Strefa osiedlenia
Z Wikipedii
Strefa osiedlenia 1791-1917 (ros. Черта оседлости) – to nazwa zachodniej części imperium rosyjskiego, gdzie pozwolono zamieszkiwać Żydom. W skład tej strefy wchodziły zachodnie gubernie rosyjskie, utworzone po rozbiorach Polski, także gubernie południowo-zachodnie nadczarnomorskie.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Strefę osiedlenia ustanowiła Katarzyna II ukazem z 23 grudnia 1791, pragnąc powstrzymać migrację polskich Żydów na ziemie rdzennie rosyjskie. Wszyscy Żydzi zostali tym samym wypędzeni z Rosji. Jakkolwiek nawet w tej strefie zabroniono im osiedlania się na wsi, to jednak już w 1810 car Aleksander I zezwolił na przebywanie bogatym żydowskim kupcom i wojskowym poza tą linią. W 1836 wytyczono granicę tej strefy. W 1882 car Aleksander III wprowadził Ustawy majowe, które zabraniały osiedlania się Żydom na wsi i w miasteczkach poniżej 1000 mieszkańców. Na fali antysemityzmu w 1891 przeprowadzono wypędzenie ludności żydowskiej Sankt Petersburga i Moskwy do strefy osiedlenia. W latach 1881-1883 i 1903-1906 miała miejsce seria pogromów, organizowanych przez władze rosyjskie i wspierające je organizacje nacjonalistyczne (Czarna Sotnia). W ich wyniku nastąpiło załamanie struktur gmin żydowskich i wzrost antysemityzmu.
Po rewolucji lutowej Rząd Tymczasowy zniósł strefę osiedlenia dekretem o zniesieniu restrykcji wyznaniowych i etnicznych (ros. Об отмене вероисповедных и национальных ограничений) 2 kwietnia 1917.
[edytuj] Znaczenie
Tak niebywała koncentracja ludności żydowskiej na wyznaczonym terenie, przy jednoczesnym wstrzymaniu jej migracji na wieś, spowodowała wzrost antagonizmów narodowościowych i wyznaniowych w przeludnionych miasteczkach dawnej I Rzeczypospolitej. W naturalny sposób zrodziło to nędzę i poczucie trwałego zagrożenia, ponieważ kolejne fale migracji Żydów z guberni wschodnich tzw. Litwaków do Kongresówki (gdy Rosjanie zmniejszali strefę osiedlenia), powodowały wybuchy nieznanego przedtem antysemityzmu. Prawdopodobnie taki był cel władz rosyjskich, które chciały trwale osłabić wolę oporu Polaków i Żydów, poprzez sztuczne wywołanie antagonizmu polsko-żydowskiego.
[edytuj] Terytoria strefy osiedlenia
[edytuj] 1791
- Białoruś:
- gubernia Mohylewska
- gubernie Połocka (później Witebska)
- Nowa Rosja:
- namiestnictwo Jekaterynosławskie
- Tauryda obwód (Krym)
[edytuj] 1794
Po II rozbiorze Polski, ukaz z 23 czerwca, 1794 dodawał nowe tereny:
- gubernia Mińska
- gubernia Mohylewska
- gubernia Połocka
- Mała Rosja:
- gubernia kijowska
- gubernia Wołyńska
- gubernia Podolska
- gubernia Czernichowska
- gubernia Nowogrodzko-Siewierska (później Połtawska)
[edytuj] 1795
- gubernia Wileńska
- gubernia Grodzieńska
[edytuj] 1805-1835
- gubernie litewskie
- Kraj Południowozachodni
- Białoruś bez terenów wiejskich
- Mała Rosja bez terenów wiejskich
- gubernia Czernichowska
- Nowa Rosja bez Nikołajewa i Sewastopola
- gubernia kijowska bez Kijowa
- gubernie bałtyckie zamknięto przed napływem Żydów
Zabroniono osiedlać się Żydom w terenach wiejskich, w odległości bliższej niż 50 km od zachodniej granicy Królestwa Polskiego.
[edytuj] 1836
- gubernia Czernichowska
- gubernia Połtawska
- gubernia Taurydzka (Krym)
- gubernia Chersońska
- gubernia Besarabska
- Wieliż
- Kraj Północnozachodni (Litwa i Białoruś)
- gubernia Wileńska
- gubernia Kowieńska
- gubernia Grodzieńska
- gubernia Mińska
- gubernia Mohylewska
- gubernia Witebska
- Kraj Południowozachodni (Ukraina)
- Królestwo Kongresowe
- gubernia Warszawska
- gubernia Lubelska
- gubernia Płocka
- gubernia Kaliska
- gubernia Piotrkowska
- gubernia Kielecka
- gubernia Radomska
- gubernia Siedlecka
- gubernia Augustowska w 1867 podzielona na:
Miasta wyłączone ze strefy osiedlenia:
