Rada Pomocy Żydom

Z Wikipedii

Rada Pomocy Żydom przy Delegacie Rządu RP na Kraj – polska organizacja podziemna działająca w latach 1942-1945, działająca jako organ polskiego rządu na uchodźstwie, której zadaniem było organizowanie pomocy dla Żydów w gettach. Rada działała pod konspiracyjnym kryptonimem Żegota.

Począwszy od 1941 Referat Żydowski w Wydziale Informacji Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej rozpoczął systematyczne zbieranie informacji o losach polskich Żydów. Zajmowali się tym m. in. Stanisław Herbst, Ludwik Widerszal i Henryk Woliński (kierownik Referatu), a pracami kierował szef Wydziału Informacji, Jerzy Makowiecki.

Żegota została założona 4 grudnia 1942 roku, jako kontynuacja założonego we wrześniu tego samego roku przez Zofię Kossak-Szczucką i Wandę Krahelską-Filipowicz Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom. Pierwszym jej przewodniczącym został polityk Polskiej Partii Socjalistycznej Julian Grobelny, jego zastępcami Tadeusz Rek, reprezentujący Polskie Stronnictwo Ludowe i Leon Feiner z ramienia Bundu. Członkami prezydium Rady został Ferdynand Arczyński reprezentant Stronnictwa Demokratycznego, Władysław Bartoszewski z Frontu Odrodzenia Polski, Adolf Berman z ramienia Żydowskiego Komitetu Narodowego (sekretarz), Emilia Hiżowa, Witold Bieńkowski oraz Ignacy Barski.

W marcu 1943 Witold Bieńkowski ps. Wencki powołał Referat Żydowski Delagatury Rządu na Kraj. Jego zastępcą w tym referacie został Władysław Bartoszewski. Do zadań tej komórki należało m. in. przekazywanie Radzie funduszy na akcje pomocy i przesyłanie raportów dla rządu w Londynie.

Komitet przyciągnął ok. 180 osób, głównie działaczy katolickich. Okupacyjne prawo niemieckie w Polsce przewidywało karę śmierci dla osób ukrywających Żydów, dlatego znalezienie schronienia dla nich nie było łatwe. Dzieci były niejednokrotnie ukrywane u przybranych rodzin, w publicznych domach sierot i innych tego typu instytucjach. Rodziny ukrywające dzieci otrzymywały środki na ich utrzymanie. W samej Warszawie dziecięcy oddział Żegoty, prowadzony przez Irenę Sendlerową opiekował się 2 500 dziećmi żydowskimi przemyconymi z warszawskiego getta. Uciekinierom zapewniano również opiekę medyczną.

Żegota we współpracy ze wspólnotami zakonnymi między innymi zakonem marianów i zakonem urszulanek zaopatrywała Żydów w katolickie metryki chrztu, które pomagały im ocaleć. Wydano Żydom około 60. tysięcy fałszywych dokumentów.

W czasie wojny Żegota była jedyną podziemną organizacją, która była prowadzona zarówno przez Żydów, jak i nie-Żydów, z wielu środowisk politycznych. Jako jedyna zdołała też, pomimo aresztowania niektórych jej członków, utrzymać działalność przez długi czas i pomagać Żydom na wiele innych sposobów.

Członkowie Żegoty zostali upamiętnieni w Izraelu zasadzeniem drzewka w Alei Sprawiedliwych w instytucie Yad Vashem.

Nazwa Żegota wymyślona przez Zofię Kossak-Szczucką, pochodzi od imienia jednego z konspiratorów w III części Dziadów.

[edytuj] Prezesi

• Julian Grobelny (PPS-WRN) do lutego 1944
• Roman Jabłonowski (bezp.) maj-lipiec 1944
• Leon Feiner (Bund) listopad 1944-styczeń 1945

[edytuj] Bibliografia

• Andrzej Krasnowolski "Żegota" - konspiracyjna Rada Pomocy Żydom w okupowanej Polsce 1942-1945
• „Żegota” Rada Pomocy Żydom 1942–1945 , Andrzej Krzysztof Kunert, Andrzej Friszke (red.) 2002 ISBN 83-916666-0-3