ratowania życia innego muzułmanina.

[edytuj] Buddyzm

Lekarze buddyjscy wskazują na odpowiedzialność, jaką obarczyła lekarza możliwość transplantacji narządów i jak inne religie są uwrażliwieni na nadużycia, takie jak kradzież narządów czy nielegalny handel. Z religijnego punktu widzenia buddyzm nie wysuwa żadnych zasadniczych zarzutów co do transplantacji organów czy transfuzji krwi, a nawet określa to jako "akt heroizmu".

[edytuj] Judaizm

W judaizmie panują sprzeczne poglądy na ten temat - jedne autorytety uważają oddanie narządów za czyn godny, inni wskazują na fakt, iż taka ingerencja sprawi, że ciało dawcy nie będzie integralne w momencie zmartwychwstania. Przeważa jednak pogląd, że gdy chodzi o ocalenie życia człowieka, przeszczepy są dozwolone.

[edytuj] Kwestia prawna

Jeśli chodzi o kwestie pobierania narządów od zmarłych to polskie prawo mówi, że osoba zmarła może być uważana za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia nie wyraziła sprzeciwu. Lekarz, pod którego opieką był zmarły informuje rodzinę o śmierci i zamiarze pobrania narządów do przeszczepienia, ale nie musi prosić o wyrażenie na to zgody. Choć nie jest to prawnie wymagane, możliwe jest sporządzenie Oświadczenia woli - dokumentu informującego o tym, że zezwalasz na użycie Twoich organów w razie śmierci mózgowej dla celów ratowania życia innych ludzi. Sugeruje się, aby takie oświadczenie nosić zawsze przy sobie. Jednak ze względów etycznych i społecznych na ogół jest przeprowadzana rozmowa z rodziną zmarłego w celu poinformowania ich o chęci pobrania narządów do przeszczepienia oraz uzyskania ich przyzwolenia. Jeśli zmarły pozostawił pisemny zapis dotyczący jego woli odnośnie pobierania narządów po śmierci, lekarze bez zastrzeżeń respektują jego decyzję. Jeśli zaś zmarły nie zostawił takiego oświadczenia rodzina na drodze sądowej może uniemożliwić pobranie narządów. Oświadczenie informujące, że nie zgadzamy się na pobranie narządów po naszej śmierci możemy złożyć listownie lub osobiście w:

Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji POLTRANSPLANT
ul. Lindleya 4
02-005 Warszawa

na formularzu, który można otrzymać w każdym Zakładzie Opieki Zdrowotnej, Starostwie Powiatowym, każdej aptece, a także ściągnąć ze strony Poltransplantu.

Zupełnie inaczej wygląda natomiast kwestia pobrania narządów od osób żywych. Jeśli taka operacja jest wymagana do uratowania komuś życia, dawcy szuka się najpierw wśród rodziny. Jeśli chcesz pomóc komuś obcemu, abyś mógł dobrowolnie, nieodpłatnie oddać jakiś narząd (którego pobranie nie zagraża życiu) zgodę musi wyrazić Sąd, biorąc pod uwagę istniejący związek emocjonalny między potencjalnym dawcą, a biorcą. W związku z tym, ze względów prawnych, na ogół możliwość ta dotyczy jedynie najbliższej rodziny. W chwili obecnej w Polsce nie ma generalnie możliwości odsprzedania narządu unaczynionego (nerka, wątroba, trzustka, płuco) obcej osobie, handel jest prawnie zakazany i zagrożony karą więzienia. Procedura sądowa nie dotyczy osób, które chcą być dawcami szpiku. W tym przypadku wyraża się chęć pozostania dawcą szpiku poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza zgłoszeniowego i przesłanie go do Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNDSiKP).

[edytuj] Aktualna sytuacja transplantologii w Europie

Największym problemem z jakim boryka się transplantologia jest obecnie bardzo duży popyt na organy do przeszczepu przy zupełnie nienadążającej za nim podaży.

Liczbę przeszczepów w Unii Europejskiej ma zwiększyć europejska karta dawcy, której wprowadzenie proponuje Komisja Europejska. Europejska karta dawcy mogłaby być dołączana do ubezpieczenia zdrowotnego. Miałoby to nie tylko ułatwić decyzję o pobraniu organu w razie nagłej śmierci posiadacza karty, ale też "uwrażliwić opinię publiczną na problemy transplantologii".

W poszczególnych krajach Unii Europejskiej obserwuje się duże różnice w liczbie dawców na milion mieszkańców - od 34,6 zmarłego dawcy w Hiszpanii, 21 - we Francji, 14,7 - w Polsce, 13,8 - w Wielkiej Brytanii, do 6 - w Grecji i tylko 0,5 w Rumunii^[10].

[edytuj] Zobacz też

• cyklosporyna
• immunosupresja
• choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Polska Unia Medycyny Transplantacyjnej
• Przeszczep.pl - Serwis internetowy dla osób po przeszczepie

Przypisy